پس از راه حل ضربتی سهمیه بندی جنسیتی ، مسئولین به فکر حل ریشه ای تر آنچه که “معضل فزونی ورود زنان به دانشگاه” می نامند، افتاده اند. هفته پیش اندکی پس از آنکه علی احمدی، سرپرست وزارت آموزش پرورش، ضرورت توجه به تفاوت‌های جنسیتی و قومی و لزوم تغییر کتب درسی و حتی مقاطع تحصیلی بر اساس تفاوت‌های جنسیتی دانش‌آموزان دختر و پسر را مطرح کرد ، معاون پژوهشی آموزش ‌و پرورش نیز از تشکیل تیم کارشناسی بررسی تفاوت‌های جنسیتی دانش‌آموزان دختر و پسر خبر داد.

تفکیک کتب درسی و حتی مقاطع تحصیلی ابزار مناسبی است تا ضمن ارائه آشکار برنامه های درسی مختلف به دختران و پسران که اجباراً راههای متفاوتی را برای تحصیل پیش پای آنها می گذارد ، به صورت ضمنی به دختران بقبولانند که تنها به حوزه خصوصی تعلق دارند.

خیل عظیم دانشجویان دختر امروز، همان دختران دانش آموز دیروزند که توانسته اند ،علی رغم اسطوره مردانه بودن تحصیل و اشتغال که در کتب درسی ترویج می شود ، خودشان را به دانشگاه برسانند . نگاهی گذرا به این کتب تلاش بی ثمر طراحان این کتب ، برای ترغیب زنان به عدم ایفای نقش های اجتماعی را به وضوح نشان می دهد : تحلیل محتوای کتب دوره راهنمایی نشان دهنده آن است که در کتب فارسی این دوره ،تعداد اسامی مذکر ۵ برابر اسامی مونث و تصاویر مردان ۳ برابر تصاویر زنان است.

در حالی که ۹۸درصد تصاویر کتب حرفه و فن پسران مذکرند ، تنها ۱۱ تصویر از ۴۳ تصویر به کار برده شده در کتب دختران، مونث اند.فقط ۱۸ درصد اسامی متعلق به زنان اند و با افزایش پایه دانش اموزان از کلاس اول به سوم از تعداد اسامی مونث کاسته و بر اسامی مذکر افزوده می شود.

نسبت زنان به مردان تقریباً در همه مشاغل موجود در کتاب های فارسی و حرفه و فن دوره راهنمایی، پایین تر از آمارهای رسمی اشتغال زنان است. در این کتاب ها مردان در نقش های اساسی و زنان در نقش های حاشیه ای تصویر شده اند .همچنین در حالی که مردان در انواع فعالیت های تربیتی، حرفه ای، سیاسی - اجتماعی یا در حال گذران اوقات فراغت نشان داده شده اند ،زنان عمدتاً درحال ایفای وظایف خانگی اند . (۱)

معلم ادبیات دبیرستانمان به خودآزمایی ها که می رسید، با لبخند شیطنت آمیزی می گفت: “خب اینجا هم که عکس پسر کشیده، لابد این خودآزمایی ها مال دخترها نیست. ولی خب، شما برای جلسه بعد حلش کنین “

تصاویر مردانه کتب درسی در واقع بخشی از کارکردهای پنهان نظام آموزشی اند ، که دانش آموزان را بر اساس ارزش های نظام مردسالار جامعه پذیر می کنند و ایده مردانه بودن عرصه علم را در ذهن شان بازتولید می کنند.

سرپرست وزارت آموزش و پرورش با وجود ابراز خرسندی از اینکه “رسانه‌ها در جامعه ما به طور نسبی تحت کنترل هستند” ، عامل عدم تثبیت این کلیشه های جنسیتی را در ذهن زنان رسانه ها می داند و تاکید می کند : ” فرزندان دختر ما با فرزندان پسر مشابه و یکسان نیستند؛ هر چند که رسانه‌ها این موضوع را به گونه‌ای دیگر منتقل می‌کنند. از دوستان رسانه‌ای می‌خواهیم که این نکته را به صورتی درست ترویج دهند و جا بیا‌ندازند و از سیاسی کردن صحبت‌های ما بپرهیزند، چرا که ترویج چنین تفکراتی، شایسته رسانه‌ها نیست.”

شاید هم زمانی لغو مجوز مجله زنان و مطرح شدن طرح تفکیک کتب درسی چندان هم تصادفی نباشد. باید برای تحکیم ارزش های مردسالار تلاش بیشتری صورت گیرد . به همین سبب است که علی احمدی اضافه می کند :” مدرسه و خانواده باید دست به دست هم بدهند تا به انفعال بیشتری دچار نشویم، هر چند که در حال حاضر نیز خیلی چیزها را از دست داده‌ایم و در بسیاری از موارد عقب نشینی‌های زیادی کرده‌ایم.”

پی نوشت:

۱-سیدان ، فریبا (۱۳۷۸)مجموعه مقالات همایش زن در یافته های نوین پژوهشی ، تهران : دانشگاه الزهرا

 

* عنوان کامل مقاله: «تفکیک کتب درسی راه حلی ریشه ای برای جلوگیری از ورود دختران به عرصه عمومی» است که به علت محدودیت فضای عنوان مقالات در خبرنامه، این عنوان کمی تغییر یافت.