با گذشت چند ماه از بازداشت آیت الله محمدرضا نکونام، پژوهشگر دینی و مدرس حوزه علمیه قم تاکنون هیچ اطلاعی از اتهامات و محتوای پرونده در دست نیست.
این در حالی است که وی ممنوع الملاقات بوده و نه تنها پیگیری های خانواده او هم به نتیجه نرسیده، بلکه در اقدامی غیرمنتظره روز گذشته محمدمهدی فرزند آیت الله نکونام نیز پس از احضار به دادسرای ویژه روحانیت در قم بازداشت شده است.
آیت الله نکونام که در دوران ستمشاهی نیز سابقه بازداشت توسط ساواک را دارد، محضر چهره های سرشناس فقه و حکمت شیعی و بزرگانی همچون علامه شعرانی، مرحوم الهی قمشه ای، سید احمد خوانساری، علامه طباطبایی و علامه رفیعی قزوینی را درک کرده و از شاگردان میرزا هاشمی آملی (پدر لاریجانی ها)، شیخ محمدباقر کمره ای، مرتضی حائری، آیت الله گلپایگانی و آیت الله اراکی بوده است.
این استاد حوزه علمیه قم که از منتقدان جریان تحجر در حوزه به شمار می رود، مدتی قبل از بازداشت، به شدت از کسانی که به خاطر آشنا نبودن با ابرازهای جدید می گویند اینترنت و فیس بوک حرام است، انتقاد کرده بود.
خبرنگار کلمه درباره آخرین وضعیت بازداشت آیت الله نکونام با حجت الاسلام علی زین الدین، از شاگردان ایشان، گفت و گو کرده است که متن آن در پی می آید:
آقای زین الدین، لطفا در ابتدا گزارشی از آخرین وضعیت آیت الله نکونام بدهید.
حضرت آیت الله نکونام در دوازدهم اسفندماه سال گذشته در بازداشتگاه انفرادی سکته مغزی می کنند. بعد از سکته مغزی دادستان ویژه قم از انتقال ایشان به بیمارستان ممانعت می کنند اما نهایتا مجبور می شوند که آیت الله نکونام را حدود یک هفته در بیمارستان آیت الله گلپایگانی قم بستری کنند.
پزشکی قانونی زندان و پزشکان متخصص خارج از سیستم قضایی سکته مغزی ایشان را تایید کردند تا اینکه دادستان ویژه روحانیت مجبور می شود با مرخصی استعلاجی ایشان موافقت کند.
در ۲۷ اسفند ۹۳ از بیمارستان به منزل می آیند، منتهی به خاطر فشار خون بالا و رجوع علائم سکته مغزی در ۱۵ فروردین ۹۴ به بیمارستان آتیه تهران منتقل و به مدت پنج روز در آنجا بستری می شوند. علی رغم این وضعیت، دادستان قم اصرار بر برگشت ایشان به زندان می کند و لذا در ۲۷ فروردین ۹۴ مجددا آیت الله نکونام را به زندان مرکزی قم برمی گردانند.
آقای نکونام در حال حاضر در کجا نگهداری می شود؟
با پیگیری برخی شاگردان ایشان از دفتر رهبری در تهران نهایتا پرونده ایشان را به تهران انتقال داده و خود ایشان را هم به زندان اوین منتقل کرده اند. الان هم در بند ویژه روحانیت نگهداری می شوند.
یعنی الان در انفرادی هستند؟
نه خیر؛ فقط از روز بازداشتشان به مدت ۵۶ روز در انفرادی بودند که با وقوع سکته مغزی، به نگهداری ایشان در سلول انفرادی پایان دادند.
لطفا در خصوص پرونده و اتهاماتی که مطرح کزده اند، بگویید.
هنوز محتوای پرونده ایشان و اتهاماتشان معلوم نیست.
آیا وکیلی دارند و وکیل توانسته پرونده را مطالعه کند؟
حدود ده روزی هست که خانواده ایشان توانسته اند وکیل بگیرند اما وکیل تهدید شده است و زیاد راغب به پیگیری پرونده نیست.
یعنی وکالت ایشان را هنوز برعهده دارند؟
بله، هنوز وکالت آیت الله نکونام را دارند منتهی تاکنون کار چندانی نتوانسته اند انجام دهند. حتی این وکیل برای مرخصی استعلاجی ایشان که یک بیمار شصت و هفتاد ساله هستند که دچار سکته مغزی هم شده و از نظر قانونی شرایط تحمل زندان را ندارد، نتوانست پیگیری کند.
آیا خانواده آیت الله نکونام با وی ملاقات دارند؟
نه خیر، اصلا ملاقات ندارند یعنی حتی حقوق یک زندانی هم در مورد ایشان رعایت نمی شود، فقط اگر گاهی امکان تماس تلفنی باشد.
دیروز صبح هم دادسرای ویژه روحانیت در قم پسر آیت الله نکونام را احضار کردند و تا الان هم در زندان هست و معلوم نیست چه زمانی آزادش کنند.
پسر ایشان را به چه اتهامی بازداشت کردند؟
هیچ توضیحی در مورد اتهام نداده اند و احتمال می دهیم که به علت پیگیری ایشان در مورد وضعیت پدرش باشد. وقتی دیدند که این پیگیری ها و اقدامات قانونی دارد به ثمر می رسد، احتمالا می خواهند او را بترسانند تا کارهای پدرش را پیگیری نکند.
به نظر شما بازداشت آقای نکونام تا چه اندازه به اختلاف نظر ایشان با روحانیون سنتی حوزه علمیه مربوط می شود؟
واقعیت این است که یک سیستم آخوندی مافیایی در حوزه علمیه شکل گرفته و ما به این رسیده ایم که مافیای حوزه علمیه که متاسفانه در ارکان نظام هم ریشه زده، جلوی آیت الله نکونام ایستاده اند. یعنی مشکل اصلی آیت الله نکونام این است که مستقیم با این مافیا درگیر شده است.
حاج آقا تمام مشکلات جامعه، نظام و انقلاب را از کم کاری حوزه های علمیه می بینند. این سیستم آخوندی هم دید که مرجعیت ایشان دارد تایید می شود و آیت الله نکونام دارد به عنوان یک مرجع تقلید وارسته، عادل، باسواد و مستقل در حوزه علمیه مطرح می شود، این برخوردها را با ایشان شروع کرد تا ایشان را زمین بزنند.
انتقادات ایشان بیشتر حول چه موضوعاتی بود؟ دقیقا از چه زمانی برخی از روحانیون حوزه از جمله آیت الله مکارم شیرازی علیه ایشان موضع گرفتند؟
از زمستان سال ۸۶ که آیت الله نکونام حدود نود عنوان کتاب (مجموع دست نوشته هایشان در طول چهل سال اخیر) را چاپ کردند بالافاصله یعنی در خرداد ماه سال ۸۷ آقای مکارم شیرازی علیه ایشان موضع گرفت و کتاب های ایشان را مستمسک قرار داد و شروع به کوبیدن حاج آقا کرد. تا جایی که در همان خرداد سال ۸۷ در اجلاسیه سراسری علما با حضور سران سه قوه، آقای مکارم به شدت از ایشان انتقاد می کند. بعد از آن جلوی نشر کتاب های فقهی ایشان را گرفتند. مجددا سال ۹۰ آقای مکارم برای ایشان دردسر درست کرد که با پادرمیانی رهبری حل شد.
یعنی رهبری از آیت الله نکونام حمایت کردند؟
شاگردان آیت الله نکونام گزارشی به دفتر رهبری نوشتند و رهبری گفتند که ایشان را اذیت نکنید و بگذارید کارشان را انجام دهند.
این بار چطور؟ از طرف رهبری و بیت ایشان اقدامی برای آزادی ایشان صورت گرفته است؟
شاگردان حاج آقا نکونام نامه مفصلی با امضاهای متعدد تنظیم کرده اند و به بیت رهبری برده اند. در آنجا قول پیگیری داده اند، اما اینکه به کجا برسد را نمی دانیم.
محور اصلی تفکرات آیت الله نکونام که منجر به موضع گیری برخی از روحانیون حوزه علیه ایشان شده، چیست؟
محور اصلی افکار حاج آقا نکونام، تحول در حوزه های علمیه است؛ یعنی ایشان تلاش داشتند تا حوزه های علمیه را از آن حالت سنتی و متحجر سابق که مناسب با سیستم طاغوت قبل از انقلاب بود، خارج کنند و آن را به روز و مدرن کنند تا از این طریق به نظام کمک شود و خون شهدا و زحمات جانبازان پایمال نشود. ایشان اعتقاد دارند که انقلاب هنوز در حوزه های علمیه وارد نشده است و هزاران مشکل در انقلاب به وجود آمده که مردم و اسلام را به انزوا و اضمحلال می کشاند؛ و همان اتفاقی که حضرت امام گفتند که” اسلام سیلی خواهد خورد” روی خواهد داد.
ایشان معتقد هستند که اصل مشکلات انقلاب و جامعه ایران در حوزه های علمیه است، زیرا حوزه های علمیه به روز نیستند و فتواهایی که صادر می شود و کتاب ها اکثرا قدیمی است و نمی تواند به نیازهای امروز جوانان و جامعه پیشرفته امروز پاسخ دهد. از همین رو دین گریزی در میان جوانان گسترش پیدا می کند و به دین و اسلام و شیعه بدبین می شوند و نتیجه اش همین مشکلاتی می شود که الان در جامعه مشاهده می کنیم. مردم هیچ تقصیری ندارند و مقصر حوزه های علمیه هستند که نتوانستند از نظر فکری از نظام پشتیبانی کنند.
آیا تفکرات و اندیشه های آیت الله نکونام در سطح حوزه علمیه و در میان طلاب بازخوردهای مثبتی داشته است؟
این تفکرات کم کم در حوزه علمیه داشت فراگیر می شد و طلاب به درستی و صحت و قدرت اجرایی این افکار پی می بردند. یعنی به نوعی مرجعیت علمی آیت الله نکونام در میان قشر علمی و فاضل حوزه های علمیه داشت تثبیت می شد. سیستم آخوندی و شخص آقای مکارم از این موضوع احساس خطر کردند و دریافتند که اگر مرجعیت علمی حضرت آیت الله نکونام اثبات شود و تریبونی در اختیار بگیرند و از جایگاه مرجعیت صحبت کنند، مرجعیتی را که امثال آقای مکارم به آن تکیه داده اند و با آن منافع اقتصادی خود را پیش می برند، به چالش خواهد کشید. از آنجایی که استقبال طلاب نسبت به کتب و دیدگاه های آیت الله نکونام روز به روز بیشتر می شد، این مافیا علی رغم هزینه زیادی که برایش داشت، چاره ای ندید جز اینکه وارد عمل شود و ایشان را با بهانه شاکی خصوصی زندانی کنند.
شاکی خصوصی ایشان کیست؟
شاکی خصوصی مثلا چند نفر از طلاب حوزه علمیه و از شاگردان حاج آقا نکونام هستند. آنها را برده اند و مجبور کرده اند که علیه استاد خود شکایت کنند و (نعوذبالله) بگویند که ایشان با خانم هایشان ارتباط داشته اند.
در مقابل این درخواست، واکنش طلاب چه بود؟
طلبه فاضلی که در حوزه علمیه درس خوانده، فرزند شهیدی که در حوزه علمیه درس خوانده که دروغ نمی گوید و خیانت به استادش نمی کند. از همین جهت در این پرونده سازی ناکام ماندند. اما مافیا کار را از بالا بسته و کوتاه هم نمی آید و از روز بازداشت حاج آقا می گویند ما داریم رسیدگی می کنیم اما خبری از آزادی ایشان نیست.
الان کلاس های درس ایشان تشکیل می شود؟
از همان روزی که ایشان بازداشت شدند، کلاس ها هم تعطیل شده است. ایشان هر روز سه درس خارج برگزار می کردند، یعنی علاوه بر روزهای جاری هفته پنج شنبه و جمعه هم درس داشتند و در طول هفته شش عنوان تدریس می کردند که به نظر بنده در تاریخ هزار سال شیعه بی سابقه است که یک مجتهدی در طول هفته شش درس خارج برگزار کند، آن هم تماما علمی و با نظرات بدیع خودشان و بدون تقلید از علمای سابق.
ایشان رساله ای چاپ کردند که یک احتیاط واجب و مستحب در آن نیست و همه اش فتوا است، یعنی با زبان روان ساده فارسی و به سبک جدید و روز نوشته اند تا مقلد فارسی زبان به راحتی بتواند از آن استفاده کند.
آیت الله نکونام از قرآن و سنت، نظرات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی را که بتواند این کشور را پشتیبانی کند، استخراج کرده اند و می توانند به خوبی نیازهای جامعه را از لحاظ علمی و نظری پشتیبانی کنند. به اعتقاد من، ایشان یک ذخیره الهی نه فقط برای انقلاب بلکه برای این جامعه، مردم، شیعیان و کل بشریت است.
اگر فقط به کتاب چهار جلدی “زن مظلوم همیشه ی تاریخ ” از بیست جلد کتابی که در مورد زن است مراجعه شود، می بینید در آنجا تمام مسائلی که در مورد زنان در احکام اسلامی آمده و غرب به آنها ایراد گرفته و کسی هم به این اشکالات جواب نداده را به طور منطقی پاسخ داده اند، یعنی نظر دین در مورد زن را به صورت علمی مطرح کرده اند که مشکلات جامعه زنان حل می کند.
چه کتاب هایی از ایشان اجازه انتشار نگرفته است؟
عمدتا کتاب های فقهی بود، زیرا این مافیای حوزه واهمه دارد که با این کتاب ها مرجعیت حاج آقا اثبات و مستقر شود. برخی موارد دیگر را هم خود حاج آقا یا صلاح ندیدند یا امکانات نداشته اند تا آنها را ارائه دهد. مجوز انتشارات ایشان باطل شده و در نمایشگاه کتاب تهران هم در روز پنجم غرفه انتشاراتی ایشان (انتشارات صبح فردا) را تعطیل کردند.
درخواست طلاب به ویژه شاگردان آیت الله نکونام چیست؟
طلبه های حاج آقا که حدود چند صد طلبه می شوند و از محضر علمی ایشان استفاده می برند، به هیچ جناح و گروهی وابستگی سیاسی ندارند و اصلا نمی خواهند کوچک ترین آسیبی به این مملکت و مردم برسد و علی رغم اینکه استادشان شش ماه است که به ناحق در بازداشت هستند، فقط برای اینکه مشکلی به مشکلات کشور اضافه نشود سکوت کردند تا درگیری ذهنی و سیاسی برای مردم ایجاد نشود. لذا تقاضای ما از رهبری و نظام و از مراجعی که دغدغه دین و علم دارند و مستقل هستند، این است که با کسانی که این نقشه را پیاده کرده اند تا یک مجتهد مستقل را که دویست عنوان کتاب دارد، زمین بزنند، برخورد کنند و از علم و دانش آیت الله نکونام برای اصلاح و پیشبرد جامعه و حل مشکلات اقتصادی و فرهنگی استفاده کنند.
خواسته دیگر هم این است که به تهدید و بازداشت شاگردان ایشان پایان دهند. به شاگردانی که پیگیر وضعیت استادشان هستند می گویند به شما ربطی ندارد و پیگیری نکنید. ما چیز زیادی نمی خواهیم، فقط می خواهیم با یک طلبه حوزه علمیه که قصدی جز علم و خدمت به جامعه ندارد، اینگونه برخورد نکنند.
ندای سبز آزادی