گفتگوبا کورش زعیم

پیدا شدن پنج پایه ستون و سه تپه هخامنشی در رامهرمز

لیدا پرچمی (رادیو فرانسه)

10 فروردین 1388

 پرسش: مدیر اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان رامهرمز در گفتگو با خبرگزاری ایسنا از کشف پنج پایه ستون هخامنشی در منطقه شیفه این شهرستان خبر داده است. به گفته این مقام، وجود آثار باستانی هفته پیش اعلام شده است. در صورتیکه بر اساس همین منبع خبری، از شش سال پیش این ستونها در عملیات جاده سازی تخریب شده و به کنار جاده افتاده بوده است. آقای کورش زعیم، مسئول بخش پژوهشی بنیاد میراث پاسارگاد، دلایل این بی توجهی مقامات مسئول را به ارزش های تاریخی توضیح دهید.

کورش زعیم: این نمونه بارزی از عملکرد تخریبی عمدی سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی است. شش سال پیش در جریان راهسازی در منطقه شیفه شهرستان رامهرمز، سازه احتمالا بسیار مهمی از زمان هخامنشیان کشف و توسط راهسازان تخریب شده و پنج پایه ستون آن کنار جاده رها می شوند. پس از شش سال میراث فرهنگی خبر کشف آن را می دهد، در حالیکه سه تپه باستانی در پنجاه متری این پایه ستونها توسط قاچاچیان آثار تاریخی کاوش و غارت شده است. شش سال طول کشیده تا اداره میراث رامهرمز، آنهم احتمالا به علت اینکه مردم زبان به پرسش و کنجکاوی باز کرده اند، خبر می دهد که اکنون فقط خرده سفالهایی پراکنده روی تپه ها باقی مانده است. در حالی که همه می دانند راه پاسارگاد به شوش از رامهرمز می گذشته، تازه سازمان میراث احتمال می دهد که چنین است، چون اگر زودتر اقرار می کردند، از آنان انتظار می رفت که مسیر را برای آثار باستانی بیشتر جستجو کنند.

 من احتمال می دهم که سازه تخریب شده و تپه ها آثار بسیار ارزشمندی از زمان هخامنشیان و فرهنگ زمان را در بر داشته، که بدبختانه بسیاری از آنها از دست رفته یا از کشور خارج شده است. امیدوارم سازمانهای مردم نهاد بررسی کنند که آیا جاده را بجای انحراف مسیر، از میان یک سازه باستانی [یک کاخ هخامنشی] گذر داده و ستونهای آن را در هم شکسته و خرد کرده اند، و بهمین دلیل اداره میراث موضوع را اینهمه سال مخفی نگه داشته است؟

 همانگونه که من پیشتر هم گفته بودم، سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی هیچ مسئولیتی را در حفاظت از میراث تاریخ و فرهنگ ایران پیش از اسلام نمی پذیرد. در مورد میراث تاریخ و فرهنگ ایران باستان، سیاست میراث فرهنگی، بویژه در چهار سال گذشته، همیشه این بوده که نخست اجازه می دهد جایگاه باستانشناسی تخریب و غارت شود، بعد آن را اعلام یا کشف می کند. چطور می شود که شش سال تمام کشفی به این عظمت توسط پیمانکاران و قاچاقچیان و مردم انجام شده باشد، ولی سازمان میراث فرهنگی تا کنون بی خبر مانده باشد؟

 البته ما اکنون خبر را در سایت کمیته نجات پاسارگاد قرار داده ایم و از مردم خواهیم خواست که تا روشن شدن موضوع از آنجا محافظت کنند.

 پرسش: [آیا شما اطلاع دارید که در جریان راهسازی چه اتفاقی افتاده و چرا تا کنون کشف این آثار اعلام نشده است؟]

 کورش زعیم: من خبر ندارم که در جریان راهسازی چه اتفاقی افتاده؛ ولی حدس می زنم، اینکه شش سال این جریان را مخفی نگه داشته اند به خاطر این بوده که اگر می گفتند که این جاده می خواهد از میان یک جایگاه باستانی هخامنشی رد بشود، مردم اعتراض می کردند، سازمانهای مردم نهاد اعتراض می کردند و احتمالا جلو کار را می گرفتند. چون می دانید، این تپه های باستانی در پنجاه متری جاده قرار دارند و شش سال است پنج پایه ستون بزرگ باستانی در کنار جاده افتاده که هر کس می تواند تشخیص دهد که ساخت امروز نیست ساخت هزاران سال پیش است. چطور می شود تا کنون کسی آنها را ندیده باشد و کشف نشده باشد؟

 پرسش: [آیا در این مدت هیچ بررسی از این سایت به عمل آمده است؟]

 کورش زعیم: فکر نمی کنم، چون میراث رامهرمز می گوید تازه کشف شده. در بالای آن می گویند کاوش شده و احتمالا دفینه و آثار باستانی که بوده دزدیده شده و فقط مقداری سفال پراکنده آنجا است. ما خبر دقیق نداریم و امیدواریم مردمی که علاقه دارند به میراث فرهنگ و تاریخشان بروند آنجا بررسی کنند و ببینند چه آسیبی رسیده است. ولی احتمال می دهم که این جاده از مسیری رد شده که یکی از سازه های آن زمان را تخریب و دفن کرده که این پایه ستونها باقی مانده آن است.

 پرسش: [آیا در ایران قانونی وجود دارد که در اینگونه مواقع سازمان میراث فرهنگی بتواند دخالت کند و از تخریب جلوگیری نماید؟]

 کورش زعیم: چرا، قانون ما اجبار می کند که در هر پروژه عمرانی، بویژه در آن مناطقی که مناطق تاریخی به شمار می آید، حتمی باید سازمان میراث فرهنگی آنجا را بازدید کند و بررسی کند و اجازه دهد و بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی پیمانکاری حق ندارند به آنجاها دست بزند. ولی تجربه ما این بوده که در جمهوری اسلامی هیچگاه از این قانون استفاده نمی شود. بهمین دلیل ما سازه هایی داریم مانند سد سیوند که به پاسارگاد آسیب رسانده، مانند آن قطاری که از کنار نقش رستم رد می شده و این متروی اصفهان که سازه های نقش جهان و پل خواجو را نابود می کند. سازمان میراث فرهنگی به هیچ وجه مسئولیتی نسبت به میراث فرهنگ و تاریخ ایران احساس نمی کند. آنها فقط مشغول ترمیم و حفاظت از امامزاده ها هستند.