ترامپ همان‌طور که اعلام کرده بود، از بسته جدید تحریم‌ها علیه ایران رونمایی کرد؛ فعال‌سازی تحریم‌های ثانویه که تمام بخش‌های درآمدی ایران را هدف قرار می‌دهد، بسته‌ای بود که ترامپ آن را هم‌زمان با اعلام خروج یک‌جانبه از برجام ارائه کرد. برجام سندی است که پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان و ایران، برای حفظ منافع جامعه ملل امضا کردند و بنا بر این توافق، طرف مقابل ایران متعهد شد با نگاهی سازنده، تحریم‌های هسته‌ای ایران را لغو کند؛ مشروط بر اینکه در مقابل رفع تحریم‌ها، آژانس انرژی اتمی نظارت کاملی بر برنامه هسته‌ای ایران داشته باشد. در دو سال و نیم اخیر که این توافق میان اعضای ۱+۵ و ایران منعقد شده، همواره آژانس اعلام کرده ایران به همه تعهدات خود طبق مفاد برجام پایبند بوده است. طرف مقابل برای این وفای به عهد ایران یک تعهد روشن داشت؛ تحریم‌ها علیه ایران رفع شود و آثار منفی آن در جامعه ملل از بین برود. مسئولان ایران پیش از خروج ترامپ از برجام، تأکید داشتند اگر قرار است هربار به بهانه‌های مختلف علیه ایران تحریم‌هایی وضع شود، این کاملا نقض فلسفه توافق بوده و آمریکا برخلاف تعهدات خود عمل می‌کند. خروج رسمی آمریکا از این توافق، به نوعی کار را یکسره کرد. ایران می‌تواند بعد از استفاده از سازوکار درونی برجام برای تنبیه کشور نقض‌کننده آن، حتی خواستار طرح آن در شورای امنیت شود؛ چراکه اتحادیه اروپا و دو کشور روسیه و چین هیچ‌یک نظر مساعدی به خروج آمریکا ندارند. راه دوم، طرح دعوی در دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه با عنوان نقض منافع بشری از آمریکا بود که ایران به‌تازگی این کار را انجام داده است. عمل‌گرایی، کار با سایر کشورهای دنیا و رفتار توأم با تدبیر در داخل ایران با مردم، بسیار کارآمدتر از سخنان نسنجیده علیه آمریکاست. اروپا تا امروز بر حفظ برجام تأکید داشته، ولی در عین حال اعلام کرده دغدغه‌هایی دارد که مایل است در مذاکره با ایران درباره آنها تصمیم‌گیری شود. امروز تحریم‌های آمریکا که با عنوان تحریم‌های مضاعف یا ثانویه اعمال شده است، هرگونه تعامل مالی با ایران را بسیار دشوار می‌کند. اگر اروپایی‌ها با حفظ اتحاد، روی حفظ برجام باقی بمانند، این امر شکاف با ایالات متحده را واقعی می‌کند، ولی اگر تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا را بپذیرند، شرایط برای ایران متفاوت می‌شود؛ چون این تحریم‌ها ناظر بر تمام نهادهای اقتصادی است. در زمان کلینتون، وقتی آمریکا تحریم‌های مضاعف را اجرائی کرد، اتحادیه اروپا به آن معترض شد و اعلام کرد…این تحریم‌ها برخلاف مقررات و در مقابله با حقوق بین‌الملل است، ولی سال‌های اخیر این اتحادیه اعتراضی به تحریم‌هایی با موضوع هسته‌ای و تحریم‌های یک‌جانبه مضاعف آمریکا نداشته است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌تازگی اعلام کرده با سرعت بالا در حال تلاش برای حفظ برجام هستند و شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا نیز به‌روزرسانی قوانین مسدودکننده را که دو هفته پیش پارلمان اروپا مجوز آن را صادر کرده بود، به تصویب رسانده است؛ بنابراین برای حفظ برجام گام‌هایی در حال برداشته‌شدن است. مسئله روشن این است که شرکت‌های اروپایی ریسک نمی‌کنند؛ چراکه از روابط گسترده تجاری با ایالات متحده، سود درخور توجهی دارند. به‌تازگی معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده کسانی که تحریم‌های ایران را رعایت نکنند، با تحریم‌های مضاعف آمریکا جریمه خواهند شد. ایران نیازی جدی به جذب سرمایه خارجی و انتقال تکنولوژی دارد؛ بنابراین اعمال تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا برای ایران نگران‌کننده خواهد بود. برجام یک قرارداد چندجانبه بین‌المللی است و برای دفاع از جامعه بین‌المللی و قراردادی که به تصویب شورای امنیت رسیده، کشورهای باقی‌مانده در آن و همه جهان مسئولیت دارند. به نظر می‌رسد ارتباط بهتر با طرف‌های اروپایی و تأکید بر تلاش ایران برای حفظ برجام، می‌تواند کانال‌های مالی و اقتصادی حداقلی را برای بهره‌مندی اقتصاد کشور ایجاد و اروپا را برای ارائه بسته قابل قبول اقتصادی تا روز تکمیل‌شدن تحریم‌های ایالات متحده تشویق کند.
روزنامه شرق، شماره ۳۱۹۸ – پنج شنبه ۲۸ تیر ۱۳۹۷