تفاهم لوزان نشانه شکست دیپلماسی تهاجمی و نگاه به شرق است : دکتر هرمیداس باوند در گفت و گو با سایت ملی-مذهبی


hermidas-bavand_dovoud

ملی – مذهبی: مصوبه اخیر کنگره که مورد توافق اوباماهم قرار گرفته‌است؛ لغو بخش مهمی از تحریمها را منوط به نظر مثبت کنگره می‌کند به نظر شما این مصوبه چه تأثیری در روند مذاکرات خواهد داشت؟

باوند: شکی نیست که ایستادگی اوباما نهایتا به نوعی توافق با کنگره منجر شد و نقشی برای کنگره در لغو تحریمها قائل شد؛ اما باید توجه داشت که اگر کشورهای ۵+۱ با ایران توافق کنند و کنگره آمریکا بخواهد این توافق را اجرا نکند و خط مشی متفاوتی در پیش بگیرد؛ بدیهی است که سایر کشورهای ۵+۱ این توافق را اجرا خواهند کرد. روسیه و چین و حتی اتحادیه اروپا خط مشی خود را خواهند داشت. در حال حاضر ۵+۱ به عنوان نماینده جامعه جهانی در این مذاکرات طرف گفتگو با ایران هستند و درصورت بدست آمدن یک توافق، چین و روسیه به تحریم ایران پایان خواهند داد و به احتمال قوی اتحادیه اروپا هم چنین خواهد کرد و کنگره آمریکا هم در پرتو موافقت جهانی، تصمیماتش با نوعی بی اعتباری روبرو خواهد شد . علاوه بر آن اوباما هم در چارچوب اختیارات خود تحریمها را لغو خواهد کرد و اگر آنگونه که مدنظر دولت ایران است؛ توافق در شورای امنیت هم تصویب شود و این شورا بپذیرد که تحریمهای خود را لغو کند؛ به استناد بند ۵ ماده ۲ منشور و ماده ۲۴ و فصل هفتم منشور همه کشورهای عضو موظف به رعایت تصمیمهای شورای امنیت هستند. بنابراین خط و مشی کنگره آمریکا اگر خلاف توافقنامه مورد بحث باشد؛‌ سبب می‌شود که بین ۵+۱ شکاف رخ خواهد داد و ۵ کشور دیگر در مقابل آمریکا قرار خواهند گرفت. و تصمیم کنگره آمریکا پذیرش بین المللی نخواهد داشت و نماینده جامعه بین المللی که کشورهای ۵+۱ هستند؛ چنین رویکردی را نخواهند پذیرفت. بر این اساس به نظر من اگر توافق انجام بگیرد؛ توان کنگره آمریکا برای مقابله با آن بسیار ضعیف خواهد شد.

ملی – مذهبی: برخی از کارشناسان معتقدند که لغو یکباره تحریمهای ایران امکان پذیر نیست و با توجه به منشاء های مختلف این تحریمها و مداخله نهادهای مختلف مانند شورای امنیت، اتحادیه اروپا، رئیس جمهور و نهایتا کنگره آمریکا در تصمیم گیری برای لغو آنها، این اقدام در چند مرحله انجام خواهد شد؛ نظر شما در این مورد چیست؟

باوند: از مجموعه مذاکرات چنین استنباط می‌شود که لغو تحریمها مرحله‌ای خواهد بود. ماهیت مصوبه‌ها بخصوص مصوبات کنگره آمریکا به نحوی است که لغو آنها مرحله‌ای و یا گام به گام خواهد بود. این یک واقعیت است اما باید منتظر بود که در موافقتنامه نهایی چه تصمیمی در این مورد گرفته خواهد شد.

ملی – مذهبی: در اینصورت واکنش محافظه کاران تندرو در ایران چه خواهد بود؛ آیا لغو مرحله‌ای تحریمها سبب مخالفت آنها با توافقنامه نهایی و شکست مذاکرات نخواهد شد؟

باوند: مخالفان بر اساس منافع جناحی موضع گیری می‌کنند و تا جایی که بتوانند در مجلس و سایر نهادهایی که در اختیار آنها است؛ در روند مذاکرات اخلال ایجاد می‌کنند و تلاش می‌کنند که مذاکرات به شکست بیانجامد. البته موضع گیری‌های آنها نیز متناقض است. سپاه ابتدا به گمان اینکه مقامات بالا موضع موافق خواهند گرفت؛ با دولت همسو شد. اما وقتی دیدند که نگرش متفاوتی وجود دارد آنها نیز موضع خود را تغییر دادند.

تکنولوژی هسته‌ای ایران با بن بستهای و تنگناهایی روبرو است و به لبه پرتگاه کشیده شده است. در نتیجه منافع ملی ایجاب می‌کند که این توافق صورت پذیرد. جلوی ضرر را از هر کجا که بگیرید نفع است. بنابراین ما در یک وضعیت متفاوت و تا حدی انفعالی قرار داریم و اگر در مذاکرات پیچیده و پرپیچ و خم توافقی حاصل شود؛ به نظر من موضع گیری محافظه کاران چندان تعیین کننده نخواهد بود. آنها از ابتدا هم مخالف هرگونه توافقی بودند و موافقتنامه سعد آباد و پاریس را به تعویض درغلطان و آب نبات تشبیه می‌کردند. پس هر توافقی که صورت پذیرد مورد مخالفت آنها خواهد بود دلیل آن هم این است که آنها به دنبال منافع فرقه‌ای به جای منافع ملی هستند. اما موضع گیری آنها تغییری در نتیجه مذاکرات نخواهد گذاشت.

ملی – مذهبی: بحرانهای منطقه‌ای و از جمله حمله عربستان و کشورهای عربی به یمن و همراهی آمریکا و غرب با آنها چه تأثیری در مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت؛ آیا ممکن است این بحران مذاکرات را به خطر بیاندازد؟

باوند: اصل تفکیک امور از یکدیگر یکی از اصول مهم سیاست است. هر موضوعی منطق خاص خود را دارد و اگر بخواهند همه موضوعات را به هم ربط دهند هیچ توافقی در دنیا رخ نخواهد داد. ممکن است دولتها در برخی موضوعات اختلافات شدید داشته باشند اما در موضوعات دیگری منافع همسو داشته باشند و بتوانند با یکدیگر توافق کنند. درست است که عربستان و کشورهای عربی قویاً مخالف توافق ایران و ۵+۱ بودند اما نهایتا در یک عمل انجام شده قرار گرفتند و چاره‌ای جز پذیرش آن ندارند.

اما اگر مناقشات منطقه شدت پیدا کند و تبدیل به یک بحران بسیار شدید شود ممکن است که اثرگذار باشد. البته مساله یمن یک موضوع پیچیده داخلی است و عربستان و کشورهای عربی برای بدست آوردن مشروعیت برای مداخله نظامی در این کشور سعی می‌کنند که مساله را تمام و کمال به ایران ربط دهند؛ درحالی که اتحادیه اروپا و آمریکا بارها اعلام کرده‌اند که دلایل متقنی در این مورد وجود ندارد . ممکن است که ایران حمایتهای کمی از حوثی‌ها کرده باشد. اما مدرکی دال بر مداخله گسترده ایران در یمن آنگونه که عربستان می‌گوید وجود ندارد.

باید توجه داشت که ویژگی‌ کشورهای استبدادی چنین است و آنها همواره سعی در توجیه اعمال خود از طریق مطرح کردن یک دشمن خارجی هستند. در جریان بهار عربی که قیامهایی در کشورهای تونس، لیبی، سوریه و مصر رخ داد؛ به محض اینکه این انقلابها به بحرین کشیده شد؛ عربستان آن را سریعاً به ایران ربط داد و به خود اجازه داد که نیروهای نظامیش را به این کشور گسیل کند. آیا در مورد سایر کشورهای عربی به استثناء سوریه هم ایران نقش داشت؟

حکومتهای استبدادی در مسایل داخلی خود هم همواره نقش دشمن خارجی را پر رنگ می کنند. وقتی راهپیمایی‌های صلح جویانه انجام می‌گیرد؛ برای اینکه دستشان در سرکوب باز باشد مداخله خارجی را مطرح می‌کنند. استدلال اینکه ایران عامل اصلی بحران یمن بوده‌است؛ استدلال ضعیف و بدون پشتوانه ای است و عربستان و کشورهای عربی برای کسب مشروعیت سرکوب، این استدلال را مطرح کرده اند.

اما در هرحال اگر این بحران گسترش پیدا کند و عمیق تر شود ممکن است آثار حاشیه‌ای در مذاکرات داشته باشد؛ اما گمان نمی‌کنم موضوع مهمی که روی آن سالهاست کار کرده‌اند و مذاکرات طولانی داشته‌اند و منافع جامعه بین المللی در آن مطرح است را مخدوش کند.

ملی – مذهبی: تصمیم روسیه برای فروش سامانه پدافند اس ۳۰۰ به ایران در این مقطع زمانی خاص آیا نتیجه توافق لوزان است؟

باوند: روسیه پس از بحران اوکراین و تیرگی روابطش با غرب از هر ابزاری علیه آنها استفاده می‌کند. اما انتخاب این زمان خاص برای لغو ممنوعیت فروش پدافند هوایی اس ۳۰۰ از سوی روسیه به نظرم به نوعی نشان دهنده شیطنت روسها است. اما همانطور که آمریکایی‌ها هم اعلام کردند این موضوع تأثیری در مذاکرات نخواهد داشت. همچنین باید توجه داشت که قرار داد فروش اس ۳۰۰ به ایران در زمان نخست وزیری پوتین منعقد شده بود و روسیه پول آن را هم گرفته‌است. اما تحت فشار آمریکا و اسراییل این قرارداد را متوقف کردند. اکنون که رابطه روسیه و غرب بحرانی است و روسها برای اینکه نشان دهند درگیری با آنها پیامدهایی برای غرب خواهد داشت؛ از اینگونه مسایل بهره می‌برند. همچنین ایران به دادگاه لاهه هم در این مورد شکایت کرده و به احتمال زیاد روسیه ناچار به پرداخت غرامت به ایران می‌شد و اکنون دیگر شکایت ایران بلاموضوع خواهد شد. روسیه همچنین اکنون که در تنگنای مالی است و روابط خوبی هم با غرب ندارند در نتیجه چون مایل به شکست در دادگاه بین المللی و پرداخت غرامت به ایران نیست و از سوی دیگر تمایل دارند که به تحریمهای غرب علیه خود نیز واکنشی نشان دهند چنین تصمیمی گرفته‌است.

ملی – مذهبی: به نظر شما آیا تا پایان ضرب الاجل طرفین در تیرماه این توافق قابل دستیابی است؟

باوند: با توجه به اینکه منافع جامعه جهانی، اتحادیه اروپا و حتی آمریکا ایجاب می‌کند که چنین توافقی صورت پذیرد و همچنین دولت روحانی در دو سال اخیر تلاش زیادی برای دستیابی به توافق انجام داده است؛‌ در نتیجه طرفین تمایل ندارند که به دلیل مخالفت کشورهای عربی،‌اسراییل و یا کنگره آمریکا همه این پروسه را نابود کنند. بنابراین به نظر من لااقل ۵ عضو از این کشورها تمایل دارند که چنین توافقی صورت پذیرد.

ملی – مذهبی: منظور شما از اینکه ممکن است یک کشور از ۵+۱ تمایل به انجام توافق نباشد کدام کشور است؟

باوند: فرانسه از ابتدا سعی کرده‌است که خط مشی مستقلی داشته باشد. فرانسه در کشورهای عربی خلیج فارس سرمایه گذاری زیادی کرده‌است. همچنین نگرش نزدیکی با اسراییل داشته است. اما باید توجه داشت که اگرچه تفاسیر مختلفی از توافق لوزان وجود دارد اما متن مکتوب اعلام شده توافق معتبر است و این متن را همه کشورهای عضو پذیرفته‌اند و اگر توافق نهایی صورت پذیرد؛ نشان می‌دهد که فرانسه هم با آن موافقت کرده‌است. مخالفت فرانسه با این توافق به تشتت در اتحادیه اروپا می‌انجامد و در اینصورت آلمان ، ایتالیا ،‌ بریتانیا و دیگر کشورها هم سیاست خود را دنبال خواهند کرد و اتحاد کنونی تا حدودی بر هم خواهد خورد.

ملی – مذهبی: سالها ست که پرونده هسته‌ای ایران در جریان بوده است. به نظر شما دلیل تغییر استراتژی و گفتمان ایران از اقتصاد مقاومتی به نرمش قهرمانانه را در چه می‌بینید؟

باوند: استراتژی دوره ۸ ساله دولت قبل مبتنی بر مقاومت و نگاه به شرق و تأکید بر روابط نزدیک با روسیه، چین و هند با شکست روبرو شد. شورای امنیت قطعنامه‌های خیلی شدیدی علیه ایران به تصویب رساند و خارج از شورای امنیت نیز تحریمهای یکجانبه اتحادیه اروپا و تحریمهای مضاعف آمریکا تصویب شد که همه نتیجه این استراتژی شکست خورده بود. به همین دلیل روحانی در انتخابات اخیر گفت که چرخیدن چرخهای انرژی هسته‌ای کافی نیست و چرخهای اقتصادی کشور هم باید بچرخد.

همچنین سوء مدیریت دوره احمدی نژاد هم مشکل مضاعفی بود. ۷۰۰ میلیارد دلار پول کشور در مدت ۸ سال به دلیل سوء مدیریت نتوانست تأثیری در بهبود وضعیت اقتصادی کشور باقی بگذارد و شرایط اقتصادی به مراتب در این دوره بدتر شد.

بنابر این روحانی برای برون رفت از این شرایط اعلام کرد که به دنبال گفتگوی مؤثر با هر کس و در هر کجاست. و بر این اساس ایشان بیش از ۱۸ میلیون رأی از مردم گرفت که همه در راستای برون رفت از این بحران بود. با تلاش دولت ایران و جامعه جهانی در مذاکرات اجلاس مجمع عمومی و سپس بیانیه ژنو و لوزان ما علائم مثبتی می‌بینیم که با وجود مخالفت برخی از کشورهای عربی و اسرائیل و دلواپسان داخلی اما همچنان امید به انجام توافق بسیار بالا است.

دلیل وضعیت کنونی ناکامی استرتژی تهاجمی و مقاومتی گذشته و سیاست نگاه به شرق دولت گذشته است. در حالیکه حتی کشورهای شرق نیز به قطعنامه‌های مختلف علیه ایران رأی دادند و به آنها عمل کردند. و بیش از همه چین، هند و روسیه از این تحریمها استفاده کردند و بنابراین آنها به جای اینکه به ما ارز بدهند کالا و قدری پول محلی دادند. وزیر انرژی هند اعلام کرد که در این شرایط دولت متبوعش ۵ میلیارد دلار منتفع شده‌است و حتی ارزش روپیه هم بالا رفت و گفت انتظار داریم که این سود به ۹ میلیارد دلار هم برسد. بنابراین کسانی که می‌گفتند به تحریمهای یکجانبه علیه ایران تمکین نمی‌کنند؛ عملا از تحریم علیه ایران بهره برداری بهینه کردند. بنابراین این استراتژی تهاجمی و مقاومتی و نگاه به شرق با ناکامی روبرو شد و وقتی که چنین شد باید استراتژی متفاوتی را در پیش گرفت و این استراتژی جدید توسط دولت روحانی در پیش گرفته شد.

تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - ارو‌پا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است