خبر درگذشت اندیشمند ایرانی ساکن آلمان آقای آرامش دوستدار فضای مجازی را برای اهل فرهنگ و اندیشه و برای انها که به مبارزه عمیق و پردامنه فکری و فرهنگی بر ضد تحجر و واپس گرایی در ایران باور دارند ، اندوهبار تر کرده است.
آرامش دوستدار جایگاه خاصی در میان روشنفکران و روشنگران اندیشه ورز ایرانی داشت.
باافسوس فراوان می باید گفت که رفتن وی جامعه ایران را از حضور متفکر شجاع و رادیکال، منتقد ژرف نگر ، نو اندیش و راهگشایی دریغ کرده است که در این روزگار تلخ (یعنی در زمانه ای که سلطه بیدادگرانهٔ اهل دین ریشه تفکر و آزاد اندیشی را سوزانده است ) بیش از همیشه به وجود وی و امثال وی نیازمند بود.
هرچند به نظر می رسد که جای خالی وی به این زودی ها پرشدنی نخواهد بود با این حال این امیدواری پابرجاست که کتاب خوانان و اهل قلم و دوات ِ ایران و دوستداران اعتلای فکری و فرهنگی در کشورما با توجه و بابهره وری انتقادی از میراث فکری وی ، و نیز با الهام از نگرش عمیقی که به تاریخ و فرهنگ ایران و نقد سویه «دینخویی» در جامعه سنت زده و ناپرسشگر ما داشت ، بتوانند روش و نگاه تیز بین او را و خردورزانه تداوم بخشند.
آرامش دوستدار در سال ۱۳۱۰ در تهران در خانواده‌ای بهائی متولد شد ولی بعدها دین‌ناباور شد. او در سال ۱۳۳۷ برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در سال ۱۳۵۰ مدرک دکترا در فلسفه و روانشناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن دریافت کرد. عنوان رساله دکتری دوستدار «رابطه اخلاق و ارادهٔ سلطه‌گرا در آثار نیچه» بود. وی از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۸ به عنوان استاد به تدریس در گروه فلسفه دانشگاه تهران پرداخت و در پی بسته شدن دانشگاه ها؛ موسوم به انقلاب فرهنگی ایران از دانشگاه اخراج شد و دیگر بار به آلمان مهاجرت کرد.
نظریه آرامش دوستدار: «در فرهنگ دینی اندیشیدن محال است.»
مشهورترین اثر آرامش دوستدار، کتاب امتناع تفکر در فرهنگ دینی است که با واکنش‌های فراوانی مواجه شده‌است. دوستدار در این کتاب با نام‌گذاری «فرهنگ دین‌خو» بر فرهنگ ایران بعد و قبل از اسلام، این پندار را که فرهنگ ایران اندیشنده و پرسنده است؛ به چالش و پرسش کشیده‌است.
شهرت وی به دلیل دیدگاه‌های انتقادی دربارهٔ دین و فرهنگ دینی در جامعهٔ ایران است. وی بر این باور است که فرهنگ ایرانی فرهنگی «دین‌خو» است و از این روی قدرت اندیشیدن ندارد. از نظر دوستدار ایجاد تراژدی در معنی راستین آن، به‌جز موارد استثنا در شاهنامه فردوسی، در فرهنگ ایران امکان‌پذیر نیست. دیدگاهی که با نقد دیگران روبرو شده‌است. از دید او در کل تاریخ دین خوی ایران، تنها چهار نفر در ایران اندیشیده‌اند یا به‌راستی پرسیده‌اند و به این فرایند نزدیک شده‌اند: خیام، محمد رازی، فردوسی و ابن مقفع (روزبه). واژه‌های «دینخویی» و «امتناع تفکر» و روزمرگی، سه واژهٔ کلیدی اوست. آرامش دوستدار «دینخویی» را نه شکلی از تفکر که «امتناع تفکر» به معنای محال بودن اندیشیدن در فرهنگ دینی می‌داند. آرامش دوستدار در کتاب «خویشاوندی پنهان» در بخشی با عنوان «شاخص‌های فرهنگ دینی» بعد نخست «فرهنگ دینی» را عدم پرسش‌گری می‌داند. او معتقد است آنچه در فرهنگ دینی وجود دارد نه پرسش که «استخبار» است و در فرهنگ دینی پرسش، محال است. او روشنفکری است که در مواجهه با حوادث پس از انقلاب نظیر قتل‌های زنجیره‌ای و حکومت روحانیان، مردم ایران و فرهنگ ایرانی را مقصر می‌داند و نه حزب، گروه یا دسته خاصی.
جبهه ملی ایران-اروپا فقدان آرامش دوستدار را به جامعه فرهنگی و فکری ایران و نیز به خانواده و دوستان و دوستداران وی صمیمانه دلارامی می گویم.
منابع و آثار وی:
«آرامش دوستدار، پرسنده‌ای پرسش برانگیز- بخش اول». ار. اف. ای – RFI. ۲۰۱۲-۰۹-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
«آرامش دوستدار فیلسوف ایرانی مقیم آلمان درگذشت». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۱۰-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۲۸.
ARAMESH DOOSTDAR, 1 – آرامش دوستدار – IRAN, فرهنگ ایستا, retrieved 2021-10-28
امید فراستی (۲۲ آبان ۱۳۸۶). «بیست قرن سکوت؛ دیداری با آرامش دوستدار». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۲۸.
دربارهٔ آرامش دوستدارhttp://www.aramesh-dustdar.com/index.php/article/6/ بایگانی‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
محمدرضا نیکفر (۱۵ مرداد ۱۳۸۹). «اندیشه انتقادی | ایدئولوژی ایرانی». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۲۸.
آرامش دوستدار، امتناع تفکر در فرهنگ دینی، مقدمه چاپ دوم، انتشارات خاوران، پاریس، ۱۳۷۰
«آرامش دوستدار/ “متن این فرهنگ تا اعماقش دینی است” (بخش سوم و پایانی)». DW.COM. ۲۰۰۴-۱۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
«گفت‌وگوی رازی و ابن‌مقفع در میهمانی آرامش دوستدار». رادیو فردا. ۱۳۹۵-۰۸-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
«روشنفکر بومی میان غرب و شرق». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۵.
«آرامش دوستدار؛ تفلسف یک ذهن عاصی». توانا. ۲۰۱۸-۰۹-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به آرامش دوستدار در ویکی‌گفتاورد موجود است.
مُشک آن است که خود ببوید، نه آن‌که «هابرماس» بگوید
وبگاه رسمی آرامش دوستدار
وبگاه دانشجویان ایرانی MIT
وبگاه نیلگون
گفت و گوی بی‌بی‌سی با آرامش دوستدار
گفت و گوی حسین مهری با آرامش دوستدار(بخش اول)
گفت و گوی حسین مهری با آرامش دوستدار(بخش دوم)
گفت و گوی حسین مهری با آرامش دوستدار(بخش سوم)
مصاحبه عبدی کلانتری با آرامش دوستدار
مصاحبه صدای آلمان با آرامش دوستدار(بخش اول)
مصاحبه صدای آلمان با آرامش دوستدار(بخش دوم)
مصاحبه صدای آلمان با آرامش دوستدار(بخش سوم)
نقد و بررسی آثار آرامش دوستدار
نقد آرامش دوستدار بر فلسفهٔ اسلامی
گفت و گوی عبدی کلانتری با آرامش دوستدار
مستند دویچه وله فارسی درباره آرامش دوستدار (سرگذشت یک فکر • یک روز با آرامش دوستدار)