مرکز اسناد حقوق بشر در ایران، آماری نگرانکننده مبنی بر اعدام ۶۲۴ نفر در این کشور طی سال ۲۰۱۳ میلادی اعلام کرده است. این رقم در سال قبل از آن ۵۲۲ نفر بوده است.
وضعیت نگرانکننده آمار اعدام در ایران، فعالان حقوق بشر را بر آن داشت تا کمپینی برای لغو گام به گام اعدام بهراه بیاندازند.
درمورد چگونگی لغو اعدام اما دیدگاههای مختلفی وجود دارد. گروهی بر این باورند که باید بهطور پیاپی اطلاعرسانی شود تا کمکم اکثریت جامعه مخالف مجازات مرگ شود. آن زمان میتوان اعدام را لغو کرد.
گروهی دیگر از حقوقدانان بر این باورند که افکار عمومی عاملی بازدارنده در لغو حکم اعدام است. آبه عقیده آنان حق حیات نکتهای نیست که قابل همهپرسی باشد. امروز با اینکه در دوسوم کشورهای دنیا یا مجازات اعدام لغو شده یا در عمل اجرا نمیشود، ولی در هیچ کشوری جز ایرلند لغو این مجازات به همهپرسی گذاشته نشده است. معمولاً به واسطه قانونگذاران و برآیند رای نمایندگان قانون بوده که لغو اعدام جنبه اجرایی یافته است. حتی در کشورهای اروپایی مثل فرانسه، انگلیس، کانادا و … نیز زمانی که اعدام لغو شد، نظرسنجیها نشان داد که اکثریت جامعه موافق لغو اعدام نبوده است.
حال پرسش این است: آیا افکار عمومی عاملی بازدارنده برای لغو اعدام بهشمار میرود؟ آیا لغو اعدام در شرایطی که اکثریت جامعه مخالف لغو آن هستند، منافاتی با اصول دمکراسی دارد؟ نقش سیاستمداران و احزاب در این میان چیست؟ فرهنگسازی و رسانهها چه نقشی در این میان میتوانند ایفا کنند؟ در ایران امروز باید تنها به طرف تغییر افکار عمومی به نفع لغو اعدام حرکت کرد یا راهکارهای دیگری همراه با آن نیز وجود دارد؟ آیا باید برای لغو اعدام استثنایی نیز قائل شد؟ آیا حق حیات قابل همهپرسی است؟ تجربه دیگر کشورهای دیگر دنیا در زمینه لغو اعدام چیست؟
این پرسشها را در برنامه رادیویی زیر با محمدحسین نیری وکیل دادگستری و پژوهشگر حقوق بشر در مرکز اسناد حقوق بشر ایران، علی صدارت پزشک و کنشگر حقوق بشر و مینا احدی از کمیته بینالمللی علیه اعدام در میان گذاشتهایم.