همه پرسی استقلال در کردستان عراق برگزار شد و اخبار اولیه حاکی از رای آوری آن در این منطقه است. این مساله با واکنشهای بسیاری در ایران و دیگر کشورهای همسایه مواجه شده است. بسیاری از مقامات عالی رتبه ایرانی ضمن تاکید بر حفظ یکپارچگی عراق و دفاع از تمامیت ارضی این سرزمین، کردها را دعوت به صبوری و آرامش کردهاند و زمان کنونی را مناسب برای برگزاری رفراندوم ندانستهاند. از طرفی دیگر ترکیه و اردوغان واکنش تندی نسبت به این مساله اتخاذ کرده و اقدام کردها را خیانت خواندهاند. در همین رابطه امتداد با حمیدرضا جلاییپور عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران گفتوگو کرده است.
چه اتفاقاتی رخ داد که کردستان عراق و رهبرانش اقدام به ایجاد همه پرسی کردند؟
خلا قدرت در عراق و منطقه زمینهای شد که مسعود بارزانی «هوس و شعار مردمانگیزانه یکطرفه استقلال کردها»، را دنبال کند. دولت مرکزی عراق سه سال است که از یک طرف درگیر جنگ با داعش و از طرف دیگر درگیر شدید اختلافات داخلی با مقتدا صدر است. قدرتهای منطقهای مانند ترکیه، ایران و عربستان هم سر مسائل منطقهای همسو نیستند، به طور مثال دربارهی سرنوشت سوریه با هم اختلاف اساسی دارند. بارزانی هم یک حکمرانی ناکارا و غیر دموکراتیک را به نمایش گذاشته بود. این شرایط به بارزانی اجازه داده که همه پرسی استقلال را یک طرفه مطرح کند و فضا را به نفع خود البته برای کوتاه مدت بر گرداند.
رهبران کردستان عراق در سالهای پس از صدام مسوولیتهای مهمی در دولت عراق داشتند پس چرا این اتفاق رخ داد؟
درست است. در حال حاضر اقلیم کردستان در شرایط عراق فدراتیو قرار دارد نه در شرایط عراق صدام. گفتم بارزانی در شرایط فدراتیو ۳۰ میلیارد بدهی بالا آورده، دو سال است پارلمان را تعطیل کرده و چند ساله خود خوانده سرکار مانده است. اکنون برای تغییر فضا «فیل همه پرسی استقلال» را یک طرفه هوا کرد. یادتان باشد این کار بارزانی یک کار گاندی وار نبود بلکه از سنخ کارهای ترامپ و چاوز بود.
تاثیر این همهپرسی بر معادلات منطقهای و روابط بین کشورهای منطقه به چه شکل خواهد آمد؟
به نظر من چون بارزانی همه پرسی را یک طرفه اجرا کرده، کار او یک کار آنارشیستی و فرصتطلبانه در عراق فدراتیو و نظام بینالملل به حساب میآید. حکومت اقلیم (یا حکومت بارزانی) به یک بازیگر نامعتبر با چک برگشتی تبدیل میشود، اختلاف درون کردستان عراق افزایش پیدا میکند و حزب مخالف بارزانی قوی میشود. پنجاه در صد مردم سلیمانه در همه پرسی شرکت نکردند، رقابت تسلیحاتی بین دولتهای اصلی منطقه افزایش پیدا میکند. اقتدارگرایی دولتهای همسایه توجیه پیدا میکند و روند توسعه اقلیم کردستان آسیب میبیند. به همین دلایل به نظر من کار مسعود بارزانی اقدامی علیه منافع بلند مدت کردها در منطقه بود.
کشورهای ذی نفوذ در تجزیه عراق و تشکیل کردستان مستقل چه کشورهای هستند؟
به نظر من سیاستهای حمایتی اسرائیل و راستهای افراطی یا نئوکانهای آمریکایی از این طرح حمایت میکردند. البته از این گرد و خاک عربستان هم میتواند استفاده هایی کند.
دلایل دخالت اسراییل در این ماجرا چیست؟
پاسخ روشن است. اسرائیل برای گسترش نفوذ منطقهای خود (یا همان طرح موعود) یک راهبرد مشخص شش دههای دارد. هرچه دولتهای بزرگ منطقه تکه تکه شوند برای اسرائیل بهتر است. فروپاشی سوریه، عراق و حتی ترکیه و ایران (بعنوان کشورهای بزرگ) آرزوی اسرائیل است.
نقش آمریکا در این میان چیست؟
دستگاه رسمی آمریکا از یکپارچگی دولتها در منطقه دفاع می کند، اما قدرت نهفته و راست افراطی آمریکا با صهیونیستهای اسرائیل عملا همراه هستند.
واکنش کشورهای عرب منطقه چه میتواند باشد؟
واکنش کشورهای عرب دفاع از تمامیت ارضی عراق خواهد بود، اما مشکل این است که دولتهای عرب ضعیف و با هم در اختلاف شدید هستند و مساله اصلی این دولتها متاسفانه تقابل با ایران است نه حمایت از عراق.
تاثیر این اتفاق بر کردستان ایران چه خواهد بود؟
راه حل ریشهای باید باشد. حل معضلات کردستان ایران «تقویت ایران دموکراتیک و از لحاظ اداری غیر متمرکز» است، الگوهای فدرالیسم و خودمختاری الگوهایی با پیامدهای ناشناخته و ایرانسوز است. متاسفانه در کوتاه مدت رخداد فرصتطلبانه مسعود بارزانی در همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، نگاه امنیتی را در ایران و مناطق کردنشین تقویت میکند.
تاثیر منطقهای این استقلال بر محور شیعی چه خواهد بود؟
گفتم اتفاقا پس از این اقدام یک طرفه و پوپولیستی بارزانی، رقابتهای منطقه افزایش پیدا میکند و محور شیعه در منطقه تقویت میشود.
نقش جمهوری اسلامی در منطقه و با این همه پرسی چه خواهد بود؟
اگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی از سوی وزارت خارجه مدیریت شود جمهوری اسلامی به مهمترین بازیگر موثر منطقه تبدیل خواهد شد چراکه هم عراقِ عبادی، هم بارزانی ماجراجو و هم ترکیه به همکاری با ایران نیاز دارند و این بهترین زمینه برای فعالیت دیپلماتیک است.
تاثیر بستن مرزهای زمینی و هوایی بر کردها چه خواهد بود؟
اینها موضوعات روز و تاکتیکی و بسته به شرایط است.
به نظر میرسد که این همه پرسی رای آورده، اکنون ایران چه میتواند انجام دهد؟ در صورت استقلال کردستان، سرنوشت روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کردستان چه خواهد شد؟
اتفاقا این همه پرسی در درجه اول به ضرر روند توسعه کردهای خود عراق است. جمهوری اسلامی هم شایسته است به ویژگیهای دو مفهوم در عمل نزدیک تر شود. یکی اعمال «حکمرانی دموکراتیک» یا ایران برای همه ایرانیان. دیگری حکمرانی مبتنی بر «دولت قوی». منظور از دولت قوی دولت نظامی یا اقتدارگرا یا توتالیتر نیست؛ «دولت قوی» یعنی دولتی که اولا با استحکام «امنیت شهروندان و مرزهایش» را در خاورمیانه لغزنده حفظ کند. ثانیا پیشبرد فرایند توسعه پایدار را جدی بگیرد. دولت قوی باید تامین کننده حداقل «معیشت» همه شهروندانش باشد. هرچه تعداد گرسنگان افزایش پیدا کند آن دولت قوی نیست. ما در خاومیانه کنونی به ایران و دولت دموکراتیک و قوی نیاز داریم. خوشبختانه همه زیرساختها و تجربههای آنرا هم داریم. در شرایط کنونی از دولت دموکراتیک و قوی این موسوی و خاتمی نیستند که فقط دفاع می کنند، بلکه ناطق و لاریجانی و حتی بسیاری دیگر از اصول گرایان نیز دفاع میکنند.
چقدر احتمال دارد مناطق کرد نشین سوریه نیز بخواهند جدا شده و به کردستان جدید بپیوندند؟
قصه کردستان سوریه یک قصه دیگر است. کردستان سوریه آزمایشگاه ایده کنفدراسیونی حزب پ ک ک ترکیه (یا دکترین عبدالله اوجلان) است. آنها ظاهرا مخالف اقدامات دولتگرای مسعود بارزانی هستند.
تاثیرش بر اقتصاد و نفت منطقه چه خواهد بود؟
گفتم هرجا «تنش» خصوصا از نوع قومی آن بوجود آید شاخصهای توسعه پایین میرود. با این کار بارزانی اقلیم کردستان را وارد روند «کندی» توسعه کرد.
نقش روسیه با توجه به شریک نفتی و تجاری بودن آن چیست؟
روسیه مدتها است که با دمش گردو میشکند. بعید است اوضاع منطقه به ضرر منویات پوتین باشد. متاسفانه روسیه دوست ندارد سیاست خارجی جمهوری اسلامی از کانال دیپلماسی و وزارت خارجه دنبال شود.
آیا سازمان ملل به صرف اینکه یک منطقهای اعلام استقلال کند و خواهان آن شود این را میپذیرد و تمامیت ارضی آن کشور را تغییر میدهد؟
همه حرفهایی که زدیم راجع به پیامدهای این همه پرسی یک طرفه بارزانی بود. وگرنه تحقق استقلال کردستان عراق «یک مسیر بحرانی، خونین و طولانی» است. به نظر من الان اتفاقی که افتاده این هست که بارزانی به فرایند توسعه اقلیم کردستان در چارچوب عراق فدراتیو ضربه زد. مسیر استقلال کردستان از رفتن به کوه اورست هم سختتر است. شاید باختهای بزرگی در انتظار مسعود بارزانی باشد.
سایت امتداد