به مناسبت سال روزدرگذشت پرفسور حسابی : ضیاء مصباح

پدر مهندسی نوین ایران (۳/۱۲/۱۲۸۱ ـ ۱۲/۶/۱۳۷۱)
سید محمود حسابی فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش و بنیانگذار فیزیک دانشگاهی ایران در سال ۱۹۲۷ میلادی(۱۳۰۱شمسی ) در سن ۲۵ سالگی از دانشگاه سوربن فرانسه دانشنامه‌ی دکتری فیزیک خود را با درجه‌ی عالی دریافت نمود .
وی در سال ۱۹۵۷ به عنوان سناتور انتصابی تهران وارد دوره‌ی چهارم مجلس سنای ایران شد وبین سالهای۱۳۳۱ و ۳۲ وزیر آموزش و پرورش کابینه‌ی دکتر محمد مصدق بود.
اوبنیان گذار دانشکدهای فنی و علو م دانشگاه تهران و هم چنین موسس مر کز اتمی این دانشگاه میباشد.
پرفسور حسابی خاطره‌ی ملاقات خود با اینشتین بدین گونه تعریف می‌کند:
وقتی برای اولین بار با بزرگترین دانشمند فیزیک جهان آلبرت اینشتین روبرو شدم ،ایشان را بی‌اندازه ساده، آرام و متواضع یافتم و فوق‌العاده مؤدب و صمیمی.
زودتر از من در اتاق انتظار دفتر خودش به انتظار نشسته بود و وقتی وارد شدم با استقبالی گرم مرا به دفتر کارش برد و کنار من روی مبل نشست، نظریه‌ی خود را در ارتباط با بی‌نهایت بودن ذرات برای ایشان توضیح دادم بعد از اینکه نگاهی به برگه‌های محاسباتی انداختند گفتند که ما یک ماه دیگر با هم ملاقات خواهیم کرد.
یک ماه بعد وقتی دوباره به ملاقات اینشتین رفتم به من گفت: به عنوان کسی که در فیزیک تجربه‌ای دارم می‌توانم به جرأت بگویم نظریه‌ شما در آینده‌ی نه چندان دور علم فیزیک را متحول خواهد کرد .
از خوشحالی نمی‌توانستم نفس بکشم ،او ادامه داد البته نظریه‌ی شما هنوز متقارن نیست باید بیشتر روی آن کار کنید و به تحقیقات خود ادامه دهید، من به دستیارم خواهم گفت همه‌ی امکانات لازم را در اختیار شما بگذارد.
به این ترتیب با پیگیری دستیار و ارسال نامه‌ای به امضای اینشتین بهترین آزمایشگاه نور آمریکا در دانشگاه شیکاگو با امکانات لازم در اختیار من قرار گرفت و در خوابگاه دانشگاه نیز یک اتاق بسیار مجهز در اختیار من گذاشتند.
اولین روزی که کارم را شروع کردم و مشغول جابجایی وسائل بودم متوجه شدم یک دسته چک سفید که تمام برگه‌های آن امضا شده بود در داخل یکی از کشوها جا مانده، به سرعت آن را نزد رئیس آزمایشگاه بردم و مسئله را توضیح دادم، رئیس آزمایشگاه گفت :این دسته چک متعلق به شماست که تمام نیازمندی‌های تحقیقاتی خود را بدون تشریافت اداری تهیه کنید این امکان برای تمام پژوهشگران این آزمایشگاه فراهم است. گفتم آیا امکان سوء استفاده از این روش وجود دارد؟ در پاسخ گفت :درصد پیشرفت ما از این اعتماد در مقابل خطاهای احتمالی همکاران، در حدود صفر می‌باشد.
بعد از مدتها تحقیق بالاخره نظریه‌ام آماده شد و در خواست جلسه‌ی دفاعیه‌ را به دانشگاه پرینستون فرستادم و روز دفاع مشخص شد و با تشویق حاضرین وارد سالن شدم و دیدم که اینشتین در مقابل من ایستاده و ابراز احترام می‌کند و دنبال او سایر اساتید و دانشمندان هم برخاستند من که کاملاً مضطرب شدم و دست و پای خود را گم کرده بودم در کنار ایشان نشسته کمی آرام شدم و در زمانی که بایستی توضیح می‌دادم سعی کردم که با عجله نظراتم را بگویم که اینشتین به من گفت چرا این همه با عجله؟ گفتم نمی‌خواهم وقت شما و اساتید را بگیرم او گفت شما از این به بعد پرفسور حسابی هستید و من و دیگران در این سالن دانشجویان شما و کاملاً در اختیار شما …
جلسه‌ی دفاعیه برای من یکی از شیرین‌ترین و آموزنده‌ترین لحظات زندگی‌ام بود من در نزد بزرگترین دانشمند فیزیک جهان از نظریه‌ی خود دفاع کردم و مردی با این برجستگی‌ها من را استاد خود خطاب کرد .
من بزرگترین درس زندگی‌ام را آنجا آموختم که هر چه انسان وجود ارزشمندتری داشته باشد به همان اندازه متواضع، مؤدب و فروتن نیز هست و بعد از کسب درجه‌ی دکتری به من اجازه داد که در کنار او به تدریس و تحقیقاتم ادامه دهم.
با چند جلمله از دیدگاه‌های او یادش را گرامی می‌داریم:
&طنز در مملکت ما یک مقاومت ملی و همیشه حافظ ایران بوده است
&بزرگترین خوشحالی من در زندگی هوش و استعداد جوانان ایرانی است
&هر چه انسان وجود ارزشمندتری داشته باشد به همان اندازه مؤدب و فروتن است
&عشق به وجود آورنده‌ی اعمال زیباست
& جهان سوم جایی است که هر کس بخواهد مملکتش را آباد کند خانه‌اش خراب می‌شود و هر کس بخواهد خانه‌اش را آباد کند باید در ویرانی مملکتش بکوشد.
&از کسانی که همه چیز را محاسبه می‌کنند بترس و هرگز قلبت را در اختیار آنها نگذار آنها حساب عشقی که نثار تو می‌کنند را نیز دارند و روزی آن را با تو تسویه می‌کنند.
یا و خا طره اش گرامی باد