ترور و حذف فیزیکی مخالفان در خارج از مرزهای ایران رویه مرسوم جمهوری اسلامی در چهل‌ویک سال گذشته بوده است. وزارت خارجه آمریکا روز سوم خرداد ۱۳۹۹ گزارشی با عنوان «ترورها و اقدامات تروریستی ایران در خارج» منتشر کرد. این گزارش می‌گوید پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در ۴۰ کشور جهان ۳۶۰ عملیات ترور انجام داده است و این ترورها نه تنها از طریق نیروی قدس سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، بلکه از طریق اشخاص ثالث و ماموران و گروه‌های نیابتی همانند حزب‌الله انجام گرفته است.
گروه‌های هدف ترورهای برون‌مرزی ایران چه کسانی هستند؟
«اکبر هاشمی‌رفسنجانی» در یکی از یادداشت‌های روزانه دوره ریاست‌جمهوری، نوشته است که فرستاده ویژه «سلطان قابوس»، پادشاه عمان، برای او پیامی آورده است مبنی بر این که یکی از دیپلمات‌های جمهوری اسلامی در مسقط، در پی ترور یکی از مهمانان رسمی دولت عمان است. عملیات ترور برون‌مرزی توسط مامور دیپلماتیک جمهوری اسلامی برای رییس‌جمهور وقت شوکه‌کننده یا سوال برانگیز نیست. هاشمی‌رفسنجانی موضوع را انکار و تکذیب هم نکرده و صرفا دستوری در این باره صادر کرده که در یادداشت روز بیست‌وهشتم خرداد ۱۳۷۴ آمده است:
«نماینده سلطان قابوس همراه با اخوی محمد، قائم‌مقام وزارت امور خارجه، برای ابلاغ پیام سلطان آمدند. در ملاقات خصوصی گفت یکی از دیپلمات‌های ایران با گروهی قصد ترور یکی از مقامات خارجی را دارند. گفتم احضارش کنند.» هاشمی هفت روز بعد در خاطرات روز چهارم تیر ماه نوشته است که مهمان آیت‌الله «علی خامنه‌ای» بوده و «مسئله پیام آقای سلطان قابوس» را گفته، اما از عکس‌العمل رهبر جمهوری اسلامی چیزی ننوشته است.
ترور مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور و کارگزارن دوره «محمدرضا شاه پهلوی» یا اقوام آن‌ها خصوصا در کشورهای اروپایی، یکی از رویه‌های مرسوم از زمان انقلاب بهمن ۵۷ بوده است.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
هدف یکی از اولین این ترورها، «علی‌اکبر طباطبایی»، رایزن سفارت شاهنشاهی ایران در واشنگتن بود. پس از ترور طباطبایی و فرار قاتل او به ایران که یک آمریکایی آفریقایی‌تبار مسلمان‌شده بود، هرگز گزارش دیگری از عملیات ترور توسط جمهوری اسلامی در آمریکا منتشر نشد، اما این وضعیت درباره اروپا کاملا متفاوت بوده و تا ماه‌های اخیر هم ادامه داشته است.
ترور «محمدرضا کلاهی صمدی» که از دید جمهوری اسلامی ایران متهم اصلی بمب‌گذاری هشتم شهریور ۱۳۶۰ در مقر نخست‌وزیری بوده، یکی از تازه‌ترین ترورهای برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران است.
ترورهای خارج کشور توسط جمهوری اسلامی در پنج گروه قابل تقسیم است. گروه اول وابستگان خانوادگی، رهبران سیاسی و فرماندهان ارشد نظامی دوره شاه هستند که در جریان انقلاب ۱۳۵۷ موفق به خروج از ایران و فرار از محاکمه شرع شدند. مشهورترین افراد ترورشده از این گروه «شاپور بختیار»، آخرین نخست‌وزیر دوره شاه، ارتشبد «غلامعلی اویسی»، فرماندار نظامی تهران در شهریور ۱۳۵۷، و «شهریار شفیق»، خواهرزاده شاه و از افسران ارشد نیروی دریایی، هستند.
هر سه این افراد در پاریس ترور شدند. شاپور بختیار دو بار در پاریس مورد سوء قصد قرار گرفت. یک بار در تابستان سال ۱۳۵۹ که سوء قصد به جان او نافرجام ماند. ضارب طرح اول ترور بختیار که موفق به کشتن او نشد یک شهروند لبنانی به نام «انیس نقاش» است که در تهران زندگی می‌کند و در برنامه‌های رسمی، از جمله نشست‌های وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی شرکت دارد. تابستان ۱۳۷۰ اما، بختیار به طرز فجیعی در خانه مسکونی‌اش کشته شد. ترور توسط افرادی صورت گرفت که توانسته بودند خود را حامی و دوستدار او معرفی کنند و به اقامتگاه او راه یابند. «علی وکیلی‌راد» که از سوی دادگستری فرانسه یکی از متهمان قتل بختیار تشخیص داده شد، در یک مبادله با شهروند فرانسوی زندانی‌شده در تهران، آزاد شد و به ایران برگشت. وی در زمان ورود به تهران مورد استقبال مقام‌های رسمی قرار گرفت.
ترور غلامعلی اویسی که در جریان آن برادرش هم کشته شد، بهمن ماه سال ۱۳۶۲ صورت گرفت و «جهاد اسلامی لبنان» به فرماندهی «عماد مغنیه» آن را به عهده گرفت. مغنیه بعدها به رده‌های بالایی در فرماندهی «حزب‌الله لبنان» رسید. قاتلان «شهریار شفیق» رسما ترور او را به عهده نگرفتند و ناشناس ماندند. او که فرزند «اشرف پهلوی» و «احمد شفیق» بود، در آذر ماه ۱۳۵۸ به ضرب گلوله افراد ناشناس به قتل رسید.
گروه دوم ترورهای برون‌مرزی مربوط به کارکنان، مدیران و وابستگان جمهوری اسلامی بوده است که به نحوی یا از ادامه کار با نظام جمهوری اسلامی سر باز زدند یا از سوی حکومت ایران متهم به دشمنی شدند. محمدرضا کلاهی صمدی متهم به بمب‌گذاری هشتم شهریور۱۳۶۰ در مقر نخست‌وزیری که به مرگ «محمدعلی رجایی» و «محمدعلی باهنر»، رییس‌جمهور و نخست‌وزیر وقت و شماری از وزرا منجر شد، به تازگی در هلند رخ داده است و متعاقب آن دو دیپلمات جمهوری اسلامی از این کشور اخراج شدند. «محمود علوی»، وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی، گفته است: «او ۳۰ سال با هویت جعلی در هلند زندگی می‌کرد تا این‌که به طور مرموزی از پا درآمد و کشته شد.»
قتل پر ابهام و حاشیه «غلامرضا منصوری»، قاضی متهم به فساد مالی، در رومانی که پیش از محاکمه از ایران خارج شده بود، یکی از تازه‌ترین نمونه‌هایی است که در این گروه جا می‌گیرد. «مجتبی ذوالنوری»، رییس «کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی»، گفته است: «یکی از گمانه‌های مطرح درباره قتل قاضی منصوری، وجود باند مخوف فعال در قوه قضاییه برای حذف فردی است که ممکن است حاوی مطالبی باشد.»
ترور «علی‌اکبر محمدی» در سال ۱۳۶۵، از خلبانان هواپیمای هاشمی‌رفسنجانی که به آلمان پناهنده شده بود، هم از جمله ترورهای این گروه است. در خاطرات مرداد این سال هاشمی‌رفسنجانی آمده است که او از خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی خواسته بود انتصاب این خلبان به او را تکذیب کنند. ترور او در دی ماه همین سال در هامبورگ صورت گرفته است. پلیس این ترور را سیاسی و مربوط به اداره امنیتی خوانده بود. «محمدحسن منصوری» و «احمد مرادی طالمی» از دیگر خلبانان ترورشده در خارج از ایران هستند.
گروه سوم فعالان مخالف جمهوری اسلامی هستند که ضرورتا دارای هیچ مقام و منصبی در دوره شاه یا نظام جمهوری اسلامی نبوده و فعالیت رسمی علیه نظام حاکم بر ایران نداشته‌اند، اما در نهایت وجود آن‌ها مضر تشخیص داده شده است؛ «فریدون فرخزاد»، هنرمند ساکن آلمان، که قاتلان پیکر او را تکه تکه کردند و «رضا فاضلی»، بازیگر ساکن انگلیس، که بمبی در محل کارش در لندن با هدف ترور او کار گذاشته شد، اما منجر به فوت فرزندش شد. خانواده «سعید کریمیان»، مدیر شبکه‌های تلویزیونی «جم»، در ترکیه هم می‌گویند که ترور وی از جمله قتل‌های سیاسی برون‌مرزی بوده است.
گروه چهارمی که هدف ترورهای خارج از کشور بودند و بزرگ‌ترین گروه قربانیان را هم تشکیل می‌دهند، رهبران گروه‌های سیاسی و نظامی مخالف جمهوری هستند. «کاظم رجوی»، اولین سفیر جمهوری اسلامی در دفتر اروپایی سازمان ملل در ژنو، که برادر «مسعود رجوی»، رهبر «سازمان مجاهدین خلق»، بود در سوییس ترور شد و «صادق شرفکندی»، دبیرکل «حزب دمکرات کردستان ایران»، که در جریان ترور در رستوران «میکونوس» همراه سه نفر دیگر کشته شد، از افراد صاحب‌نام در این گروه هستند.
«عبدالرحمان قاسملو»، از رهبران حزب دمکرات کردستان ایران، هم در حالی که به طور رسمی در حال مذاکره با فرستادگان دولت جمهوری اسلامی ایران بود، کشته شد. «غفور درجزی» و «محمد جعفری صحرارودی» یا «محمدجواد جعفری» دو متهم اصلی این ترور هستند.
غفور درجزی سال‌ها از مدیران حراست صداوسیما در زمان ریاست «علی لاریجانی» بود و سپس مدتی مدیرعامل «باشگاه ورزشی سایپا» شد. صحرارودی هم دوازده سال رییس دفتر علی لاریجانی، رییس «مجلس شورای اسلامی»، بود. گزارش شده است که در جریان درگیری که در زمان ترور رخ داده بود، صحرارودی زخمی شده بود که آثار آن هنوز روی گردن او معلوم است.
پنجمین گروه هدف ترور، شخصیت‌های مذهبی هستند. برخی از رهبران اهل تسنن که به پاکستان رفت‌وآمد داشته‌اند و بعضی مسیحیان یا نوکیشان مسیحی، و شماری از چهره‌های بهایی، از جمله این گروه هستند. ترور دکتر «منوچهر حکیم»، از اعضای محفل بهاییان در پاریس، و ترور «مولوی عبدالملک ملازاده»، رییس «سازمان اسلامی محمدی اهل سنت»، و «مولوی عبدالناصر جمشیدزهی»، عضو مجلس اعلای اهل سنت ایران، در کراچی پاکستان از جمله ترورهای برون‌مرزی مذهبی هستند.
ترور و حذف فیزیکی افراد بخش ثابتی از عملکرد نظام جمهوری اسلامی ایران بوده که هم‌زمان در خارج و داخل کشور انجام می‌شده است. «ناصر زرافشان»، وکیل خانواده‌های قربانی قتل‌های زنجیره‌ای در ایران که خودش هم سرانجام به زندان افتاد، گفته بود «متهمان در تحقیقات گفته بودند ربایش و حذف وظیفه سازمانی ماست، چرا برای این ۴ نفر جنجال می‌کنید.»
ماموران امنیتی ایران در دهه هفتاد، خواهر آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، را که همسر یکی از رهبران سازمان مجاهدین خلق است، همراه فرزندانش از داخل عراق ربودند و به ایران آوردند. همسر او به دلیل پیوند خانوادگی با رهبر جمهوری اسلامی کشته نشد، اما مدتی پس از ربودن همسر و فرزندانش به ایران بازگشت.
«روح‌الله حسینیان»، معاون وزارت اطلاعات ایران در زمان ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی، در مراسم ختم «سعید امامی» قائم‌مقام وزارت اطلاعات، که متهم ردیف اول قتل‌های زنجیره‌ای روشنفکران بود، گفته بود «اعتقاد داشت که مخالفان جمهوری اسلامی باید از دم تیغ گذرانده شوند و در این زمینه تجربه داشت.»
وزارت خارجه ایالات متحده می‌گوید جمهوری اسلامی بیش از ۳۶۰ ترور خارجی از زمان تاسیس‌اش انجام داده است. مستندات موجود نشان می‌دهد که این ترورها در آمریکا، تاجیکستان، دانمارک، جمهوری آذربایجان، قبرس، ترکیه، پاکستان، عراق، هند، فیلیپین، امارات متحده عربی، اتریش، آلمان، ایتالیا، انگلیس، فرانسه، سوئد، سوییس، هلند و رومانی انجام شده‌اند. فرانسه، اتریش و آلمان در اروپا و ترکیه، پاکستان و عراق در همسایگی ایران، رکوردار محل ترورها بوده‌اند.
فهرستی از برخی از افراد ترورشده در چهار دهه اخیر در خارج از ایران
شهریار شفیق، پاریس
علی‌اکبر طباطبایی، واشنگتن
شاپور بختیار، پاریس
شاهرخ میثاقی، مانیل
سرهنگ احمد حامدی، استانبول
احمد ذوالانوار، کراچی
عبدالامیر راهدار، هند
سپهبد غلامعلی اویسی، پاریس
سرهنگ بهروز شاهوردی‌لو، استانبول
میرمنوت بلوچ، کراچی
سرهنگ هادی عزیز مرادی، استانبول
اسفندیار رحیمی، مانیل
عبدالامیر راهدار، بنگلور
علی‌اکبر محمدی، هامبورگ
بیژن فاضلی، لندن
احمد حامد منفرد، استانبول
ولی محمدوند، پاکستان
فرامرز آقایی، پاکستان
علیرضا پورشفیع‌زاده، پاکستان
امیرحسین امیر، لندن
حمیدرضا چیتگر، وین
احمد مرادی، ژنو
بهروز باقری، پاریس
عبدالحسین مجتهدزاده، استانبول
جواد حائری، استانبول
عبدالرحمان قاسملو، وین
عبدالله قدیری آذر، وین
فاضل محمد رسول، وین
بهمن جوادی، قبرس
غلام کشاورززاده، قبرس
محمدحسین نقدی، ایتالیا
حاج بلوچ‌خان، کراچی
کاظم رجوی، ژنو
احمد کاشف‌پور، استانبول
عزت قاضی‌محمد، استکهلم
غلامرضا نخعی، استانبول
عبدالرحمان برومند، پاریس
صفی‌الله سلیمان‌پور، سلیمانیه
حامد روحانی، بغداد
عمر دهستانی، اربیل
بهمن فرحی، اربیل
عسکر رستمی، اربیل
نجم‌الدین شریعت‌پناه، اربیل
عثمان کیانی، سلیمانیه
فرشته اسفندیاری، بغداد
عفت حداد، بغداد
مصطفی اورامان، سلیمانیه
مهران بهرام آزادفر، آنکارا
ملا محمد عثمان امینی، کپنهاگ
سیروس الهی، پاریس
مولوی نورالدین غریبی، تاجیکستان
هادی بلوچِ خان شه‌بخش، تفتان
علی مولایی، پاکستان
عطاالله بای‌احمدی، دبی
غلامرضا نخعی، استانبول
محمودرضا یکبند، کراچی
محمدولی سعیدان، کراچی
اقبال مرادی، پنجوین
محمدعلی اسدی، بخارست
علی توسلی، باکو
بهروز باقری، پاریس
عبدالرحمان قاسملو، وین
فاضل رسول، وین
فرشید علوی آبگرم، وان
احمد امیراحمدی، سوران
فریدون فرخزاد، بن
همایون اردلان، برلین
فتاح عبدلی، برلین
نوری دهکردی، برلین
نورالدین توکلی، لندن
احمد مرادی طالمی، ژنو
بیژن فاضلی، لندن
احمد رضایی، دبی
احمد مولا ابوناهض معروف به احمد نیسی، لاهه
سعید کریمیان، استانبول
محمدرضا کلاهی، المیره
ایران وایر