دردسر جنسيت....
از دانشگاه اکستر در بريتانيا تا دانشگاه زنجان در ايران

 مريم رحماني -‫ ۳ اسفند ۱۳۸۷

آنچه در دانشگاه زنجان روي داد اولين نوع از اين گونه برخوردهاي حرمت شکنانه با دانشجويان دختر در محيط هاي آکادميک نبوده و مطمئنا آخرين آن هم نخواهد بود مگر آن که دولت مصمم شود تا از دختران دانشجو، حمايت قانوني به عمل بياورد. متاسفانه در وقايع رخداده در دانشگاه زنجان و ساير دانشگاه ها ،هرگز مسئولان آموزشي درصدد حمايت از دانشجويان دختر برنيامده اند. اسفناک تر از همه شانه خالي کردن ها در قبال امنيت دانشجويان، حکم 30 ضربه شلاق تعزيري براي دختر قرباني در دانشگاه زنجان است، حکمي که از اين به بعد دست برخي از آقايان اساتيد را براي سوءاستفاده هاي جنسي بازمي گذارد. اگر تاکنون برخي از اساتيد از فاکتور نمره هاي درسي به عنوان حربه براي به سکوت کشاندن دانشجويان دختر استفاده مي کردند اکنون حربه بهتري براي سرکوبي به دست آورده اند.

در مواردي که دانشجويان دختر تنها به شکايت کتبي عليه اساتيد بي اخلاق، اقدام مي کردند (آن هم با پرهيز از هرگونه هياهو) ، شاهد بوده ايم که غالبا آنان بازنده بوده اند. از آنجايي که روساي دانشگاه ها را مردان تشکيل مي دهند، آنان عموما اهميتي به چنين موضوعاتي نمي دهند و فورا دختران را به رفتارهاي تحريک کننده محکوم مي کنند! بنابراين با اين رويه، اميدي به بهبود فضا ايجاد امنيت براي دختران نيست و اين اهمال شايد سياستي عمدي درناامن کردن هرچه بيشتر فضاي دانشگاه براي حذف فيزيکي زنان از محيط هاي آموزشي و همچنين محيط هاي کاري باشد.

فقدان قوانين و مقررات در حفاظت و حمايت از حرمت دانشجويان و به ويژه دختران دانشجو در محيط هاي دانشگاهي و نيز محيط هاي شغلي و حرفه اي در ايران، هنگامي بيشتر رخ مي نمايد که مشاهده مي کنيم در کشورهايي که به زعم برخي از «مسئولان» کشور ما، جوامعي «غير اخلاقي» محسوب مي شوند، ساليان سال است که قوانين و مقرراتي براي پاسداشت حرمت انساني به مورد اجرا در مي آيد ، ولي در دانشگاه هاي ما با حرمت شکني ها (که براي نمونه در واقعه دانشگاه زنجان رخ داد)، نه تنها برخورد درستي نمي شود و مسئولان درصدد تدوين قوانيني براي جلوگيري از تکرار چنين حرمت شکني هايي بر نمي آيند، بلکه قرباني را در مقام مقصر مي نشاند و محاکمه مي کنند.

براي آن که به عمق فاجعه انساني و اخلاقي که در جريان دانشگاه زنجان و ديگر وقايع مشابه اتفاق افتاده پي ببريم در ادامه، به بخشي از «سياست پاسداشت حرمت انسان ها در محل کار و تحصيل» در دانشگاه اکستر انگلستان اشاره خواهم کرد تا بدين طريق تفاوت سياست گذاري در اين زمينه را بهتر نشان دهم.

سياست پاسداشت حرمت انسان ها در محل کار و تحصيل / دانشگاه اکستر

«1- بيان سياست

1-.1 دانشگاه اکستر متعهد به اجراي سياست برابري فرصت ها براي همگان است و مي کوشد که محيطي فارغ از هرگونه تبعيض ناعادلانه فراهم کند تا اعضاي هيئت علمي و دانشجويان بتوانند در آن، استعدادهاي بالقوه خويش را شکوفا سازند.با همه افراد - چه مشغول به کار،چه در حال تحصيل-بايد با احترام و وقار رفتار کرد؛براي ايجاد محيطي که در آن آزار و اذيت پذيرفتني نيست،اعضاي هيئت علمي و دانشجويان نقش مهمي ايفا مي کنند.

1-2. هدف اين سياست کمک به ايجاد و ترويج يک محيط و فرهنگ کاري و آموزشي است که در آن، آزار و اذيت مطلقا پذيرفتني نيست و افراد با اعتماد به نفس و بدون نگراني از تحقير يا انتقام ديگران با چنين رفتارهاي نادرستي برخورد کنند.دانشگاه سعي دارد با اجراي اين سياست اطمينان حاصل کند که اگر شخصي مورد آزار و اذيت قرار گرفت،روش هاي مناسبي به سهولت موجود باشد که با اين رفتارهاي ناپسند برخورد کند و مانع تکرار آنها شود. آزار و اذيت اثرات زيان اوري بر سلامتي، اعتماد به نفس، روحيه يادگيري و عملکرد قربانيان دارد.»(1)

همانطور که در اين سند آمده است «آزار و اذيت مطلقا پذيرفتني نيست». اما در اين سند، آزار و اذيت برخلاف آن که در کشور ما معمولا قوانين در ابهام هستند و قابل تفسير، «مبهم» و تعريف ناشده باقي نمي ماند. به طوري که در بخش ديگري در اين مجموعه قوانين «آزار و اذيت نژادي،جنسي و شخصي» به طور شفاف تعريف شده و آمده است:

«1-3 . آزار و اذيت جنسي عبارت است از بيان نامناسب عقايد جنسي يا انجام ناشايست فعاليت هاي جنسي در محيط هاي تدريس،يادگيري يا کار وشامل موارد زير مي باشد:

تماس بدني غير ضروري و ناخواسته، توجهات يا پيشنهادهاي ناخوشايند،نمايش آشکار مطالب جنسي،بيان عقايد جنسي،لطيفه هاي تحقير اميز يا توهين آميز،ايما و اشاره ها و دشنام هاي جنسي،عقايد ناخواسته درباره وضع ظاهري،نوشتن متون يا پيام هاي موهن بر صفحه کامپيوترها يا جاهاي ديگر،درخواست يا تقاضاهاي گستاخانه براي تماس جنسي يا تجاوز جنسي حقيقي.

2-3 آزار و اذيت جنسي توجيه ناپذير است،حتي اگر شخص خاطي قصد توهين کردن نداشته باشد.

3-3 آزار و اذيت جنسي اغلب اما نه هميشه در ميان اشخاصي اتفاق مي افتد که مقام يکساني ندارند و اين دانشگاه با کساني که از موضع قدرت خود سوءاستفاده کنند به شدت برخورد خواهد کرد. نمونه هاي آشکار سوءاستفاده از مقام و جايگاه شامل موارد زير است :

- وعده پاداش در مقابل موافقت با پيشنهاد مطرح شده؛مثلا دادن نمره بالاتر به دانشجويان با سفارش ترفيع براي اعضاي هيئت علمي
- تهديد به مجازات در صورت موافقت نکردن؛مثلا امتناع از حمايت کردن يا فراهم کردن منابع مناسب يا رد درخواست آموزش مناسب.
- مراجع مسئول بايد بدانند که حتي در زماني که وعده يا تهديد آشکاري وجود ندارد نيز ممکن است شخصي مورد آزار و اذيت قرار بگيرد.

4-3. بنا به دلايل حرفه اي و اخلاقي،اعضاي هيئت علمي بايد بين خود و دانشجويان رابطه اي رسمي و مناسب برقرار کنند.»

و در ادامه اين سند راه هاي مختلفي براي مقابله با انواع آزار و اذيت ها معرفي شده است که در کل به دو بخش اقدامات غير رسمي و اقدامات رسمي تقسيم مي شود. در اقدامات غير رسمي يکي از راهه ا مشاوره با متخصصين آزار و اذيت است که البته بلافاصله فهرستي از مشاوران در سند ذکر شده است (2).

در بخش اقدامات رسمي در اين سند آمده است:

«شکايت نامه اي کتبي تنظيم کنيد. اگر اقدامات غير رسمي موثر واقع نشد و خواستيد به صورت کتبي شکايت نامه اي تنظيم کنيد،مشاور شما به شما خواهد گفت که شکايت نامه را در خطاب به چه کسي بنويسيد و در تنظيم متن نامه نيز به شما کمک خواهد کرد.

اعضاي هيئت علمي بايد شکايت نامه کتبي را به نشاني مدير کارکنان ارسال کنند.

دانشجويان بايد شکايت نامه کتبي را به نشاني رييس دانشکده ارسال کنند.»

اما توصيه ها و راهنمايي هاي مندرج در اين سند به همين جا ختم نمي شود و کليه مراحلي که دانشجويان براي طرح شکايت خود بايد پيگيري کنند به دقت و با جزئيات مطرح شده است تا آنان قادر شوند بدون هيچ ابهامي به پيگيري طرح شکايت خود بپردازند:

«مرحله دوم شکايت دانشجويان(3)

- پاسخ اوليه به شکايت خود را ظرف 5 روز کاري دريافت خواهيد کرد.
- براساس ماهيت شکايت، تحقيقات مقدماتي به عمل خواهد آمد. شما را همکار، دانشجوي ديگر،ن ماينده اتحاديه صنفي و يا مشاور در تمامي جلسات همراهي مي کنند. گرچه در طي تحقيقات ممکن است مجبور شويد که جزييات را بيان کنيد اما از شما نخواهند خواست که در صورت عدم نياز يا به طور مداوم به ذکر جزييات بپردازيد.

نتايج اين تحقيقات شامل موارد زير است:
- آغاز رسيدگي به شکايات هيئت علمي و يا دانشجويان
- آغاز آيين دادرسي کيفري اعضاي هيئت علمي و يا دانشجويان
- هر تصميمي که اتخاذ شود، شما از مفاد آن و از دلايل اتخاذ آن مطلع خواهيد شد.
- هيچ کس نبايد بترسد که به خاطر شکايت از زورگويي يا آزار و اذيت، قرباني و تنبيه خواهد شد.»

تفاوت از زمين تا آسمان است

«سياست پاسداشت حرمت انسان ها در محل کار و تحصيل» در دانشگاه اکستر، نمونه اي بود از قوانين حاکم بر دانشگاه هاي ديگر کشورها. حال اگر اين روش و الگو را در کنار رفتارهاي مسئولين ايراني در قبال پرونده زنجان و يا ساير موارد اين چنين بگذاريم، خواهيم ديد که تفاوت از «زمين تا آسمان است». واقعه زنجان نشان داد که چنين موضوعي که با يک برنامه ريزي درست و تنظيم و اجراي قوانين از اين دست مي توانست بدون جنجال و دادن هزينه زياد حل و فصل شود، در نبود قانون و عدم حمايت نظام از زنان- نه تنها در محيط تحصيل بلکه در تمامي اماکن از جمله محيط هاي کاري- به بحراني تبديل شد که قربانيان بسياري داشت. اي کاش مسئولاني که مدام از بحران ها و آسيب هاي اجتماعي در جوامع غربي سخن مي گويند کمي منصفانه خود به قضاوتي عادلانه مي نشستند.

پانوشت ها:

1 . متن کامل سند اين سياست در نشاني زير قابل دسترسي است:

www.ex.ac.uk/admin/personneli/docs/ppdws.htm 

(با تشکر صميمانه از ارمغان سقراط که ترجمه اين متن را دراختيار من قرار داد.)

2 – ليست مشاوران در لينک زير قابل دسترس است:

www.ex.ac.uk/harassment/network.htm 

3 – مرحله دوم شکايت دانشجويان در لينک زير با جزئيات آمده است:

www.exeter.ac.uk/brad/ead/academic/stucompr.htm

مدرسه فمينيستي

تنها مطالب و مقالاتي که با نام جبهه ملي ايران - ارو‌پا درج ميشود نظرات گردانندگان سايت ميباشد .