استوانهٔ کوروش در ماه مارس ۱۸۷۹ میلادی (برابر با اسفند-فروردین ۱۲۵۸-۱۲۵۷ خورشیدی) توسط هرمزد رسام در جریان کاوشهای او در بابِل، بر تپهٔ موسوم به عَمران یافت شد.
استوانهٔ کوروش، استوانهای از جنس خاک رس است که از دو قسمت تشکیل شدهاست؛ تکهٔ اول، همان قطعهٔ اصلی گلنوشتهاست که هرمز رسام آن را کشف کرده بود و در ۳۵ خط نوشتهشده و تکهٔ دوم شامل خطهای ۳۶ تا ۴۵ میشود و در کلکسیون بابلی دانشگاه ییل توسط پاول-ریچارد برگر پیدا شد. درازای این استوانه ۲۲٫۸۶ سانتیمتر و پهنای آن ۱۱ سانتیمتر است و به زبان اکدی (بابلی نو) نوشته شدهاست. این گلنوشته بهشکل استوانهای است که دو انتهای این استوانه باریکتر و در وسط کمی بَرآمدهاست. این استوانه شامل ۴۵ خط میشود که رویهمرفته حدود ۲۰ سطر از آن کاملاً شکستهشده و امروزه در دست نیست و سه سطر ابتدایی آن نیز تقریباً بهطور کامل شکستهاند و قابل خواندن نیستند.
از طرف بسیاری این سند به عنوان نخستین منشور حقوق بشر شناخته میشود. در سال ۱۹۷۱ میلادی، سازمان ملل آن را به شش زبان رسمی سازمان منتشر کرد و بدلی از این منشور در مقر سازمان ملل متحد در شهر نیویورک نگهداری میشود. موزه بریتانیا این سند را نخستین بیانیه حقوق بشر میخواند و همینطور بان کی مون، دبیرکل پیشین سازمان ملل متحد، در جریان سفر به تهران، رسماً از استوانه کورش به عنوان نخستین بیانیه حقوق بشر یاد کرد و آن را مایه افتخار ایرانیان دانست.