بهروز حاجی تهرانی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «پیشتاز طب زمان» ۱۰ روز پیش، با اشاره به کیت‌های تشخیص کرونا که این شرکت ساخته، گفت: «هنوز بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته اروپایی نتوانسته‌اند این کیت تشخیصی را بسازند و خواستار خرید از ما هستند.»
همان زمان عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در صفحه توئیتری خود با اشاره به دستور محمدجواد ظریف برای صادرات دستگاه‌ها و تجهیزات مرتبط با ویروس کرونا به کشورهای جهان، نوشت: «ایران همچنان دستگیر و یاری‌گر ملت‌های نیازمند این تجهیزات خواهد بود.»
این دقیقا همان تصویری است که ایران می‌خواهد از خود نشان دهد؛ تصویر یک «تاجر خوشنام» که کالایی کمیاب را می‌فروشد؛ تاجری که به علم مورد نیاز برای ساخت ملزومات مقابله با بیماری مخوف کرونا مسلح است و در عین حال آنقدر خیرخواهی دارد که آن را با دیگر کشورهای جهان به اشتراک خواهد گذاشت.
محموله‌ای که به آلمان رسید
اکنون حدود دو هفته است که اخبار مرتبط با صادرات کیت‌های تشخیصی کرونا به گوش می‌رسند. هفته پیش، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری به سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری دستور داد تا «شرایط را برای تولید بیش از پیش کیت‌های تشخیص کرونا در راستای تامین نیاز داخلی و صادرات آن به کشورهای متقاضی خرید فراهم و تسهیل کنند.»
چند روز بعد، مهدی قلعه‌نویی، رئیس مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری خبر داد که هشت کشور متقاضی کیت‌های ایرانی تشخیص کرونا هستند. پاکستان، فیلیپین، هند، نیجریه، گرجستان، قطر، ارمنستان و سوریه، هشت کشوری بودند که وی به آنها اشاره کرد و در عین حال افزود: «در تلاش هستیم تا دولت ترکیه را هم به خرید کیت‌های تشخیصی کرونای دانش‌بنیان‌ها ترغیب کنیم.» پیش از او نیز عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که ایران اخیرا به نشانه همبستگی، اقلام درمانی و پزشکی به سه کشور افغانستان، لبنان و آلمان ارسال کرده است.
کشورهای اکوادور، برزیل و اسپانیا و کشورهای آفریقایی نیز در لیست متقاضیان کیت‌های ایرانی دیده می‌شوند.
دیروز هم سخنگوی گمرک ایران خبر داد که محموله شامل ۲۰۰ ست از کیت‌های تشخیص کرونا که توسط متخصصان ایرانی ساخته شده‌ا‌‌ند، به آلمان رسیده است. به گفته روح‌الله لطیفی این محموله برای ۲۰ هزار تست تشخیصی بیماری کرونا قابل استفاده است.
آیا کیت‌های ایران کیفیت مطلوب دارند؟
شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی سازنده این کیت‌ها اعلام کرده‌اند که ظرفیت بسیار بالاتری در تولید انبوه و صادرات آن به کشورهای جهان را دارند و مسئولان نیز در دیپلماسی اقتصادی خود با دیگر کشورها، به دنبال داغ کردن بازار این محصولات تازه هستند؛ اما برخی از رسانه‌های خارجی با دروغ خواندن اخبار تقاضای دیگر کشورها برای خرید کیت‌های ایران، کیت‌های ایرانی را بی‌کیفیت و فاقد استاندارد معرفی کرده و حتی اشاره می‌کنند که کشوری با توانایی‌های فنی آلمان، نیازی به تولیدات ایران ندارد.
شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی که این کیت‌ها را ساخته‌اند می‌گویند سه نوع کیت ارزان قیمت را با شناسایی سه ژن از چهار ژن کووید ۱۹ ساخته‌اند و ژن چهارم را نیز به زودی شناسایی خواهند کرد. این کیت‌ها از نوع سرولوژی هستند و همین امر دستاویزی شده برای بی‌کیفیت خواندن آنها.
شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی سازنده کیت‌های سرولوژی اعلام کرده‌اند که ظرفیت بسیار بالاتری در تولید انبوه و صادرات آن به کشورهای جهان را دارند و مسئولان نیز در دیپلماسی اقتصادی خود با دیگر کشورها، به دنبال داغ کردن بازار این محصولات تازه هستند
در ایران علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران روز سه‌شنبه درباره این موضوع گفت که «قطعی‌ترین راه تشخیص ویروس کرونا، تست‌های مولکولی (PCR) است و تست‌های آنتی بادی یا سرولوژی ارزش تشخیصی ندارند و فقط مواجهه افراد با این ویروس را در گذشته نشان می‌دهند.»
او در عین حال درباره فروش این کیت‌ها به آلمان توضیح داد: «در آلمان کیت‌های سرولوژی در سه جا استفاده می‌شود. اول برای کسانی که به انتقال خون برای اهدای خون مراجعه می‌کنند و دوم برای مناطق خاصی از کشور و سوم برای مطالعه زمان‌بندی شده است.»
رئیس انستیتو پاستور ایران ادامه داد که «وقتی آلمان از ما کیت می‌گیرد به این دلیل است که خودش نمی‌خواهد تولید کند و فقط برای مطالعات نیاز دارد.»
بدین ترتیب پیداست که این کیت‌ها گرچه از نوع مولکولی نیستند و ارزش تشخیصی ندارند؛ اما در موارد دیگر قابل استفاده بوده و از این رو مشتریان خود را پیدا خواهند کرد.
مولود «اقتصاد کرونایی»
شاید بتوان گفت مهمترین دلیل برای بازاریابی این کیت‌ها، «اقتصاد کرونایی» است. با ظهور کرونا، اقتصاد نیز ابعاد تازه‌ای پیدا کرده که تولیدات مقابله با کرونا نیز یکی از همان ابعاد است؛ به ویژه آنکه آنطور که پیداست کرونا ماندگار است و «پساکرونایی» دست کم به این زودی‌ها وجود نخواهد داشت.
این شرایط تازه می‌تواند محملی برای شناسایی نیازهای تازه بازار و فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر آن باشد.
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری در همین رابطه گفته است: «شرکت‌های دانش‌بنیان تجهیزات بسیاری در زمینه بیماری کرونا تهیه کرده‌اند که در صورت اجازه وزارت بهداشت می‌توانیم این تجهیزات را در پاییز که موج دوم کرونا اتفاق می‌افتد، به سایر کشورها صادر کنیم.»
این بدان معناست که ایران خود را برای گرم شدن این بازار با شروع فصل سرد نیز آماده کرده و چه بسا تا آن زمان بر سطح کیفی و تنوع تولیدات مرتبط با کرونای خود بیفزاید.
گریز از انزوا و بازگشت به متن
آغاز این تجارت نه تنها می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد، بلکه وجهه تازه‌ای به ایران خواهد بخشید.
کسب موفقت‌های چشمگیر علمی و پزشکی و صدور تجیهزات پزشکی به سایر نقاط جهان می‌تواند تصویر تازه‌ای از ایران به نمایش بگذارد؛ این خواست ایران است اما باید دید که مردان علم و سیاست در ایران موفق به ارائه این چهره تازه خواهند شد
پرویز کرمی، مشاور معاون علم و فناوری رئیس‌جمهوری در همین ارتباط با بیان اینکه «دنیا از این پس اخبار متفاوتی از ایران قوی خواهد شنید»، گفته است: با صادرات کیت‌های ایران، بر خلاف تبلیغات سوئی که از سوی رسانه‌های معاند خارجی و سیاه‌نمایی علیه ایران به دنیا شده و می‌شود، توان و اقتدار علمی و فناوری ما به جهان مخابره خواهد شد.»
ایران به این چهره تازه در ایام تحریم نیاز دارد. تحریم‌ها روز به روز ایران را به سوی انزوای بیشتر سوق می‌دهند. اکنون اما همزمان که موج مهلک کرونا در اروپا و آمریکا مشغول گرفتن قربانیان بسیار است، ایران تقریبا موفق به مهار و کنترل مرگ و میرهای ناشی از کرونا شده و در عین حال کسب موفقیت‌های چشمگیر علمی و پزشکی که به سایر نقاط جهان صادر شود نیز می‌تواند تصویر تازه‌ای از ایران به نمایش بگذارد؛ این خواست ایران است اما باید دید که مردان علم و سیاست در ایران موفق به ارائه این چهره تازه خواهند شد؟