گفت‌وگو با ماریچه اسخاکه، تجربه نماینده پارلمان اروپا از دیدار با پناهندگان ایرانی مقیم ترکیه

ماریچه اسخاکه موضوع حقوق بشر موضوع بسیار ملموسی است. تو هر که می‌خواهی باش و هر چه می‌خواهی بگو، اما مسأله شخصی نیست. در آمستردام و لندن هم مردم با تبعیض سروکار دارند. به‌علاوه، این یک توهم است که فکر کنیم تحولات در آن دوردست‌ها اهمیتی برای هلند ندارند
“چندسال پیش هنگامی که در شرق ترکیه بودم به یک زوج ایرانی برخوردکردم. همسن من بودند. اندکی بعد از تظاهرات مربوط به نتایج انتخابات ریاست جمهوری ٢٠٠٩ بود. مرد پسر یک آیت الله مهم، اما خود مخالف جمهوری اسلامی بود”

بعضی از آدمها زندگی خود را برای اندکی آزادی به مخاطره می اندازند، در حالی که ما اینجا آنقدر آزادی داریم که به نظر می آید گاهی متوجه آن نیستیم. این موضوعی است که ماریچه اسخاکه را خیلی به خود مشغول می دارد. نماینده پارلمان اروپا در فکر آنست که در این مورد یک فیلم مستند بسازد. این مصاحبه در اول سپتامبر ۲۰۱۴ در روزنامه NRC Next انتشاریافت.

* ممکن است این بار راجع به سیاست صحبت نکنیم؟
– به نظرم فکر خوبی است!

* اگر نماینده پارلمان اروپا ازجانب “دموکراتهای ۶۶” نبودی، چکاره می شدی؟
– مستندساز. این رویایی است که از دیرباز داشته ام، چیزی که براثر کارم در زمینه سیاست قویتر شده است

* آها، پس قصد داری سیاست را ترک کنی.
– نه، نه اینکه بخواهم سیاست را ترک کنم. از آنجا که من به دلیل کارم زیاد سفر می کنم ضمن کارم آنقدر به داستانها و سرگذشتهای ویژه ای برخورد می کنم که فکر می کنم باید شنیده و دیده شوند.

* مثلا؟
– مثلا، چندسال پیش هنگامی که در شرق ترکیه بودم به یک زوج ایرانی برخوردکردم. همسن من بودند. اندکی بعد از تظاهرات مربوط به نتایج انتخابات ریاست جمهوری ٢٠٠٩ بود. مرد پسر یک آیت الله مهم، اما خود مخالف جمهوری اسلامی بود. پس از چندماهی که زندانی شده بود به خاطر عید نوروز چند روزی به او مرخصی داده بودند. هنگامی که در همین مدت کوتاه آزادی اش به دوستی کمک کرده بود تا از کشور فرار کند خودش هم مجبور شده بود همراه او از مرز ترکیه عبور کند، زیرا در غیراینصورت هردو تایشان دستگیر می شدند. در زندان به خاطر مقام پدرش از شکنجه اش “گذشته” بودند، اما مجبورش کرده بودند که شکنجه شدن دیگران را تماشا کند، مجازاتی که می گفت برایش بسیار بدتر بود.
همسرش هنگام تعطیلات پنهانی به دیدنش آمد. می خواست تنها با من صحبت کند. سراپا می لرزید. پدرشوهرش زمانی که پسرش در ترکیه بود، فوت کرده بود. نقطه ای که مرد در شرق ترکیه در آن به سر می برد در ٨٠ کیلومتری مرز ایران قرارداشت، اما از ترس دستگیر شدن هرشب جایش را عوض می کرد. ماموران مخفی جمهوری اسلامی در ترکیه هم دنبال پناهجویان هستند و قبلا در مواردی رد آنها را پیدا کرده بودند. زن نمی توانست خبر مرگ پدرشوهرش را به همسرش بدهد، زیرا می ترسید برای وداع یا برای انتقام به منزل برگردد.
این قبیل صحنه ها عمیقا برانسان تاثیر می گذارند و با آدم می مانند. میل داشتم در این زمینه ها کار بیشتری انجام بدهم. البته، اینها را جزو کار سیاسی ام به حساب می آورم، اما این در یک سطح انتزاعی صورت می گیرد، آدمها چهره ای برای خود دارند و این چیزی است که گاهی نبودش را احساس می کنم.

* باتوجه به کاهش محبوبیت اتحادیه اروپا راجع به ادامه دفاع از آن چطور فکر می کنی؟
– البته، گاهی وقتها کار خیلی دشوار می شود، تضاد و تعارض بسیار زیاد است. موقعی که پس از بازدیدی از یک کمپ پناهندگی به یک جلسه سخنرانی یا رای گیری در پارلمان اروپا می روی تضاد آشکار را می بینی. بعضی از آدمها زندگی خود را برای اندکی آزادی عملا به خطر می اندازند، در حالی که ما اینجا آنقدر آزادی داریم که به نظر می آید گاهی متوجه آن نیستیم.
بعلاوه، من این احساس را ندارم که باید از پارلمان غیرمحبوب فعلی اروپا دفاع کنم، اما براین باورم که امکاناتی را که در اختیار داریم باید برای ساختن یک اتحادیه بهتر و دموکرات تر به کار ببندیم. جامعه باز، آنطور که می شناسیمش زیر فشار قرار دارد.

* اینطور فکر می کنی؟
– بله، سیاستمداران می گویند که تظاهرات و حمل پرچمها بایدبصورت پیشگیرانه ممنوع اعلام شوند. اما، حق آزادی بیان، همین طور حق تظاهرات کنه اصلی دموکراسی و جزو حقوق اساسی هستند. از ١١سپتامبر ٢٠٠١ این گرایش ایجاد شده که به بهانه امنیت آزادی را محدود کنند. حتی هنگامی کهموضوع به امنیت اینترنتی مربوط است. به نظر می آید که مردم حاضرند برای آن، ازبخشی از آزادی شان صرف نظر کنند. افشاگری های مربوط به سازمان امنیت ملی امریکا نشان می دهد که اکنون چه امکانات فنی وسیعی برای ورود غیرمجاز در عملیات اینترنتی هر فرد، خواه مظنون یا غیرآن، بوجود آمده است. درنتیجه، مقبولیت و پایه های اصل “بی گناهی،مگر درصورت اثبات خلاف آن” متزلزل شده است. این واقعیت که این همه تصمیمات بدون نظارت و کنترل ضروری دموکراتیک یا قانونی، غالبا هم با کمک شرکتها و موسسات تجاری، اتخاذ می شوند و اینکه کاربران اینترنت در سراسر دنیا قربانی آن می توانند باشند، نشانه آنست که اصول اساسی دموکراسی خیلی راحت زیرپا گذاشته می شود. پرسش عمده اینجاست که آیا می توان همه اینها را به حالت اول برگرداند. با تحدید آزادی ها و شفافیت درواقع به تروریستها آنچه را که می خواهند می دهید.البته، نباید آنقدر ساده لوح باشیم که از تهدیدهای واقعی آنها غافل بمانیم، اما لازمست بدانیم که از چه چیز دفاع می کنیم.

* حالا باز راجع به سیاست صحبت می کنیم.
– بله و نه.

* پاسخ خاص “دموکراتهای- ۶۶” است.
– (می خندد) “بله، شایدهمین طور است. اما تمایز و به ویژه ژرفا درارزشها کماکان چیزهای مهمی هستند، فقط به یک عنوان یا توئیت مختصر نمی توان قناعت کرد.

* فکر نمی کنی موضوعاتی مثل ایران، حقوق بشر و حتی موضوع انتزاعی تر”اروپا درجهان” که خودت را مشغول آن می کنی گیرایی و جذابیت چندانی ندارند؟
– موضوع حقوق بشر موضوع بسیار ملموسی است. تو هرکه می خواهی باش و هرچه می خواهی بگو، اما مساله شخصی نیست. در آمستردام و لندن هم مردم با تبعیض سروکار دارند. بعلاوه، این یک توهم است که فکر کنیم تحولات در آن دوردستها اهمیتی برای هلند ندارند. تابستان گذشته این را با تاسف حس کردیم. روسیه، داعش، سوریه یا لیبی بطور مستقیم ما را تحت تاثیر قرار دادند. ارتباط ما با سراسر دنیا از طریق تجارت، مساله پناهندگان یا هلندیانی که در جنگی در خاورمیانه شرکت دارند، هرروز بیشتر می شود.

* حالا که در بروکسل سکوت برقرار است.
– بله، خیلی ساکت است و این قابل قبول نیست.

* پیش از اینکه فراموش کنم، بگو ببینم کار آن ایرانی ها چه شد؟
– آنها از من می خواستند که برایشان ویزا بگیرم.

* و تو چه کردی؟
– چنین کاری ازمن ساخته نیست.

* برای چه؟
– برای اینکه یافتن یک چاردیواری امن درهلند بسیار مشکل شده است. ما از یک سرزمین امن برای آزاداندیشان به کشور بسته ای تبدیل شده ایم. در روزهای بعد از زدن هواپیمای ام اچ ۱۷آقای تِیوِن، معاون وزارت امنیت و دادگستری، اعلام کرد که علی رغم تقاضای دولت آلمان، هلند دیگر پناهچویان سوری نخواهد پذیرفت، برای اینکه کشور در سوگ عمیقی به سر می برد. به دلیل عزای گسترده عمومی توجه چندانی به اظهارات وی نشد. انتخاب زمان اعلام از لحاظ سیاسی کاری زیرکانه، اما از لحاظ اخلاقی کار ناپسندی بود. کشور ما اکنون فقط ٢۵٠ پناهجوی سوری را می پذیرد، در حالی که سوئد با جمعیتی با نصف جمعیت ما ١۶٠٠٠ پناهجوی سوری را پناه می دهد. این نظر که مساله تعداد نیست، بلکه به آدمها مربوط می شود، مبالغه آمیز است.

* حالا خیال داری چه کنی؟
– من علاقمندم بدانم وضع ایرانی ها چطور است. گاه به گاه ایمیلهای ناشناسی از ایران دریافت می کنم. همین طور از افرادی که سالها پیش در ترکیه ملاقاتشان کرده ام. بهترین کاری که می توانم بکنم اینست که سرگذشت ایشان را در راستای یافتن راه حلها به کار ببرم.

* به نظر می رسد که سیاستمداران در این زمینه کار بیشتری باید بکنند.
– مسلما، این کاری است که باید انجام بگیرد، اما سیاستمداران شاید درباره شمار زیادی از مسایل و مشکلات توافق داشته باشند، اما راجع به راه حلها چنین نیست. سیاست خارجی اروپا ضعیف است. در زمینه دفاعی به ندرت همکاری صورت می گیرد، در حالی که تقریبا هیچ کشور عضوی به تنهایی توان دفاع از خودرا ندارد. علاوه برآن، کشورهایی مثل روسیه، چین و ایالات متحده به راحتی کشورهای عضو اتحادیه را به جان هم می اندازند. مثلا، به جای اینکه انرژی موردنیازمان را همه باهم بطور جمعی بخریم، ٢٨ بار انرژی خریداری می کنیم و اصلا به فکر آن نیستیم که در زمینه انرژی مستقل و خودکفا باشیم. درعین حال رهبران دولتها نمی توانند راجع به یک سیاست و رویه محکم باهم توافق برسند. به جای اینکه برای یک اروپای نیرومند رهبری از خود نشان دهند یا اصلا بینشی بلندمدت اتخاذ نمایند، ترجیح می دهند موقعیت خودشان را حفظ کنند و در انتخابات پیروز شوند.

* در خاتمه، می توانی بگویی اولین مستندت را کی می بینیم؟
– مسلما آنرا خواهید دید. اما فعلا من به عنوان نماینده مردم آنچه را در توان دارم برای روشن کردن موضوعات و مسایل مهم و افراد وعناصری که پشت سر آن قرار دارند، انجام می دهم.

ــــــــــــــــــ

ماریچه اسخاکه (متولد ۱۹۷۸) نماینده پارلمان اروپا از جانب حزب” دموکراتهای- ۶۶”هلند است. قلمرو فعالیت او تجارت بین المللی، امور خارجه و فناوری است. وی سخنگوی دولت در موضوع پیمان بازرگانی با ایالات متحده است و توانست پارلمان اروپا را با اصلاحات موردنظرش در زمینه بی طرفی اینترنت در قانون گزاری اتحادیه اروپا با خود همراه سازد. بدین جهت روزنامه وال استریت ژورنال او را “مطرح ترین سیاستمدار اروپایی در زمینه شبکه مجازی” خوانده است.