مهریه باید پایین بیاید ولی لازم نیست زنان را به پای آن قربانی کرد

شبکه ایران زنان

توران ولی مراد /جامعه‌شناس و دبیر ائتلاف اسلامی زنان

پنج شنبه2 دی 1389

یک پسر جوان که تازه وارد کار و زندگی شده از کجا باید بیاورد که یک تعهد سنگین مالی بدهد؟ پولی را که ندارد چه طور تعهد دهد که اگر خواستند و نداشت بدهد کارش بکشد به دادسرا و زندان؟ این نه معقول است و نه منصفانه. این اولین فکری است که از مهریه بالا به ذهن می آید. پسرها چه طور قدم اول ازدواج را بردارند وقتی می دانند باید با غولی به اسم مهریه دست و پنجه نرم کنند. کاش می شد در این هماورد امیدوار بود که شاید بشود غول را به زمین زد، که این گونه هم نیست. پسرها می دانند که این غول هم چنان سر پا ایستاده، ایستاده تا پسر را و عشق و ازدواج و دل او را به زمین بزند.

تا حرف بالارفتن مهریه ها می شود انگشت اتهام به سوی دختر است و خانواده دختر. حرف غلطی هم نیست. این دخترها و خانواده های آن ها هستند که مهریه را بالا می برند. این پاسخ مثل پاسخ به یک معادله با یک مجهول است. آیا مهریه بالا کار درستی است؟ همه می گویند نه، البته شاید فکر شود جز خانواده دختر. این طور هم نیست و خانواده دختر هم از این امر ناراضی است، ولی چاره چیست؟

چاره برای چه، چیست؟ کافی است توجه کنیم که در جامعه ما مهریه چیست و چه وظایف سنگینی به عهده دارد تا دیگر به بالا رفتن آن مثل یک جواب به یک معادله با یک مجهول نگاه نکنیم. مهریه برای چه بالا رفته و می رود؟ جدای از این که این تفکرات صحیح است یا غلط، ببینیم چه فکرهایی پس زمینه مهریه های بالاست:

 مهریه ها به خاطر چشم و هم چشمی بالا می رود. دخترها و خانواده های دخترها برای این که چیزی از دخترهای فامیل و دوست و آشنا و ... کم نیاورده باشند مهریه ها را بالا می برند.

 مهریه بالا کلاس دختر را بالا می برد.

 دختری که مهریه اش پایین است پیش شوهر و خانواده شوهر کوچک می شود. به این معنی که دخترهایی که مهریه هایشان پایین بوده و برای مردانشان خرج نتراشیده اند، مردانشان هم قدر آن ها را ندانسته اند. دختری که مهریه اش پایین باشد در میان فامیل شوهر بی قدر می شود. می گویند مفت گیرمان آمده، پس کنار تحقیرهای کلامی و رفتاری که می کنند هزار و یک مصیبت هم سر او در می آورند. اصلا مردی که زن گرفتنش مفت باشد قدر زنش را نمی فهمد. این حرف ها به این معنی است که چون قانون و فرهنگ و عرف و تربیت و نگرش انسان ها اشکال دارد. از یک طرف ارزش ها همه مادی است و از طرف دیگر چون زن یک انسان فردودست دیده می شود پس پول را می گذاریم کنارش تا آن کمبودها و نواقص تا حدودی جبران شوند.

 مهریه اهرم کنترل مرد می شود. مرد باید از چیزی بترسد تا بلا به سر زن نیاورد. همیشه از این بترسد که اگر بخواهد دست از پا خطا کند زن هم می رود و مهریه اش را اجرا می گذارد. این حرف در واقع این است که چون قانون و فرهنگ و عرف واز همه بالاتر دولت به اندازه کافی از زن حمایت نمی کند پس مهریه به کمک زن و خانواده اش آمده و برای زن نقش حمایتی را ایفا می کند.

 زن از وقتی وارد زندگی مرد می شود پا به پای مرد در خانه کار می کند. از کارهای خانه و بزرگ کردن بچه ها و تربیت آن ها گرفته تا مدیریت امور خانه و زندگی خودش و چه بسا زحمت هایی که خانواده مرد برای او می تراشند و اگر هم کار بیرون از خانه داشته باشد که به این کارها اضافه می شود. زن همه جوانی و انرژی و کار و پول خود را می آورد و در خانه ای که خانواده اش را در آن آرامش می دهد خرج می کند. سهم مالی زن در این زندگی مشترک کجا حساب می شود؟ پس اندازها به نام چه کسی است؟ قانون و عرف و فرهنگ همه را به مرد می دهد. مگر نه این که پول علاوه بر این که امورات جاریه زندگی را می گذراند، قدرت تصمیم گیری را بالا نمی برد؟ پس سهم زن چه می شود؟

این دلیل آخر از این رو که مهریه پول است مهمترین دلیل است که نمی شود از آن گذشت. مگر نه این که همه قبول دارند که مهریه نباید بالا باشد؟ چرا آن ها که به فکر پایین آوردن مهریه هستند بدون این که پارامترهای دیگر را به حساب بیاورند وارد عمل می شوند؟ هر یک از دلایل بالا جدای از این که درست هستند یا نه، یا کسی آن ها را قبول دارد یا نه، یا کسی از این حرف ها خوشش می آید یا نه، قابل تامل و توجه هستند. هر کس که مهریه بالا مطالبه می کند به بعضی از آن ها فکر می کند.

یک سوال و آن این که راه حل چیست؟

تنها یک راه وجود دارد و هیچ راه دیگری غیر از آن مشکل را ریشه ای حل نمی کند. راه حل هم یک بسته از مجموعه ای از عملیات در ابعاد مختلف علمی و فرهنگی و حقوقی و تربیتی است:

۱- کلیه دلایلی که از طرف دختران و خانواده های آن ها در جهت بالا رفتن مهریه مطرح می شوند بررسی علمی و کارشناسی شوند. به این معنی که شاید چند دلیل با هم مطرح باشند و میزان تمرکز و تامل بر آن ها به یک درجه و میزان نباشد. هم دلایل روشن شوند و هم درصد تمرکز بر آن ها. و هم اگر دلایل دیگری هم مطرح است همه از طریق آمار و اطلاعات و انجام کار تحقیقاتی روشن شوند.

۲- دلایل بررسی شده ریشه های بالا رفتن مهریه هستند. این دلایل در ابعاد مختلف می باشند. بعضی به نگرش ها مربوط می شوند بعضی به رفتارها بعضی حقوقی هستند و بعضی اقتصادی و بعضی ... وظایف کلیه دستگاه های مربوطه در جهت رفع علت ها و رفع نواقص و جایگزین های لازم تعیین شوند.

۳- فقط تعیین وظایف نهادهای ذی ربط کافی نیست. برنامه های دستگاه های مختلف از طرف آن ها خواسته و بر انجام وظایف هم نظارت شود.

به عنوان مثال نقایص قانونی در جهت تعیین و سهم مالی زن که مهمترین دلیل بالارفتن مهریه است توسط مراکز مطالعاتی که همان مطالعات زنان دانشگاه ها است تعیین شود. مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری اگر به عنوان متولی امر خود را در این جهت موظف نداند پس کدام نهادی چنین وظیفه ای را بر عهده خواهد داشت؟

این نهاد به علاوه نهادهای ذی ربط، بعد از انجام تحقیقات، موظف است مدیریت کند تا کار گروه های مختلف در جهت رفع نواقص قانونی قوانین پیشنهادی را تدوین کنند. رای زنی های لازم را با افراد و مراکز تصمیم ساز انجام دهند. و در نهایت با کمک خانم های نماینده مجلس در جهت به انجام رساندن آن ها تلاش کنند. همین طور است در جهت رفع بقیه نواقص و انجام طرح ها و برنامه های لازم در ابعاد دیگر مثل فرهنگسازی لازم آن جا که لازم است و تربیت افراد آن جا که لازم است و ....

به طور قطع آقایان که از بالارفتن مهریه ها گلایه دارند و تلاش می کنند تا مهریه ها پایین بیایند هم در این راه همراهی های لازم را می کنند. تفاوت این همراهی با تکرار مداوم شعاری پایین آمدن مهریه ها، در این است که آن را یک معادله با یک مجهول ندیده اند، که این طور هم نیست. اگر به این ترتیب که گفته شد، مشکل مهریه های بالا ریشه ای حل شود بسیاری از مشکلات ازدواج جوانان نیز حل خواهد شد. به علاوه بسیاری از مشکلات زنان که ریشه های حقوقی و مالی دارند نیز در دراز مدت کمتر خواهند شد.

دلیل بالا رفتن مهریه این است که بسیاری از بارها که لازم نیست به دوش مهریه باشد را به گردن گرفته است. اگر هر کاری به جای خود انجام شود زنان هم دلیلی نمی بینند که مهریه را بالا ببرند. قوانین حمایتی از زنان تصویب کنند. فرهنگسازی کنند که قدر و منزلت و حرمت زنان در خانه حفظ شود. سهم مالی زنان از زندگی مشترک را در قانون تعیین کنند. بعد ببیند مهریه پایین می آید یا نه. آن وقت است که مهریه فقط می شود نشان مهر مرد به زن که با چند شاخه گل هم پذیرفتنی است. مهریه باید پایین بیاید ولی لازم نیست زنان را به پای آن قربانی کرد.

***************

ملت ما در بخش اجتماعی یادداشت را این گونه آورد:

مهریه چند شاخه گل باشد؟

یک پسر جوان که تازه وارد کار و زندگی شده از کجا باید بیاورد که یک تعهد سنگین مالی بدهد؟ پولی را که ندارد چطور تعهد دهد که اگر خواستند و نداشت بدهد کارش به دادسرا و زندان بکشد؟ این نه معقول است و نه منصفانه. این نخستین فکری است که در مقابل مهریه بالا به ذهن می‌رسد.

تا حرف بالارفتن مهریه‌ها می‌شود انگشت اتهام به سوی دختر و خانواده او است. حرف غلطی هم نیست. این دخترها و خانواده‌های آنها هستند که مهریه را بالا می‌برند. این پاسخ مثل پاسخ به یک معادله با یک مجهول است. آیا مهریه بالا کار درستی است؟ همه می‌گویند نه! ولی چاره چیست؟ کافی است توجه کنیم که در جامعه ما مهریه چیست و چه وظایف سنگینی به عهده دارد.

مهریه‌ها بخاطر چشم و همچشمی بالا می‌رود. دخترها و خانواده‌‌شان برای اینکه چیزی از دختران فامیل، دوست و آشنا و... کم نیاورند مهریه‌ها را بالا می‌برند. مهریه بالا کلاس دختر را بالا می‌برد. دختری که مهریه‌اش پایین باشد میان فامیل شوهر بی‌قدر می‌شود. اصلا مردی که زن گرفتنش مفت باشد قدر زنش را نمی‌فهمد. این حرف‌ها به این معنی است که چون قانون، فرهنگ، عرف، تربیت و نگرش انسان‌ها اشکال دارد، از یک طرف ارزش‌ها همه مادی است و از طرف دیگر چون زن یک انسان فرودست دیده می‌شود پس پول را می‌گذاریم کنارش تا آن کمبودها و نواقص تا حدودی جبران شود.مهریه اهرم کنترل مرد می‌شود.

مرد باید از چیزی بترسد تا بلا سر زن نیاورد. همیشه از این بترسد که اگر بخواهد دست از پا خطا کند زن هم می‌رود و مهریه‌اش را اجرا می‌گذارد. این حرف در واقع به این معنی است که چون قانون، فرهنگ، عرف و از همه بالاتر دولت به اندازه کافی از زن حمایت نمی‌کند پس مهریه به کمک زن و خانواده‌اش آمده و برای زن نقش حمایتی ایفا می‌کند.

زن از وقتی وارد زندگی مرد می‌شود پا به پای مرد در خانه کار می‌کند. از کارهای خانه و بزرگ کردن بچه‌ها و تربیت آنها گرفته تا مدیریت امور خانه و زندگی خودش و اگر هم کار بیرون از خانه داشته باشد که به این کارها اضافه می‌شود. سهم مالی زن در این زندگی مشترک کجا حساب می‌شود؟ قانون، عرف و فرهنگ همه را به مرد می‌دهد. پس سهم زن چه می‌شود؟

راه‌حل چیست؟

راه‌حل هم یک بسته است شامل ابعاد مختلف علمی، فرهنگی، حقوقی و تربیتی:

۱- تمام دلایلی که از طرف دختران و خانواده هایشان جهت بالا رفتن مهریه​مطرح می​شود بررسی علمی و کارشناسی​شده و از طریق آمار، ​اطلاعات و انجام کار تحقیقاتی روشن شود.

۲- وظایف تمام دستگاه‌های مربوطه جهت رفع علت‌ها و رفع نواقص و جایگزین‌های لازم تعیین شود.

۳- فقط تعیین وظایف نهادهای ذی ربط کافی نیست، برنامه‌های دستگاه‌های مختلف از طرف آنها خواسته و بر انجام وظایف هم نظارت شود.

بطور قطع آقایان که از بالارفتن مهریه‌ها گلایه دارند و تلاش می‌کنند تا مهریه‌ها پایین بیاید هم در این راه همراهی‌های لازم را می‌کنند. تفاوت این همراهی با تکرار مداوم شعاری پایین آمدن مهریه‌ها، در این است که آن را یک معادله با یک مجهول ندیده‌اند. اگر قوانین حمایتی از زنان را تصویب کنند آنها هم دلیلی نمی‌بینند که مهریه را بالا ببرند. آن وقت است که مهریه فقط می‌شود نشان مهر مرد به زن که با چند شاخه گل هم پذیرفتنی است. مهریه باید پایین بیاید ولی لازم نیست زنان را به پای آن قربانی کرد.