مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی – هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و
بلند ترین شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن ، روزها بتدریج بلندتر و شبها کوتاهتر میشوند، از همین رو آنرا شب زایش
خورشید نامیده وآغاز سال قرار دادند.
بدین‌سان در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه Sareda, Saredha «سَرِدَ» یا
«سَرِذَ» که مفهوم «سال» را بذهن می آورد که خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن ،
روشنی برجهل و خرافات ، پندار نیک همراه با کردار نیکو بر فساد ،دروغ ، ستم و تباهی انچنانکه برکودکان حتی پیر زنان داغدار
در همین ایام نیز «خود فروشان مزدور» رحم و انصافی برامده از طینت نا یافته از هستی بخش ندارند….
برای خاطره انگیز ماندن این شب و پاسداشت «این سنت راستین دیرین » بطول تاریخ پر افتخار ایرانیان که از باد و باران نیایش
گزند …؟؟ پیشنهاد میشود :
دور همی شب یلدای امسال برای جلوگیری از مخاطرات اقتصادی بجای انار، پسته و بادام ! به افراد حاضر در این مراسم کادوئی
ماندنی از نوع پول خارجی هدید نمائید تا هم به ذخائر ارزی افزوده و هم از افت بیشتر ریال در دست محفوظ بمانید .
& واژه «یلدا» به معنای «زایش- زادروز و تولد » ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر
و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد.
آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به
دهمین ماه سال دی (دی در دین زرتشتی به معنی دادا و آفریننده) میگویند که ماه تولد خورشید است .
یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار م‌شود، سنتی باستانی است.
مردم روزگاران دور که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل میداد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی
همراه بودند ، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید ، تغییر فصول ، بلندی و کوتاهی
روزو شب ، جهت ،حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.
اینکه در بعضی فصول روزها بتدریج بلند میشود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر میتوانستند استفاده کنند.
این اعتقاد پدید آمد که نور، روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش .
مردمان ان دوران دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها بتدریج
بلندتر و شبها کوتاهتر میشوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده و آغاز سال قرار دادند.
& در« آثارالباقیه ابوریحان بیرونی» ص ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده و در« قانون مسعودی» نسخه
موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده است.
& در «برهان قاطع» ذیل واژه «یلدا» چنین آمده : یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و
آن درازترین شب‌هاست در تمام سال ، در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل میکند و گویند آن شب به غایت
شوم و نامبارک می‌باشد وبهمین دلیل بایستی با دور هم جمع شدن و شادی کردن بد یمنی را از جامعه دور کرد .
بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم «جدی» است – سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل
یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید
برگزار می‌شد.
روز پس از شب یلدا (یکم دیماه) را خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی
بود- فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته
بودند) نسبت داده و در این زمینه میگوید :
که ما را ز دین بهی ننگ نیست / به گیتی، به از دین هوشنگ نیست
-همه راه داد است و آیین مهر / نظر کردن اندر شمار سپهر
شب چله:در ایران باستان ۶۰ روز از ۳ماه اخر هر سال یعنی :چهل روز از زمستان که آغاز آن برابر است با هفتم دی ماه جلالی
( بیست و هشتم دسامبر ) و پایانش برابر است با شانزدهم بهمن ( پنجم فوریه ) چله بزرگ و بیست روز از فصل زمستان که آغاز
آن از هفدهم بهمن ماه جلالی شروع می شود و در ششم اسفند پایان می یابد. چله کوچک میگویند و( در بیان عامه ) کنایه از سرمای
سخت (چله زمستون ) .
در ایران مرکزی چله بزرگ از آغاز زمستان برابربا اول دیماه شروع میشود و مدت آن چهل روز و چله کوچک زمستان از شب
دهم بهمن ماه تا پایان ماه که مدت آن بیست روز است، تمامی این شب های بلند به کتاب خوانی و قصه گویی، بزرگداشت
اندیشمندان، دانشمندان، خدمتگذاران جامعه وماند گاران شهر و دیار ها و تکرار حماسه های شاهنامه فردوسی، اشعار پر مغز و
محتوا و شیوای مولوی، سعدی، حافظ و دیگر شعرا و فلاسفه دیرین و نام اوران امروزهمچون : شهریار، پروین، بهبهانی؛ مشیری
اختصاص می یافت.
مراسم، تشریفات و یاد بودها ی بسیاری از پیشینیان پاک و متفکر ما ایرانیان در تاریخ پر شکو همان – زنده و بیاد مانده اند و در
این فرصتها و شبهای بلند جشن و سرور، که شادی بخش خانواده ها وجوانان و باعث خلاقیت، ابتکار، سازندگی، دور شدن از
خرافات، جهل و نادانی، خمودگی و اندوه است با مغتنم شمردن مناسبت ها بر پا میشده که شاخص ترین انها را میتوان جشن سده در
دهم بهمن ماه عنوان نمود.
این باور دیرین و عملکرد اندیشمندانه اجداد گرامی و بزرگ ما ایرانیان، امروز در علوم پزشکی، روان درمانی، روانشناسی، جامعه
شناسی، مدیریت و… به ثبوت رسیده که:
افسردگی و غم غصه بنیاد شکر گزاری و سپاس افریدگار را و باور یگانه بودن او را، بتبع آ ن سلامت ، شرف و عزت را از
جوامع دور میسازد .
توصیه اینکه : با همه درد مندی ملت بزرگوارحاصل جهل حکومت …. بمناسبت ها – اما برای ارج گذاری براین پیشینه ملی
ایرانیان «آزرده از ادامه شرایط غیر انسانی حاکم » در این روزگار پر آب و چشم
که بخش اعظم گرفتاری هایش حاصل محافظه کاری ، مصرف کنند گی ، عافیت طلبی ها و عدم احساس مسئولیت اجتماعیست –
دقیقا بر خلاف راه و رسم جوامع پیشرفته که حکومتها اولا: منتخب جامعه از میان بهترین ها و متخصصین بدون رانت و سهم
خواهی و دویم : مطیع رای اکثریت و خواست واقعی مردمان پاک نیت نیک پندارکه با اراده جمعی در صورت کوچکترین خلاف یا
نداشتن شرایط احراز برکنار میشوند و اموالشان چنانچه بیش از حد معقول با تعریف اصولی باشد – مصادره ….
بدون هر گونه تامل ، تردید ، نگرانی و واهمه – در بزرگداشت حفظ و احترام این روزها و شبها با اعتقاد و اطمینان به اثر بخشی
مثبت آن، بکوشند که در هر شرایطی وظیفه شاد کردن انسانها :خدایی، ملی ، میهنی و مردمی است،
هر چند با افزایش بسیار شدید هزینه ها مخصوصا تدارک آجیل و خوردنی های سنتی مربوط به این دور هم آئی ، بسیاری از
هموطنان با میزهای خالی پذیرای زمستان۱۴۰۱در پسین و شامگاهان چهار شنبه در پیش برابر با ۳۰ آذر- ۲۱ دسامبر » خواهند
بود. برای ملت بزرگواراهورائی ،اندیشمند ، پر تحمل ،هشیار و وطن خواه این سر زمین کهن آرزوی سلامتی و عبور از مصائب
را داریم … و به امید چنان روزگاری یلدائی پر از مهر و صفا برای هموطنان ارزومندیم .