با احياي مفهوم خواهري با فقر مهارتي مقابله کنيم
تاثير کليشه ها :صميميت دختران ،استقلال پسران

پنج شنبه 22 اسفند 1387

کانون زنان ايراني -"دولت نهم عزم خود را جزم کرده که با تدابيري چون تفکيک کتابهاي درسي براي دختران و پسران ؛ کوتاه کردن طول مدت تحصيل دختران ؛ سهميه بندي و بومي سازي جداسازي جنسيتي را نهادينه کند".اين گفته نيره توکلي جامعه شناس است .

او در اخرين جلسه نشست ماهانه گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسي ايران در سال جاري به بررسي سياستهاي آموزشي دولت نهم پرداخت .در ادامه اين جلسه شهين زاهدي فر؛ روان شناس نيز با موضوع تحليل ويژگي هاي رواني زنانه و توانمندي زنان سخنراني کرد .

به عقيده توکلي جداسازي ها ي جنسيتي به جز جنبه نظري وجوه ديگري هم دارد.او ازانها با عنوان جدا سازي محتوائي ؛ سهميه بندي جنسيتي ؛ جداسازي مکاني و زماني نام برد .

توکلي مي گويد : "موضوع جداسازي جنسيتي از سالهاي ابتداي انقلاب نيز ديده شده است .در آن دوره گروه هاي راست گرا برخي از کلاسهاي درسي دختران و پسران دانشجو در دانشگاههاي اصفهان و تهران را با ديواري پارچه اي از هم جدا مي کردند اقدامي که در ان زمان موجب اعتراض و انتقاد ايت الله خميني هم شد. و او اين مساله را قشري گري و وهم در محيط علمي خواند ."

او بيشتر اين اقدامات را در سالهاي نخست انقلاب برخوردهاي ساده فيزيکي مي داند برخوردهائي مثل "ديوار کشيدن " که معمولا با ابراز مخالفت ها کنار زده مي شد. اما او معتقد است دولت نهم عزم خود را جزم کرده که با تدابيري چون تفکيک کتابهاي درسي براي دختران و پسران ؛ کوتاه کردن طول مدت تحصيل دختران ؛ سهميه بندي و بومي سازي جنسيتي اين جداسازي ها را نهادينه کند .او با مکثي کوتاه در اين بخش از سخنانش توضيح مي دهد "ديگر ديواري وجود ندارد که به راحتي بتوان آن را خراب کرد ."

او در ادامه به بنيانهاي نظري سياست هاي جدا سازي جنسيتي هم اشاره مي کند :"سه دهه پس از استقرار نظام جمهوري اسلامي محمد تقي مصباح يزدي از شکست سيستم پرورشي نظام اموزشي ايران خبر مي دهد و همزمان وزير آموزش و پرورش هم مي گويد که رد پاي شيطان را در کتاب هاي درسي پيداکرده است و قصد دارد با تغيير نظام آموزشي در ايران مدارس ؛ نماز جمعه ؛ مساجد و خانه ها را با يکديگر مرتبط کند. محمد تقي مصباح يزدي را پدر معنوي دولت نهم نام داده اند . او مي گويد از انقلابي که بر اساس اسلام و قران شکل مي گيرد انتظار مي رود بيشترين اهميت را به اخلاق نسل جديد بدهد اما در سي سال گذشته اين کار به نتيجه مطلوب نرسيده است و بعد ايشان در ديدارشان با معاونت پرورشي آموزش و پرورش خواستار دلايل بررسي اين ناکامي مي شوند.ايشان توصيه کرده اند که دانشگاهي راه اندازي شود که مربي پرورشي تربيت کند و ده درصد بودجه ورزش را از دانشگاهها بگيرند و به اين دانشگاه اختصاص دهند . تا جائي که سالي 50هزار فارغ التحصيل پرورشي داشته باشيم . مصباح يزدي همچنين معتقد است که اختلاط دانشجويان مجرد دختر و پسر در محيط هاي اجتماعي موجب افزايش فساد است "

توکلي مي گويد :"بيشترين ارتباط مستقيم آيات عظام با مسئولان دانشگاه پيام نور است . در دولت نهم مسئولان اين دانشگاه هر چند وقت يک بار با ايات عظام و مراجعي که با ديدگاه هاي دولت سازگار ترند ديدار و از آنها رهنمون مي گيرند . درباره سياست بومي گزيني نيز شاهد اين موضوع بوديم "

توکلي در اين بخش از سخنانش تاکيد مي کند :" براي بسياري از دختران تحصيل در شهرهاي ديگر امکان اشتغال ؛ تحرک ؛کسب استقلال و آشنائي با فرهنگ هائي به جز فرهنگ خودشان را فراهم مي کند .پس از آنکه وزارت علوم سياست بومي سازي را در کنکور 87 اعمال کرد مسئولان دانشگاه پيام نور به ديدار مراجع قم رفتند که خبرآن در شماره 38 پيام آوران نور خبرنامه داخلي دانشگاه پيام نور منتشر شده است . در اين ديدار آيت الله مکارم شيرازي ؛ آيت الله صافي گلپايگاني و ايت الله جعفر سبحاني سياست بومي سازي را به نوعي تاييد کرده اند .مثلا در اين جلسه ايت الله مکارم شيرازي مزيت دانشگاه پيام نور را توجه به بومي سازي ذکر کرده و گفته اند از اين طريق مشکلات اخلاقي ناشي از مهاجرت دانشجويان حل شده است او همچنين جدا سازي کلاسهاي درس دانشجويان دختر و پسر را موجب پيشرفت دانشجويان دانسته است . ايت الله صافي گلپايگاني هم تاکيد کرده اند که فراهم شدن زمينه تحصيل براي دختران در کنار خانواده هايشان از بسياري مفاسد جلو گيري مي کند ."

توکلي توضيح مي دهد :" پس در اينجا متوجه مي شويم که دليل اصلي بومي سازي چيست ؟ و علل ديگري که براي اين کار اورده مي شود رد مي شود."

اين جامعه شناس در ادامه مي گويد :"کسان ديگري هم هستند که اختلاط دانشجويان را موجب فساد مي دانند مثلا سيد محمد غروي عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم جداسازي دانشجويان پسر و دختر را کار مناسبي دانسته و گفته است که اين مساله عامل بازدارنده براي علم آموزي است .او معتقد است دانشجويان مجرد عامل فساد در جامعه هستند و در اين ترديدي وجود ندارد و بايد فکر اساسي براي حل اين مشکل کرد. البته همه دلايل فساد هم اين مساله نيست و بعد گفته اند زنان و مردان با يکديگر فرق دارند و لزوم جداسازي را آقايان بهتر درک مي کنند و خانم ها اين مسائل را با عينک خود مي بينند و ممکن است بگويند اين اختلاط مشکلي را پيش نمي آورد اما اقايان اين مساله را بهتر مي فهمند و اختلاط دانشجويان زنان را خيلي اذيت نمي کند .

اين سخنان در نهايت به عمل نزديک شده اند مثلا در دانشگاه علم و صنعت شاهد جداسازي جنسيتي دروس بوده ايم اين مساله به سادگي ديوار و چادرهاي جدا سازي نيست در اين دانشگاه دانشجويان ملزم به انتخاب علوم پايه بر اساس جنسيت خود شده اند .طرحهائي مثل کوتاه کردن طول مدت تحصيل دختران و جدا سازي کتابهاي درسي از همين جمله است . به گفته مشاور وزير آموزش و پرورش پژوهشگران اموزش و پرورش به اين نتيجه رسيده اند که دختران زودتر مي توانند درس شان را بخوانند و لازم نيست که همان مدت زمان تحصيل پسران را صرف کنند چرا که بالارفتن مدت تحصيلات شان موجب افزايش سن ازدواج مي شود ."

توکلي در پايان سخنانش و مرور برمباني نظري و طرح هاي آموزشي دولت نهم مي گويد :"من هدفم در ارائه اين گزارش آن بود که نظرتان را به طرح ها ي آموزشي دولت نهم بيشتر و دقيق تر جلب کنم چون گاهي در جامعه ما تمرکز صرفا بر طرح هائي مثل سهميه بندي جنسيتي يا جدا سازي هاي فيزيکي است در حاليکه اينها در مقايسه با جدا سازي کتاب هاي درسي يا کاهش طول مدت تحصيل دختران يا بومي سازي جنسيتي که جلوي تحرک دختران را مي گير د بسيار مهم ترند ."

شهين زاهدي فر ؛ روان شناس سخنانش را با راهکارهائي براي توانمند سازي زنان آغاز مي کند :" رهبران جهان ازتمامي کشورها در سال 2000 در اجلاس هزاره مجمع عمومي سازمان ملل شرکت کرده و اعلاميه هزاره ملل متحد رابه تصويب رساندند،سندي که هشت آرمان ازآن برگرفته شده.؛ يکي از آرمانهاي هشتگانه "ارتقاءبرابري جنسي و توانمند سازي زنان" است. زيرا سهم نابرابر و بيشترزنان ازفقردرمقياس جهاني اغلب درمفهوم "زنانه شدن فقر"انعکاس يافته است وبراساس مطالعات پژوهشگران، زنان بيشتراز مردان درمعرض خطر قرار دارند. چون ازقابلييت ها و امکاناتي که براي توانمندي وکاهش فقرلازم است،محرومند."

به گفته او نگراني ازپيوستن جمعي از زنان به گروه"فقيرترين فقرا" سبب طرح رويکردهاي متفاوت وارائه راهکارهاي عملي در حوزه ي جنسيت وتوسعه شده است. اماوجه مشترک مباني اين مباحث تاکيد برتوانمند ي يا توانمندي سازي است.

او مي گويد :"توانمند سازي تعاريف متعددي دارد. اما ان چه بارز است وجود دو مفهوم مشترک"منابع" و"عامليت" در تمام تعاريف به کار گرفته شده است.مفهوم "منابع" اشاره به عوامل توانمندسازي نظير آموزش و اشتغال دارد ولي"عامليت" به معني خودباوري، احترام به خودواتکا به خوداست که سبب ساز تغييروجهت دهنده تغييرات مي شود.در حقيقت مفهوم عامليت اشاره به جنبه هاي رواني- اجتماعي فقر زنان دارد.

او نيز در اين جلسه بيشتر بر مقوله دوم يعني "افزا يش سرمايه رواني" و تحليل ويژگيهاي روان شناختي زنانه و نقش آن در توانمند سازي زنان پرداخت و از طريق به چالش کشيدن آنها ؛شيوه هاي افزايش سرمايه رواني را توضيح مي دهد .

او مي گويد :"توانمند سازي به اين مفهوم يعني انکه انگيزش هاي دروني افراد را بهبود دهيد تا انها بتوانند کاري را که در اختيار دارند بهتر انجام دهند و مسائلي که عزت نفس انها را کاهش مي دهد شناسائي و با آنها مقابله کنيد ."

به گفته اين روان شناس در حقيقت توانمندي زنان در اين مفهوم يعني خود باوري؛ خود ارزشمندي و احساس کارائي که موجب مي شود انان توانائي انتخاب ؛تصميم گيري و کنترل بر زندگي خويشتن را بيابند .

بحث بعدي که اين روان شناس به آن اشاره مي کند کليشه ها هستند :" کليشه هائي که افراد با آنها رشد کرده و جامعه پذير مي شوند او به تاثير اين کليشه ها بر شخصيت زنان و مردان اشاره مي کند و با مثالهاي کلينيکي که از تجارب او نشات مي گيرد انها را توضيح مي دهد :":"پسران به دشواري به صميميت و دختران به دشواري استقلال را مي اموزند . در معيار صميميت دختران رشد مي کنند و خود را در ان افشا مي کنند و پسران هم مستقل بودن را مي اموزند .به همين دليل دختران به دليل اين ويژگي افت تحصيلي کمتري دارند و راحت مسائل شان را با معلمان شان درميان مي گذارند .اين ويژگي زنان براي انان حس همدلي را نيز به دنبال دارد ."

او به نقاط منفي اين کليشه جنسيتي در زنان هم اشاره مي کند :"صميميت گاهي افراد را به افراط مي کشاند و افراد در روابط عاطفي شان خود را افشا مي کنند و در نتيجه کنترل شان بر زندگي را از دست مي دهند در اينجا براي کمک به اين افراد مفهوم تفکيک خويشتن را به کار مي بريم اينکه فرد بتواند مفهوم تمايز را به ياد بياورد و با کنترل راه زندگي خود را در پيش بگيرد ."

به گفته او آگاهي افراد به روابط عاطفي شان و اينکه انها به درستي دريابند که چه نوع رابطه اي مناسب شان نيست توانمند سازي زنان است عاملي که انها خود را در روابط عاطفي شان گم نکنند.

او در پايان صحبتهايش تاکيد مي کند کليشه هاي مردانه عمر مردها را 6-8 سال نسبت به زنان پائين اورده است بنابراين با احياي مفهوم خواهري براي مقابله با فقر مهارتي تلاش کنيم و نسبت به خودمان تنگ نظر نباشيم.