داود هرمیداس باوند، کارشناس مسائل بین المللی در گفت و گو با خبرگزاری خبرآنلاین چشم انداز رابطه آمریکا و عربستان را مورد بررسی قرار داده است.
محمد اکبری: در حالی که خاندان سعودی تلاش می کند تحولات مرتبط با عربستان را به نوعی پیش ببرند که کمترین هزینه را متحمل شوند خبرهای خوبی از بزرگترین حامی خارجی آنها یعنی امریکا به گوش نمی رسد و گزارشهای سازمان سیا اثبات کرده است که بن سلمان نقش اصلی را در قتل روزنامه نگار عربستانی دارد و فشار داخلی روی ترامپ می تواند روابط جدیدی برای امریکا و سعودی ها ایجاد کند. از سویی تلاش برای پایان جنگ یمن میتواند یکی از چالشهای عربستان را کاهش دهد. پرسشهای مهمی در این باره شکل گرفته است. آیا در این شرایط امریکای ترامپ مجبور است سیاست خارجی جدیدی در رابطه با عربستان شکل دهد یا احتمال این تغییرات کم است؟ اوضاع داخلی عربستان به کدام سو می رود؟ در این باره با داود هرمیداس باوند کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می آید:
جناب باوند به نظرتان سعودی ها چه برنامه ای برای گذار از وضعیت کنونی خود دارند؟ امکان تقابل و شکل گیری ادبیات جدیدی بین مقامات امریکایی در مقابل عربستان وجود دارد؟
عربستان تلاش می کند محافظه کارانه و با کمترین اظهارنظر از این شرایط عبور کند. اتفاقا چون عربستان متعهد شده بود که ۴۰۰ میلیارد دلار در امریکا سرمایه‌گذاری کند و ۱۱۰ دلار میلیارد هم از آمریکایی‌ها سلاح بخرد احساس میکند امریکا به آن احتیاج دارد. تصمیم عربستان به شکل خانوادگی و در قالب تصمیمات خاندان سعودی است، اعضای خانواده هستند که تصمیم می گیرند چه کسی باشد یا نباشد. بنابراین به نظر میرسد اگر بخواهند تجربه تقابل با امریکا را داشته باشند میخواهند در مقابل آن ایستادگی کنند، خوشحال هم می‌شوند که هزینه‌هایی که قرار است به آمریکا باید بدهند، را مستمسکی برای فشار روی آنها قرار دهند. البته در آمریکا رئیس جمهور قدرت بلامنازعی دارد و آزاد است برای مصالح و منافع آمریکا تصمیماتی را بگیرد که نیازی هم به کنگره نیست. از این رو ترامپ می تواند بدون پاسخگو بودن به کنگره برنامه هایی را پیش ببرد. اما چیزی که در حال حاضر در مورد قتل روزنامه نگار عربستانی و حمایت ترامپ از بن سلمان اتفاق افتاده زیر سوال رفتن به اصطلاح ارزش‌های آمریکایی ست، هضم نشدن رفتار کسی که مرتکب این نوع قتل به صورت وحشیانه شده است. کنگره به خاطر اینکه معتقد است غربی‌ها پایبند ارزش‌های حقوق بشری و غیره هستند و حتی یکی از دلایلی که موجب شد آمریکا از انزوا خارج شود، این بود که باید ارزش‌های انسانی را به جهان خارج صادر می کرد. بنابراین این اقدام ترامپ آن ادعایی که آمریکایی‌ها در مورد حفظ ارزش‌های انسانی داشتند را نادیده انگاشت، ولی از لحاظ ساختار حکومتی او مجاز است این روابط با عربستان و تعاملاتی که داشته، پیگیر شود. این یک برخوردی است بین حفظ ارزش‌های انسانی یا منافع اقتصادی و امنیتی.
این میتواند روی تصمیمات ترامپ تاثیر بگذارد یا مجلس سنا و نمایندگان و رسانه های نمی توانند روی او تاثیر خاصی بگذارند؟ ترامپ میتواند عربستان را به برکناری بن سلمان تحت فشار قرار دهد؟
بستگی دارد، او میتواند یک دستور اجرایی داشته باشد و بر اساس دستور اجرایی‌اش برنامه را با عربستان تغییر دهد؛ حالا بستگی دارد که واکنش عربستان چه باشد، چون بالاخره تصمیم کنگره آمریکا در دیگر کشورهای اروپایی هم اثرگذار نسبی خواهد بود و این است که آیا عربستان تسلیم می‌شود یا اینکه نه، ایستادگی میکند، به دلیل اینکه در عربستان آرای مردم تاثیرگذار نیست، مجلس هم که ندارد، یک شورای مشورتی دارد که آن هم انتخابی است و باز بیشترش اعضای خود خانواده سعودی هستند و تصمیم خود خانواده سعودی است که بن سلمان همچنان ولیعهد باشد یا اینکه مصلحتشان ایجاد کند ایشان کنار برود و دیگری به قدرت برسد. اگر ایشان کنار بروند و دیگری بیاید که مسئله‌ای نیست، ولی اگر تاکید داشته باشند که ایشان باید باشد، آن تهدیداتی هم که در روابطشان با آمریکا است، به جان خواهند خرید. در واقع چون تهدید خاصی هم برای عربستان وجود ندارد که از نظر امنیتی حمایت ویژه آمریکا را نیاز داشته باشد. روسیه هم خیلی مایل است رابطه جدیدی را با عربستان داشته باشد، به‌عنوان اینکه هر دو بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان هستند، قبلا هم با هم یک تعاملاتی را انجام دادند. و لذا من بعید می‌دانم عربستان قبول کند که ولیعهدش برکنار شود، ولی به علت یکسری اقدامات داخلی و زندانی شدن برخی شاهزاده ها و گرفتن ۷۰۰ میلیون دلار یا بیشتر از اعضای خانواده با عنوان مالیات، شاید این سبب شده که در درون خاندان سعودی هم افرادی باشند که نسبت به ایشان نظر مساعد نداشته باشند.
برخی می‌گویند تغییرات کلی در عربستان بدون چراغ سبز آمریکا نمی‌تواند انجام شود. این گزاره صحیحی است یا نه، سعودیها با اینکه سیاست خارجی امریکا محور دارند در داخل مستقل عمل میکنند؟
نه، فکر نمی‌کنم، چون عربستان در حال حاضر نیاز شدیدی به حمایت امنیتی حس نمی کند؛ حالا یک موقعی جنگ سرد بود، یکسری کشورها هم محور غیرمتعهد بودند، ولی الان دیگر آن چیزها نیست. اتفاقا چین و این‌ها هم روابط حسنه با عربستان از نظر نفت و این حرف‌ها دارند، روسیه هم که مایل است اگر یک چنین وضعی پیش بیاید، رابطه نزدیک‌تری با عربستان برقرار کند، بنابراین اینکه همه چیز با چراغ سبز آمریکا باشد باید گفت از نظر امنیتی این نگرانی وجود ندارد. فرض کنید ایران و عربستان هم اگر با همدیگر رقابت‌های منطقه‌ای دارند، دیگر آن رقابت دوره پیش از انقلاب وجود ندارد. رقابت در این منطقه بین ترکیه و عربستان و ایران بوده است. آن جایگاه ایران زمان شاه و بحث امنیت خلیج فارس با یک استراتژی دوستونی تعریف شده بود؛ یکی ستون مالی عربستان، ستون نظامی ایران، ولی عملا ستون مالی فقط سمبلیک بود ، وگرنه هزینه‌اش را هم خود ایران تامین می‌کرد و عربستان کوچک‌ترین نقشی نداشت.
به نظرتان آمریکا با توجه به صلحی که بین گروه‌های یمنی شکل می‌گیرد، سعی خواهد کرد آن را وجه‌المصالحه قرار دهد برای اینکه موضوع خاشقچی و بن‌سلمان خاتمه پیدا کند؟ به نوعی از این گفت و گو ها حمایت میکند تا هوای جدیدی برای بن سلمان شکل گیرد؟
بله، چون آمریکا هم جزو ائتلاف بود، ولی محورش عربستان بود، اما جنگ عربستان در یمن طول کشید و اقداماتی هم که کرده، در واقع همان تعریف جنایت است علیه بشریت و جنایت جنگی. چون سازمان ملل هم بارها اعلام کرد ادامه جنگ یمن قابل قبول نیست؛ چون از قبل محاصره شده بود و عربستان نمی‌گذاشت غذا به مردم یمن برسد، مردم یمن از گرسنگی و بیماری رنج می برند و اطفالشان از بین می‌روند و هم این جنگ به نتیجه‌ای نرسیده و بنابراین صلاح این است که مسئله را تمام کنند و این نقش عربستان را در مورد یمن متوقف کنند. خود آمریکایی‌ها به نتیجه رسیدند که این موضوع بازتاب منفی در داخل آمریکا هم خواهد داشت، چون آمریکا هم جزو این ائتلاف با عربستان است. بنابراین رسیده‌اند به یک جایی که مسئله یمن یک واکنش بین‌المللی علیه آن‌هایی که ذی‌مدخل هستند، ایجاد میکند. و حالا انتظار این است که پس از مذاکرات احتمالا صنعا زیر نظر سازمان ملل برای کمک‌های مالی، پزشکی و غذایی و… به مردم یمن شود، بعد هم یک تقسیم قدرت برای حل مسئله ایجاد شود.