شامگاه دوشنبه بود که روحانی، رئیس جمهور کشورمان در دیدار با ایرانیان مقیم سوئیس از استراتژی سخن گفت که سال‌ها در دکترین سیاست خارجی کشور به زبان رانده نشده بود. وی با اشاره به تهدیدات مقامات ایالات متحده مبنی بر عدم اجازه فروش نفت ایران در بازارجهانی، اظهار داشت: “یکی از آمریکایی‌ها گفته بود ما می‌خواهیم اصلا نگذاریم ایران نفت صادر کند. قاعدتا او معنی این حرف را خیلی نمی‌تواند تحلیل کند.” روحانی همچنین با اشاره تلویحی به بستن تنگه استراتژیک هرمز توسط ایران در صورت اقدام طرف آمریکایی تاکید داشت: “نفت ایران را نمی‌گذاریم صادر کند معنی‌اش این است که نفت کل منطقه صادر نمی‌شود. مگر امکان‌پذیر است نفت ایران صادر نشود و نفت منطقه صادر بشود؟ قاعدتا نمی‌فهمد این حرفی که می‌زند و می‌گوید من نمی‌گذارم ایران یک قطره نفت صادر کند. اگر شما توانستید، این کار را بکنید و نتیجه‌اش را ببینید چه هست.”
در همین رابطه داوود هرمیداس باوند، سخنگوی هیئت رهبری جبهه ملی ایران و دیپلمات اسبق وزارت امور خارجه با اشاره به مبانی حقوقی انسداد تنگه هرمز گفت: بستن تنگه‌های آبراهی در دنیا، بر قواعد حقوقی متفاوتی نسبت به زمان جنگ با زمان صلح استوار است. تنگه‌ها در واقع آبراه‌های بین‌المللی هستند و بر اساس قواعد حقوق بین‌الملل، صاحبان آب‌های سرزمینی آن، مجاز به انسداد آن در زمان صلح نخواهند بود.
این استاد حقوق بین‌الملل تصریح کرد: به عبارت دیگر، تنگه‌ها مورد استفاده دریانوردی بین‌المللی هستند و جز در زمان جنگ و برای مدتی کوتاه، هیچ کشوری حق انسداد آن را نخواهد داشت و این انسداد تنها به زمان جنگ معطوف می‌شود.
وی عنوان داشت: البته در مورد تنگه هرمز و مناسبات تجاری و عبور و مرور در آن، برخی کشورها نظیر عربستان، عمان و امارات متحده نفت خام خود را بر مجرای خطوط انتقال زمینی صادر می‌کنند و البته در عین حال بخش قابل توجهی از مبادلات تجاری منطقه نیز از این راه انجام می‌گیرد.
باوند همچنین در ادامه ضمن اشاره به ریشه تاریخی بحث بستن تنگه هرمز توسط کشورمان نیز یادآور شد: در زمان جنگ تحمیلی نیز چند باری بحث انسداد این تنگه مطرح شد و مسئولین نظام در آن برهه عنوان می‌کردند که اگر امنیتی برای مبادلات ایران وجود ندارد، برای سایرین نیز نباید به صورت ناعادلانه شاهد حریم امن باشیم که البته این مسئله نیز هیچ‌گاه از سوی ایران در دست اقدام قرار نگرفت.
رئیس اسبق کمیته حقوقی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ادامه، اشاره‌ای نیز به سخنرانی رئیس جمهور داشت و افزود: البته به این نکته نیز باید توجه داشت که روحانی در سخنان اخیر به هیچ عنوان صراحتا از انسداد تنگه هرمز صحبت نکرد و کلام تلویحی ایشان را می‌توان بر مبنای عرف بین‌الملل و مصداق جنگ روانی علیه طرف متخاصم برشمرد.
وی افزود: چرا که بر مبنای این سخنان، این مهم به دنیا مخابره می‌شود که ایران اقتدار، قاطعیت و توان لازم برای مواجهه با هرگونه تهدیدی را دارد و در همین راستا نیز شاهد همراهی برخی دیگر از مسئولین با سخنان مذکور هستیم.
عضو هیئت موسس انجمن علوم سیاسی ایران همچنین با اشاره به فضای حاکم کنونی بر اساس این بحث در جامعه بین‌المللی، خاطرنشان کرد: البته باید هوشیارانه به این مسئله نیز توجه داشت که بهره‌برداری دیپلماتیک لازم از این مسئله تا کنون صورت گرفته و از این به بعد ادامه فضای کنونی چه به جهت اقتصادی و چه از منظر فرآیندهای اجتماعی نگران کننده خواهد بود و باید با ارزیابی خردمندانه دولتمردان، اجازه تندتر شدن فضا را در آینده چه در داخل و چه در خارج گرفت.
هرمیداس باوند همچنین ضمن اشاره به بحث راستی آزمایی طرفین باقی‌مانده در برجام، اظهار داشت: در شرایط کنونی، در واقع همه چیز به تصمیم اتحادیه اروپا بستگی دارد. در شرایط کنونی، تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های همکار با ایران بکجانیه و مضاعف است و بسیاری از شرکت‌ها حاضر نیستند که ریسک تداوم همکاری با کشورمان را در سیکل کاری مناسبات اقتصادی خود قرار دهند.
این دیپلمات اسبق وزارت امورخارجه کشورمان ادامه داد: البته زمزمه‌هایی نیز به گوش می‌رسد که اروپایی‌ها درصدد ایجاد ساز و کار بانکی مستقلی هستند که از گزند تحریمی ایالات متحده مصون بوده و اگر طبق برآیند ابتدایی شاهد فعالیت آن باشیم، پیش‌بینی تسهیل فروش بیش از یک سوم نفت ایران نیز از آن مجرا چندان دور از ذهن نیست و تا حدود قابل توجهی بار تهدیدات و تحریم‌ها را از دوش ما برخواهد داشت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه نیز ضمن اشاره به رویکرد چین و روسیه در قبال برجام تصریح کرد: ارزیابی من این است که در ادامه شاید شاهد واکنش‌های لفظی و حتی مکرر از سوی این دو کشور درباره تضییع منافع ایران باشیم، اما نگاه واقع بینانه حکم می‌کند که به عنوان نمونه از رفتار چین که بالغ بر ۶۰۰ میلیارد دلار مبادله تجاری با آمریکا دارد، در قبال تحریم‌های این کشور علیه ایران ارزیابی دقیق داشته باشیم.
باوند یادآور شد: در زمان گذشته نیز مثلا چین، هند و ژاپن برای عدم همراهی با رفتار خصمانه اقتصادی آمریکا علیه ایران در سازمان ملل روی خوش نشان داده بودند، اما در نهایت و در عمل شاهد عکس این مسئله بودیم و به عنوان نمونه هند مبادلات خود با ایران را بر روپیه استوار کرده بود و ژاپن نیز مبادلات خود با کشورمان را به شدت کاهش داد.
عضو هیئت موسس انجمن ایرانی روابط بین‌الملل در پایان اشاره‌ای نیز به کنش روسیه در قبال برجام داشت و خاطرنشان کرد: به طور کلی باید با نگاه واقع بینانه در روابط بین‌الملل رفتار کنیم و مشخصا درباره برجام، بنده به شخصه معتقدم که نمی‌توان به روسیه برای حمایت بی چون و چرا از ایران امیدوار بود.
هرمیداس باوند تاکید داشت: البته شاید به صورت لفظی ژست بقای در برجام و تعهد به این توافق را از روس‌ها شاهد باشیم ولی در عمل این کشور تهدیدات اقتصادی ایالات متحده را جدی خواهد گرفت. به طور کلی در شرایط کنونی راهبرد نگاه به چپ و مشخصا روس‌ها برای ایران راهساز نخواهد بود و نباید از این مهم غافل باشیم.
منبع: امتداد