٣١ مارس ٢٠٢٠ برابر با ١٢ فروردین ١٣٩٩ – در روزهای اخیر تعدادی از مقامات بلندپایه ایرانی، سیاستمداران، نمایندگان مجلس و رسانه ها، فعالانه راجع به تصمیم دولت جمهوری ارمنستان در تاسیس سفارت در اسراییل اظهارنظر می کنند. زعما و مفسران جمهوری اسلامی ضمن محکوم کردن این اقدام، از ایروان خواستار تجدیدنظر در این تصمیم شده اند. آژانس خبری آرمِن پرِس* درباره این موضوع گفتگویی با خانم ژانّا وارتانیان، کارشناس مسایل ایران، داشته است.
پرسش: شما اظهارات خشن پاره ای از نمایندگان مجلس و بعضی از رسانه های ایرانی راجع به موضوع گشایش سفارت در اسراییل را چگونه توضیح می دهید؟
پاسخ: ایران (جمهوری اسلامی) نسبت به فعالیتهای دشمنانش، اسراییل و ایالات متحده در منطقه، به ویژه در کشورهای همسایه، حساسیت زیادی نشان می دهد. هرازگاهی همین واکنش را نسبت به روابط جمهوری آذربایجان با اسراییل، در پس زمینه خرید انبوه تسلیحات، هم دیده ایم. چنین واکنشی در هنگام سفر جان بولتون، مشاور رییس جمهوری ایالات متحده به قفقاز در آبان ١٣٩٧ گذشته نیز مشاهده شد.
هنگام سفر بولتون، ایروان بار دیگر نشان داد که برخلاف همسایگان دیگر، شریک قابل اعتماد و شفافی است و در برابر فشار امریکا برارمنستان برای موضع گیری علیه ایران مقاومت کرد. علی رغم وضعیت دشواری که ایران براثر تحریمها در آن قرار دارد، ارمنستان همواره از روابط حسنه با همسایه جنوبی اش حمایت کرده و در مواقع فوریت دار به کمک وی شتافته است. با توجه به این پس زمینه، تنش آفرینی پاره ای از محافل جمهوری اسلامی در روابط غیرقابل توجیه است و این برداشت را ایجاد می کند که به تشویق و ترغیب طرف سومی صورت می گیرد.
آنچه که به موضع ارمنستان در این مساله مربوط می شود، مقامات ارمنستان بارها اعلام کرده اند که هرگونه تعمیق مناسبات با کشور ثالثی به زیان مناسبات با کشورهای دیگر و به ویژه با کشورهای همسایه نخواهد بود. از طرفی، روابط حسنه ارمنستان- ایران نیز نمی تواند مانعی برسر راه گسترش مناسبات با کشورهای دیگر باشد.
پرسش: آیا از توضیحات شما می توان چنین نتیجه گرفت که در این رفتار طرف ایرانی احتمالا نوعی مبارزه ضد- ارمنی هدفمند نهفته است؟ اگر چنین است هدف چیست؟
پاسخ: اولین واکنش مهم از جانب معاون سخنگوی مجلس، حسین امیرعبداللهیان بود، که دنبال آن را رسانه های دولتی گرفتند. این خود می تواند نشان از حدی از همآهنگی در این حملات باشد. پیش از این اظهارات رسمی، چند رسانه طرفدار جمهوری آذربایجان و چند رسانه حاشیه ای به موضوع پرداختند، که کماکان به داغ نگه داشتن آن مشغولند.
آنچه که به حسین امیرعبداللهیان مربوط می شود، باید گفت که وی به جناح محافظه کار/ اصولگرا تعلق دارد و اعضای دیگر و هم چنین رسانه های این جناح نیز مانند وی به اظهارنظرهای پرخاشجویانه پرداخته اند. روشن است که همه از موضع به شدت ضد اسراییلی صحبت می کنند.
ازنظر من این حملات اساسا در پس زمینه سیاستها و اختلاف نظرهای درونی جمهوری اسلامی صورت می گیرد و بازتاب عمده ای در سیاست خارجی ندارد. می توان گفت که این هیاهو عمدتا برای مصرف داخلی است که به بهای کشور دوست و همسایه مدیریت می شود، رویکردی که نمی تواند قابل قبول و به نفع روابط حسنه دو کشور باشد.
پرسش: این رویکرد چه تاثیری بر روابط ایران و ارمنستان می تواند داشته باشد؟
پاسخ: اکثریت اعضای مجلس جدید را اصولگرایان تشکیل می دهند. بعلاوه، در سال ٢٠٢١ قرار است انتخابات ریاست جمهوری جدید برگزار شود، که درآن هم، طبق گمانه زنی های مقدماتی یک کاندیدای اصولگرا پیروز خواهد شد. اگر اصولگرایان باز به این حملات ادامه بدهند، لازم خواهد بود که دولت ارمنستان در سطوح مختلف اقداماتی در تشریح و تبیین سیاست خود نسبت به همسایشگانش برای سران جمهوری اسلامی به عمل آورد.
روابط ایران- ارمنستان روابط دوجانبه ای هستند و نبایستی مشروط به رابطه یا عدم رابطه با طرف ثالثی باشند. ارمنستان هم مثل ایران، همکاری های خود با کشورهای دیگر را صرفا براساس منافع خود تنظیم می کند.
بعلاوه، اگر ارمنستان روابطش با اسراییل را مشروط به عدم اقدام علیه ایران قرار داده، انتظار می رود که ایران نیز از چنین منطقی پیروی کند، لکن متاسفانه همیشه چنین نیست. در مورد روابط ایران با جمهوری آذربایجان باید گفت که ارمنستان البته روابط نزدیک ایران با باکو را درک می کند، اما ایروان نمی تواند اظهارات و اقدامات ضد- ارمنی را که گاه به گاه در این روابط شاهدش هستیم بپذیرد. برگزاری نمایشگاههایی در رابطه با باصطلاح “قتل عام خوجالی”، یا کنفرانسهایی تحت نام “آزاد ساختن قره باغ” و یا اظهارات خصمانه علیه ارمنستان توسط پاره ای مقامات ایرانی، از این دست هستند.
هم چنین، اظهارات هرازگاهی مقامات ایران در مورد مناقشه قره باغ (آرتساخ) در ملاقاتهای سه جانبه ایران- آذربایجان- ترکیه در هم آهنگی با مواضع این کشورها و مشارکت دراعلامیه ها و قطع نامه های ضد ارمنستان نمی تواند از جانب یک کشور دوست برای ارمنستان قابل قبول باشد.
از سوی دیگر، ارمنستان دارای منافع مشترک با ایران، از جمله در مساله “خطر احتمالی از جانب اسراییل”، در منطقه است. امر پنهانی نیست که باکو بخش عمده ای از سلاحهای خود را از اسراییل خریداری می کند. این سلاحها نه تنها می توانند دربرابر نیروهای مسلح ارمنستان مورد استفاده قرار گیرند، بلکه قابلیت استفاده علیه ایران را نیز دارا هستند، که چنین چیزی سابقه هم داشته است.
نگرانی ایران اینست که کشورهای همسایه اش به سکوی حمله علیه ایران تبدیل نشوند. این نگرانی در مورد ارمنستان، در پرتو دوستی تاریخی اثبات شده میان دو کشور کاملا بیمورد است.
ارمنستان هیچگاه اقدامی که به زیان روابطش با ایران باشد انجام نخواهد داد. لکن، ارمنستان خود تصمیم می گیرد که با کشورهای دیگر چه نوع رابطه ای داشته باشد. من مطمئنم که تنش آفرینی پاره ای از محافل جمهوری اسلامی تاثیری بر دوستی چندهزار ساله دو ملت نخواهد داشت.
____________________________
* منبع: https://armenpress.am/eng/news/1010647.html
http://asre-nou.net/php/view.php?objnr=48451