طرح "تذکر لسانی" در گفت‌وگوی روز با حقوقدانان

 بازگشت کمیته ها و نقض حقوق شهروندی
 

ابتدا تنها تابلوهایی با نوشته‌ی "تذکر لسانی، وظیفه همگانی" در سطح شهرها دیده شد، سپس زمزمه‌های اجرای طرحی که اجرای آن به عهده‌ ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر بود در برخی شهرها پیچید. اخیرا هم محمدرضا مقدسی٬ جانشین اجرایی این ستاد، از اجرای "تذکر لسانی" در ۲۰۰ شهر کشور خبر داده است. او هدف از اجرای این طرح را ترویج و نهادینه شدن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اعلام کرده است. اما گزارش‌ها حاکی از آن است که دایره تذکرات لسانی، از حجاب و عفاف گرفته تا روابط زن و مرد در مکان‌های عمومی و هر چیزی که آن را "منکر" بدانند در بر خواهد گرفت.

اما چه کسانی قرار است به مردم "تذکر لسانی" بدهند؟ فرماندار یکی از شهرهایی که این طرح در آن اجرا خواهد شد پیش از این گفته بود: "آمرین به معروف و ناهیان از منکر آموزش دیدگان منتخب ادارات، اصناف و هیات‌های مذهبی هستند."

همچنین می‌توان حضور سپاه پاسداران را هم در این طرح دید. چنانچه در خبرها هم آمده برای بسیاری از مسئولین امر به معروف و نهی از منکر سپاه کارگاه‌های آموزشی ـ توجیهی در خصوص "تذکر لسانی" تشکیل شده است.

فریده غیرت، وکیل پایه یک دادگستری و حقوقدان در این خصوص به "روز" می‌گوید: "طبق مقررات مربوط به حجاب زنان، مامورین می‌توانند تنها در همان محدوده‌ای که در قانون ذکر شده با خانمی که حجابش را رعایت نکرده برخورد کنند." غیرت ادامه می‌دهد: "تنها مامورانی مجاز به این کار هستند که از پیش برای این کار در نظر گرفته شده باشند و نوع برخورد و اختیارات آنها اعلام عمومی شده باشد."

یک وکیل و حقوقدان دیگر هم با شرط محفوظ ماندن نامش با اشاره به برخوردهای سلیقه‌ای در خصوص مسائل حجاب و روابط زن و مرد در مکان‌های عمومی به روز می‌گوید: "نکته اینجاست که ما از سوی نیروی انتظامی هم برخوردهای خلاف مقررات و خارج از محدوده کم ندیده‌ایم. محدوديت‌ها و ممنوعيت‌هایی که توسط سلیقه اشخاص در این نیرو اعمال شده کم نبوده است. حالا یعنی دوباره نیرویی مثل کمیته در اوایل انقلاب قرار است از داوطلبین تشکیل و به اسم «تذکر لسانی» در خیابان‌ها مستقر بشوند؛ نیروهایی که کمترین اطلاعات را از قانون و حقوق شهروندی دارند."

حسن روحانی رئیس جدید جمهوری اسلامی پیش از انتخابات گفته بود: "کاری می کنم دختران احساس امنیت کنند. نخواهم گذاشت ماموری بی نام و نشان از کسی سئوال کند."

حمایت همه جانبه از آمرین به معروف

با اجرای طرح تذکر لسانی، مشاور رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح نیز از راه‏اندازی دفاتر حمایت حقوقی و قضایی از آمران به معروف و ناهیان از منکر در کشور خبر داده است.

محمدرضا مقدسی در توضیح کار این دفاتر گفته است: "این دفاتر به منظور حمایت همه‏جانبه از آمران به معروف و ناهیان از منکر در دادسراهای نظامی و 200 شهر منتخب ایران اسلامی راه‏اندازی شده است."

مشاور رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح اضافه کرده: "هدف اصلی از راه‏اندازی دفاتر حمایت حقوقی و قضایی از آمران به معروف و ناهیان از منکر در کشور، بدون تردید رسیدگی به امور آسیب‏دیدگانی است که در هنگام عمل به وظیفه دینی و انسانی خود و احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر دچار صدماتی شده‏اند."

همچنین قرار است پس از حکم مراجع قضایی، در صورتی که فعالان این بخش دچار صدمات بدنی و جراحت یا فوت شده باشد، این دفاتر آنها را به عنوان جانباز یا شهید معرفی کنند تا خانواده‏های آنها مورد حمایت قرار بگیرند.

به گفته منابع رسمی، تاکنون 80 نفر درراه امر به معروف و نهی از منکر کشته شده‌اند.

فریده غیرت، حقوقدان در خصوص اینکه آیا مامورین ستاد امر به معروف و نهی از منکر هم مجاز به دخالت در نوع برخورد و پوشش مردم هستند می‌گوید: "وقتی که ستادی به صورت قانونی برای این کار در نظر گرفته می‌شود، آنها هم جزو ضابطین دادگستری هستند و برای این کار به آنها ماموریت داده شده است. اما باید از قبل تعیین بشوند و بگویند که مثلا این گروه از ماموران ستاد امر به معروف و نهی از منکر در خیابان هستند و به شما تذکر خواهند داد."

غیرت در خصوص رعایت حقوق شهروندی تذکرگیرندگان هم می‌گوید: "فارغ از اینکه قانون خوبی باشد یا نباشد ما درباره‌ی حجاب قانون داریم و اگر قانون داریم باید به آن عمل بشود. پس اگر به این قانون عمل نکنیم و بر این اساس ما را دستگیر کنند این تجاوز به حقوق شهروندی تلقی نمی‌شود. تجاوز به حقوق شهروندی وقتی است که آزادی‌هایی که در قانون برای ما تعیین شده سلب شود. اما اگر کسی بدون مجوز و بدون اختیار اقدام به دستگیری کسی بکند طبعا قابل پیگیری است."

حقوقدان دیگری که با روز گفت‌وگو می‌کند معتقد است: "به طور کلی بخشی از طرح امنیت اخلاقی و حالا تذکر لسانی که از آن جدا نیست حقوق شهروندان و به ویژه زنان به عنوان نیمی از جامعه را مورد تهدید قرار می‌دهد. نيروی انتظامی و از این پس آمرین به معروف و ناهیان از منکر، بدون مستندات قانونی با شهروندان برخورد می‌کنند. اصلا مصادیق چه خواهد بود؟ نمی‌شود جلوی برخوردهای سلیقه‌ای را گرفت. نیروی انتظامی که بسیار حساب شده‌تر عمل می‌کرد بارها به حقوق شهروندی مردم تعرض کرد چه برسد به یک نیروی شبه انتظامی."

این حقوقدان ادامه می‌دهد:" با برخی که به زعم این عده، بی‌حجاب یا بدحجاب هستند مثل یک مجرم که حکم قطعی برایشان صادر شده برخورد می‌شود. این وجهه خوبی از نیروی انتظامی و کسانی که امربه معروف می‌کنند به جای نمی‌گذارد."

از کلاس تا مانور تذکر لسانی

بحث تذکر لسانی رمضان امسال بیش از پیش داغ شد.برگزاری کلاس‌های آموزش برای گروه‌های تذکر لسانی، اجرای مانور تذکر لسانی در ماه رمضان، تشکیل گروه‌های تذکر لسانی در سطح ادارات، توزیع بروشور و نصب بنرهای تبلیغی توسط شهرداری‌ها و نصب پوستر با موضوع امر به معروف و نهی از منکر بر روی شیشه تاکسی‌ها از اقداماتی بود که در سطح شهرها انجام شد.

به این ترتیب تذکر لسانی اکنون به صورت گسترده‌تری در شهرهای ایران در حال پیگیری است. یک جستجوی ساده در فضای مجازی هم نشان می‌دهد وبلاگ‌ها و سایت‎های بسیاری با هدف ترویج این طرح فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.

بسیاری از کارشناسان، حقوقدانان و فعالان حقوق زن اینگونه برخوردها را خدشه وارد کردن به حریم خصوصی افراد می‌دانند. آیا می‌توان امید داشت حسن روحانی که در زمان کاندیداتوری وعده‌ تدوین منشور حقوق شهروندی را داده و گفته بود«در منشور حقوق شهروندی تمام مردم احساس برابری خواهند کرد»حالا و پس از رسیدن به قدرت، جلو این قبیل رفتارها را بگیرد؟