مرکز پژوهشی «سیتیزنلب» وابسته به دانشگاه تورنتو، در گزارشی تازه از شناسایی یک کارزار سازمانیافته در شبکههای اجتماعی فارسیزبان خبر داده است که به گفته پژوهشگران سیتیزنلب، با فعالیت هماهنگ و استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در پی تاثیرگذاری بر افکار عمومی و «براندازی» و بیثبات کردن حکومت ایران بوده است.
به گفته سیتیزنلب، این تحقیق حاصل بررسی چندماهه بیش از پنجاه حساب در ایکس و چند شبکه اجتماعی دیگر است. یافتههای آنها نشان میدهد این حسابها از سال ۲۰۲۳ ایجاد اما فعالیت گستردهشان از ژانویه ۲۰۲۵ آغاز شده و در جریان «جنگ ۱۲روزه» اسرائیل و ایران در ماه ژوئن به اوج رسیده است.
سیتیزنلب این شبکه را «پریزنبرک» (PRISONBREAK) نامیده و میگوید الگوهای رفتاری و فنی آن با کارزارهای هماهنگ اطلاعاتی مطابقت دارد.
گزارش تازه که با عنوان «ما میگوییم که شما انقلاب میخواهید» منتشر شد، میگوید این حسابها با انتشار ویدیوها و تصاویر ساختگی یا دستکاریشده با هوش مصنوعی، روایتهایی درباره اعتراضها، فساد اقتصادی، بحرانهای اجتماعی و حتی حمله اسرائیل به زندان اوین در جریان جنگ ۱۲ روزه منتشر کردند.
پژوهشگران سیتیزنلب بر پایه شواهد موجود ارزیابی کردهاند که «احتمال زیادی وجود دارد که عملیات پریزنبرک از سوی یک نهاد دولتی اسرائیل یا پیمانکار نیابتی» انجام شده باشد اما در عین حال تاکید کردهاند که «هیچ ارتباط فنی قطعی یا اعتراف مستقیمی که این وابستگی را با اطمینان کامل ثابت کند» مشاهده نکردهاند.
آلبرتو فیتارلی، پژوهشگر ارشد بخش بررسی اطلاعات جعلی در سیتیزنلب و یکی از تهیهکنندگان این گزارش، به بیبیسی فارسی گفت: «مشاهده ما این بود که این اکانتها عملا در هماهنگی با فعالیتهای نظامی ارتش اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه کار میکردند… روایت آنها در چارچوب این هدف بود که بتوانند حکومت ایران را بیثبات کنند.»
ساختار شبکه، الگوی انتشار و نقش هوش مصنوعی
بررسیهای سیتیزنلب نشان میدهد که شبکه «پریزنبرک» از نظر ساختار درونی، زمانبندی فعالیت و نوع محتوای تولیدی، الگویی منظم و هدفمند داشته است. به گفته پژوهشگران، این شبکه متشکل از بیش از ۵۰ حساب کاربری در پلتفرم ایکس بوده که در ظاهر مستقل عمل میکردهاند اما در واقع بخشی از یک سامانه هماهنگ انتشار محتوا بودهاند.
بر اساس این گزارش، فعالیت این حسابها بر پایه یک هسته مرکزی یا «هاب» شکل گرفته بود که نقش تولید و توزیع محتوای اصلی را داشت و سایر حسابها آن را بهسرعت بازنشر و تقویت میکردند.
آقای فیتارلی به برنامه شصت دقیقه بیبیسی فارسی گفت: «دیدیم نزدیک به ۵۰ اکانت هستند که چندین سال پیش ثبت شدهاند اما نزدیک به یک سال پیش شروع به فعالیت کردند و روایتهایی را مرتب گسترش میدادند. این روایتها ضد حکومت ایران بود. حتی ضد مخالفان حکومت ایران بود.»
بر اساس یافتههای گزارش، الگوی زمانی انتشار پستها نشان میدهد این حسابها در فاصلههای کوتاه و تقریبا همزمان، پیامهایی مشابه را با تغییرات جزئی منتشر میکردند؛ تغییری که به نظر میرسد برای ایجاد تنوع ظاهری و جلوگیری از شناسایی خودکار طراحی شده بود.
سیتیزنلب با تحلیل فرادادهها دریافت که بیشتر این حسابها، نه از تلفن همراه بلکه از ابزارهای رایانهای ثابت برای فعالیت استفاده کردهاند. به گفته آقای فیتارلی ورود به حسابها از طریق چند دامنه ایمیلی مشترک و غیرمعمول انجام گرفته است. او به بیبیسی فارسی گفت: «همه این اکانت ها در سال ۲۰۲۳ در یک بازه زمانی بسیار کوتاه ثبت نام کردند. همهشان در طی این دو سال سکوت کردند و بعد به محض جنگ ۱۲ روزه یک دفعه همگی وارد عمل شدند. اینها همه نشانه است که اصلا هدف از برپایی اکانتها این بود که در یک زمان خاص بتوانند عمل کنند.»
پژوهشگران سیتیزنلب در تحلیل محتوایی به این نتیجه رسیدهاند که تولید اصلی شبکه بر پایه ویدیوهای کوتاه و تصاویری انجام شده که بسیاری از آنها با هوش مصنوعی ساخته یا دستکاری شده بودند. تصاویر پروفایل برخی از حسابها با از هوش مصنوعی بهره میبردند تا هویتهایی به ظاهر واقعی بسازند. بر اساس گزارش، این روشها به شبکه اجازه میداد تا هم در نقش منابع خبری محلی و هم در قالب کاربران معمولی ظاهر شود.
این گزارش میگوید در بخش توزیع محتوا، حسابها از چند مسیر همزمان بهره میبردند: پخش اولیه در «جوامع» پلتفرم ایکس، استفاده از هشتگهای رایج اجتماعی و سیاسی، و گاه تقویت پستها با پرداخت تبلیغاتی.
تحلیل زمان انتشار هم نشان داده است که انتشار پیامها اغلب در ساعات اوج فعالیت کاربران ایرانی انجام شده و بعضی از پستها بلافاصله پس از رویدادهای خبری منتشر شدهاند تا توجه عمومی را جلب کنند.