پیماننامهی حقوق كودك

مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیستم نوامبر 1989

مقدمه

كشورهای عضو پیماننامهی حاضر،

با توجه به این كه طبق اصول اعلام شده در منشور سازمان ملل متحد، شالودهی آزادی، عدالت و صلح جهانی همانا به رسمیت شناختن منزلت ذاتی و حقوق مساوی و غیر قابل انكار همهی اعضای خانوادهی بشری است،

با در نظر داشتن این كه مردم ملل متحد اعتقاد خود به حقوق اساسی بشر و منزلت و ارزش انسان را در منشور سازمان ملل متحد مورد تایید مجدد قرار دادهاند و عزم راسخ دارند رشد اجتماعی و سطح زندگی بهتر توأم با آزادیهای گستردهتر را ترویج نمایند،

با اذعان به این كه سازمان ملل متحد در اعلامیهی جهانی حقوق بشر و در میثاقهای بینالمللی مربوط به حقوق بشر اعلام و موافقت نموده است كه همگان، بدون هرگونه تبعیض از نظر نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی و دیگر عقاید، منشاء ملی یا اجتماعی، دارایی، تولد یا سایر خصوصیات، سزاوار كلیه حقوق و آزادیهای مندرج در اسناد مذكور هستند،

با یادآوری این كه سازمان ملل متحد در اعلامیهی جهانی حقوق بشر اعلام نموده است كه دوران كودكی مستلزم مراقبت و مساعدت ویژه است,

با اعتقاد به این كه خانواده، به عنوان گروه بنیادین جامعه و محیط طبیعی رشد و رفاه كلیهی اعضای آن و به ویژه كودكان، باید از حمایت و مساعدت لازم برخوردار شود به نحوی كه بتواند مسئولیتهایش را در جامعه كاملا برعهده گیرد،

با اذعان به این كه كودك برای رشد كامل و هماهنگ شخصیت خود باید در محیط خانوادگی، و در فضایی (مملو) از خوشبختی، محبت و تفاهم رشد یابد،

با توجه به این كه كودك باید برای زندگی فردی در اجتماع آمادگی كامل پیدا كند و در سایهی آرمانهای اعلام شده در منشور سازمان ملل متحد و به ویژه صلح، عزت، مدارا، آزادی، برابری و همبستگی بزرگ شود،

با در نظر داشتن این كه ضرورت ارایه مراقبت ویژه برای كودك در اعلامیهی حقوق كودك ژنو مورخ 1924 و در اعلامیهی حقوق كودك مصوب مجمع عمومی در بیستم نوامبر 1959 تصریح گردیده و در اعلامیهی جهانی حقوق بشر و در میثاق بینالمللی مربوط به حقوق مدنی و سیاسی (به ویژه مواد 23 و 24)، در میثاق بینالمللی مربوط به حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (به ویژه ماده 10) و در اساسنامهها و اسناد سازمانهای تخصصی و سازمانهای بینالمللی مرتبط با رفاه كودكان به رسمیت شناخته شده است،

با در نظر داشتن این كه همان گونه كه در اعلامیهی حقوق كودك تصریح گردیده «كودك به دلیل عدم رشد كامل جسمی و ذهنی، قبل از تولد و نیز پس از آن نیازمند محافظت و مراقبت ویژه، از جمله حمایت حقوقی مناسب است»،

با یادآوری مفاد اعلامیهی اصول اجتماعی و حقوقی مربوط به حمایت و رفاه كودكان با اشارهی خاص به امر نگهداری توسط خانوادهی جایگزین، فرزندخواندگی ملی و بینالمللی، مقررات سازمان ملل مبتنی بر حداقل ضوابط برای دادرسی ویژه كودكان (مقررات پكن)، و اعلامیهی حمایت از زنان و كودكان در شرایط اضطراری و مخاصمات مسلحانه،

با اذعان به این كه در تمام كشورهای جهان كودكانی هستند كه در شرایط فوقالعاده دشوار زندگی میكنند و این گونه كودكان نیازمند توجه ویژه است ،

با توجه به اهمیت سنتها و ارزشهای فرهنگی هر یك از ملل در مورد حمایت و رشد هماهنگ كودك، با اذعان به اهمیت همكاریهای بینالمللی برای بهبود شرایط زندگی كودكان در همهی كشورها، به ویژه در كشورهای در حال رشد، به شرح زیر توافق نمودهاند: 

بخش اول:

مادهی 1

از نظر پیماننامهی حاضر منظور از كودك هر انسان دارای كمتر از 18 سال سن است، مگر این كه طبق قانون قابل اعمال در مورد كودك، سن قانونی كمتر تعیین شده باشد.

مادهی 2

1- كشورهای عضو، حقوق مندرج در پیماننامهی حاضر را برای هر یك از كودكانی كه در حوزهی قضایی آنها میباشند بدون هرگونه تبعیض و بدون توجه به نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی و سایر عقاید، منشاء ملی، قومی یا اجتماعی، دارایی، معلولیت، تولد یا سایر خصوصیات كودك یا والدین یا سرپرستان قانونی او محترم شمرده و تضمین خواهند كرد.

2- كشورهای عضو همهی اقدامات مقتضی را جهت تضمین حمایت از كودك در مقابل كلیهی اشكال تبعیض یا مجازات بر اساس وضعیت، فعالیتها، عقاید ابراز شده، یا اعتقادات والدین، سرپرستان قانونی یا اعضای خانواده كودك به عمل خواهند آورد.

مادهی 3

1- در كلیهی اقدامات مربوط به كودكان كه توسط مؤسسات رفاه اجتماعی دولتی یا خصوصی، دادگاهها، مقامات اجرایی یا نهادهای قانونگذاری به عمل میآید، منافع عالیه از اهم ملاحظات است .

2- كشورهای عضو متعهد میشوند حمایت و مراقبتی كه برای رفاه كودك ضروری است را با توجه به حقوق و تكالیف والدین، سرپرستان قانونی، یا دیگر اشخاصی كه به طور قانونی مسئول كودك هستند، تضمین نمایند و در این راستا كلیهی اقدامات قانونی و اجرایی لازم را به عمل خواهند آورد.

3- كشورهای عضو اطمینان حاصل خواهند كرد كه مؤسسات، خدمات و دستگاههای مسئول مراقبت و حمایت از كودكان، به ویژه در زمینههای ایمنی، بهداشت، از حیث تعداد و مناسب بودن كاركنان و نیز نظارت شایسته، با معیارهایی كه توسط مقامات واجد صلاحیت مقرر شده است منطبق باشند.

مادهی 4

كشورهای عضو كلیهی اقدامات قانونی، اجرایی و سایر اقدامات مقتضی را برای تحقق حقوقی كه در پیماننامهی حاضر به رسمیت شناخته شده است معمول خواهند كرد. در مورد حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، كشورهای عضو اقدامات مذكور را با به كارگیری حداكثر منابع موجود خود، و در صورت لزوم، در چارچوب همكاریهای بینالمللی به عمل خواهند آورد.

مادهی 5

كشورهای عضو مسئولیتها، حقوق و تكالیف والدین، یا بر حسب مورد,اعضای خانواده گسترده مطابق عرف مرسوم هر منطقه، سرپرستان قانونی یا سایر اشخاصی كه به طور قانونی مسئول كودك هستند را در هدایت و ارایه راهنماییهای مقتضی به روشی هماهنگ با تواناییهای بالندهی كودك در راستای اعمال حقوق مندرج در پیماننامهی حاضر توسط كودك، محترم خواهند شمرد.

مادهی6

1- كشورهای عضو حق ذاتی تمام كودكان را برای زندگی به رسمیت میشناسند.

2- كشورهای عضو بقاء و رشد كودك را تا حد امكان تضمین خواهند كرد.

مادهی7

1- تولد كودك باید بلافاصله پس از به دنیا آمدن او ثبت شود و كودك از بدو تولد از حق داشتن نام، حق كسب تابعیت و تا حد امكان از حق شناختن والدین و قرار گرفتن تحت مراقبت آنان برخوردار خواهد بود.

2- كشورهای عضو اعمال حقوق مذكور را مطابق با قوانین داخلی خود و تعهدات ناشی از اسناد بینالمللی مربوطه در این زمینه، به ویژه در مواردی كه عدم اعمال این حقوق موجب بیتابعیتی كودك شود، تضمین خواهند كرد.

مادهی 8

1- دولتهای عضو متعهد میشوند حق كودك برای حفظ هویت خود، از جمله تابعیت، نام و روابط خانوادگی را مطابق قانون و بدون مداخلهی غیرقانونی محترم بشمارند.

2- در مواردی كه كودك به صورت غیرقانونی از تمام یا برخی از حقوق مربوط به هویت خود محروم شود، كشورهای عضو حمایت و مساعدت مقتضی را برای استیفای سریع هویت او فراهم خواهند كرد.

مادهی 9

1- دولتهای عضو تضمین خواهند كرد كه كودك از والدین خود بر خلاف میل آنان جدا نشود، مگر در مواردی كه مقامات واجد صلاحیت مطابق قوانین و مقررات قابل اعمال و پس از بررسیهای قضایی حكم دهند كه این جدایی برای تأمین منافع عالیه كودك ضروری است. چنین حكمی ممكن است در مواردی خاص، از قبیل سوءاستفاده از كودك یا بیتوجهی به او توسط والدین، یا زمانی كه والدین جدا از یكدیگر زندگی میكنند و باید در مورد محل اقامت كودك تصمیمگیری شود، ضروری باشد.

2- در هر یك از دادرسیهای مرتبط با بند 1 این ماده، باید به همهی طرفهای ذینفع فرصت داده شود در دادرسیها شركت كنند و نظرات خود را ابراز نمایند.

3- دولتهای عضو حق كودك جدا شده از یك یا هر دو والد خود را برای حفظ روابط شخصی و تماس مستقیم و منظم با هر دو والد محترم خواهند شمرد مگر آن كه این امر مغایر با منافع عالیه كودك باشد.

4- هرگاه این جدایی ناشی از اقدامات یك كشور عضو از قبیل بازداشت، حبس، تبعید، اخراج یا مرگ یك یا هر دو والد یا كودك (از جمله مرگی كه به هر دلیل در حین توقیف شخص توسط دولت روی میدهد) باشد، كشور عضو، بنا به درخواست، اطلاعات ضروری مربوط به محل اقامت عضو (یا اعضای) غایب خانواده را در اختیار والدین، كودك یا در موارد مقتضی، یكی دیگر از اعضای خانواده قرار خواهد داد، مگر آن كه ارایه این اطلاعات مخل رفاه كودك باشد. علاوه بر این، كشورهای عضو تضمین خواهند كرد كه تسلیم این درخواست فینفسه تبعات نامطلوبی برای فرد (یا افراد) ذینفع در پی نداشته باشد.

مادهی 10

1- به موجب تعهدات ناشی از بند 1 مادهی 9، كشورهای عضو درخواست كودك یا والدین او را برای ورود به یك كشور عضو یا خروج از آن به منظور پیوند مجدد خانواده، با نظر مثبت و به روشی انسانی و سریع بررسی خواهند كرد. كشورهای عضو علاوه بر این تضمین خواهند كرد كه تسلیم چنین درخواستی تبعات نامطلوبی برای درخواستكنندگان و اعضای خانوادهی آنان در پی نداشته باشد.

2- كودكی كه والدینش مقیم كشورهای مختلفی هستند حق دارد كه، جز در شرایط استثنایی، به صورت منظم روابط شخصی و تماس مستقیم خود را با هر دو والد حفظ نماید. به این منظور و مطابق با تعهدات كشورهای عضو به موجب بند 1 مادهی 9، كشورهای عضو حق كودك و والدین او را برای ترك هر كشوری، از جمله كشور خود، و ورود به كشور خود محترم خواهند شمرد. حق ترك هر كشوری تنها مشمول محدودیتهایی است كه در قانون تصریح شده و برای حفظ امنیت ملی، نظم عمومی، بهداشت عمومی، اخلاق عمومی یا حقوق و آزادیهای دیگران ضروری است و با سایر حقوق مندرج در پیماننامهی حاضر منطبق است.

مادهی 11

1- به منظور مبارزه با انتقال غیرقانونی كودكان به خارج از كشور و عدم بازگشت كودكان مقیم خارج، كشورهای عضو اقداماتی معمول خواهند داشت.

2- كشورهای عضو به همین منظور انعقاد توافقنامههای دو جانبه , چندجانبه و یا الحاق به توافقنامههای موجود را تشویق خواهند كرد.

مادهی 12

1- كشورهای عضو تضمین خواهند كرد كه كودكی كه قادر به شكل دادن به عقاید خود است حق ابراز آزادانهی این عقاید را در كلیهی اموری كه به وی مربوط میشود داشته باشد و متناسب با سن و میزان رشد فكری كودك به نظرات وی اهمیت لازم داده شود.

2- به این منظور باید به ویژه برای كودك این فرصت فراهم شود تا بتواند در كلیهی مراحل رسیدگی قضایی و اجرایی مربوط به خود مستقیما یا از طریق یك نماینده یا مرجع مناسب، به ورسی منطبق با مقررات آیین دادرسی در قوانین داخلی، اظهارنظر نماید.

مادهی 13

1- كودك باید حق آزادی بیان داشته باشد. حق مذكور شامل آزادی جستجو، دریافت و ارایه اطلاعات و عقاید از هر گونه است، بدون توجه به مرزها، به طور شفاهی، كتبی، چاپ شده، به شكل آثار هنری، یا از طریق هر رسانهای كه كودك انتخاب كند.

2- اعمال حق مذكور ممكن است منوط به برخی محدودیتها باشد، لیكن این محدودیتها باید تنها منحصر به مواردی باشد كه در قانون تصریح شده و به یكی از دلایل زیر ضروری است:

الف) برای رعایت حقوق و آبروی دیگران؛

ب) برای حفظ امنیت ملی، نظم عمومی، بهداشت عمومی یا اخلاق عمومی.

مادهی14

1- كشورهای عضو حق آزادی اندیشه، عقیده و مذهب را برای كودك محترم خواهند شمرد.

2- كشورهای عضو حقوق و تكالیف والدین، و بر حسب مورد سرپرستان قانونی را در هدایت كودك برای اعمال حقوق خود به روشی هماهنگ با تواناییهای بالندهی وی محترم خواهند شمرد.

3- آزادی آشكار ساختن مذهب یا اعتقادات تنها میتواند مشمول محدودیتهایی باشد كه در قانون تصریح شده و برای حفظ امنیت، نظم، بهداشت و اخلاق عمومی یا حقوق اساسی و آزادیهای دیگران ضروری است.

مادهی15

1- كشورهای عضو حقوق كودك را در مورد آزادی اجتماعات و شركت در مجامع مسالمتآمیز به رسمیت میشناسند.

2- به غیر از محدودیتهایی كه در قانون تصریح شده و در یك  جامعه دمكراتیك برای حفظ امنیت ملی یا عمومی، نظم عمومی، بهداشت عمومی، اخلاق عمومی یا حمایت از حقوق و آزادیهای دیگران ضروری است، نباید هیچ گونه محدودیتی در اعمال حقوق مذكور ایجاد گردد.

 مادهی 16

1- در امور خصوصی، خانوادگی یا مكاتبات هیچ كودكی نباید مداخلهی خودسرانه یا غیرقانونی كرد یا به صورت غیرقانونی عزت و آبروی او را مورد تعرض قرار داد.

2- كودك حق برخورداری از حمایت قانون را در برابر این گونه مداخلات و تعرضات دارد.

مادهی 17

كشورهای عضو به عملكرد مهم رسانههای گروهی واقف بوده و تضمین خواهند كرد كه كودك به اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون ملی و بینالمللی دسترسی داشته باشد، به ویژه اطلاعات و مطالبی كه هدف آنها ترویج رفاه اجتماعی، معنوی و اخلاقی و بهداشت جسمی و روانی كودك است. بدین منظور، كشورهای عضو اقدامات زیر را به عمل خواهند آورد:

الف) تشویق رسانههای گروهی به انتشار و پخش اطلاعات و مطالبی كه برای كودك از نظر اجتماعی و فرهنگی سودمند و مطابق با روح ماده 29 باشد؛

ب) تشویق همكاریهای بینالمللی در زمینهی تولید، مبادله و انتشار این گونه اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون فرهنگی، ملی و بینالمللی؛

پ) تشویق تولید و انتشار كتابهای كودكان؛

ت) تشویق رسانههای گروهی به بذل توجه خاص به نیازهای كودكان گروههای اقلیت یا بومی از نظر زبان؛

ث) تشویق تهیهی رهنمودهای مناسب برای حمایت از كودك در برابر اطلاعات و مطالبی كه به رفاه وی آسیب میرساند با در نظر داشتن مفاد مندرج در مواد 13 و 18.

مادهی 18

1- كشورهای عضو حداكثر تلاش خود را به كار خواهند بست تا این اصل كه هر دو والد در مورد پرورش و رشد كودك مسئولیت مشترك دارند به رسمیت شناخته شود. والدین، یا بر حسب مورد سرپرستان قانونی، مسئولیت عمده را در پرورش و رشد كودك بر عهده دارند. منافع عالیهی كودك عمدهترین موضوع مورد توجه آنان خواهد بود.

2- به منظور تضمین و ترویج حقوق مندرج در پیماننامهی حاضر، كشورهای عضو مساعدت لازم را به والدین و سرپرستان قانونی در جهت ایفای مسئولیتهایشان برای پرورش كودك عرضه خواهند كرد و توسعهی مؤسسات، تسهیلات و خدمات برای مراقبت از كودكان را تضمین خواهند نمود.

3- كشورهای عضو كلیهی اقدامات لازم را به عمل خواهند آورد تا اطمینان حاصل نمایند حق كودكان دارای والدین شاغل برای برخورداری از خدمات و تسهیلات مربوط به نگهداری كودكان كه استحقاق آن را دارند، تضمین خواهند نمود.

مادهی 19

1- كشورهای عضو كلیهی اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی لازم را به عمل خواهند آورد تا از كودك در برابر كلیهی اشكال خشونت جسمی یا روانی، صدمه یا آزار، بیتوجهی یا رفتار توأم با سهلانگاری، سوءرفتار یا بهرهكشی، از جمله سوءاستفادهی جنسی، در حین مراقبت توسط والد (یا والدین)، سرپرست (یا سرپرستان) قانونی یا هر شخص دیگری كه عهدهدار مراقبت از كودك است، حمایت كنند.

2- این گونه اقدامات حمایتی باید بر حسب مورد شامل روشهای موثر برای ایجاد برنامههای اجتماعی جهت فراهم نمودن پشتیبانی لازم از كودك و كسانی كه عهدهدار مراقبت از كودك هستند و نیز پشتیبانی از دیگر شكلهای پیشگیری و شناسایی، گزارشدهی، ارجاع، تحقیق، درمان و پیگیری موارد سوءرفتار با كودك كه قبلا ذكر گردید، و بر حسب مورد پشتیبانی از پیگرد قضایی، باشد.

مادهی 20

1- كودكی كه به طور موقت یا دایم از محیط خانوادگی خود محروم شده است، یا كودكی كه به خاطر منافع عالیهاش نتوان به او اجازه داد كه در آن محیط باقی بماند، سزاوار حمایت و مساعدت ویژه از سوی دولت خواهد بود.

2- كشورهای عضو طبق قوانین داخلی خود برای این گونه كودكان مراقبت جایگزین را تضمین خواهند كرد.

3- چنین مراقبتی ممكن است از جمله شامل نگهداری توسط خانوادهی جایگزین، كفالت در قوانین اسلامی، فرزندخواندگی یا در صورت لزوم اسكان در مؤسسات مناسب برای مراقبت از كودكان باشد. هنگام بررسی راهحلها، باید به مطلوبیت تداوم در پرورش كودك و نیز به پیشینهی قومی، مذهبی، فرهنگی و زبانی كودك به طور شایستهای توجه نمود.

مادهی 21

آن دسته از كشورهای عضو كه نظام فرزندخواندگی را به رسمیت میشناسند یا آن را مجاز میدانند تضمین خواهند كرد كه منافع عالیهی كودك مهمترین نكتهی مورد توجه باشد و اقدامات زیر را به عمل خواهند آورد:

الف) تضمین این كه فرزندخواندگی تنها با مجوز مقامات واجد صلاحیتی صورت پذیرد كه مطابق با قوانین و مقررات قابل اعمال و بر اساس اطلاعات موثق و قابل اطمینان تعیین میكنند كه با توجه به وضعیت كودك در ارتباط با والدین، خویشاوندان و سرپرستان قانونی، فرزندخواندگی جایز است و در صورت لزوم اشخاص ذیربط رضایت آگاهانهی خود را در مورد فرزندخواندگی بر اساس مشاورههای مقتضی اعلام كردهاند؛

ب) فرزندخواندگی در كشورهای دیگر را به عنوان روش دیگری برای مراقبت از كودك در مواردی كه امكان سپردن كودك به عنوان فرزندخوانده به یك خانواده یا یافتن هیچ گونه روش مناسبی برای مراقبت از كودك در كشور متبوع وی وجود ندارد، به رسمیت خواهند شناخت؛

پ) تضمین برخورداری كودكی كه در كشوری دیگر به فرزندخواندگی پذیرفته میشود از حمایتهاو معیارهایی كه در صورت فرزندخواندگی در كشور خود از آنها برخوردار میشد؛

ت) اتخاذ كلیه تدابیر مناسب به منظور حصول اطمینان از این كه فرزندخواندگی در كشور دیگر برای اشخاص ذیربط دربردارندهی درآمدهای مالی نادرست نباشد؛

ث) ترویج اهداف مادهی حاضر در موارد مقتضی از طریق انعقاد قراردادها یا اتخاذ تدابیر دو یا چند جانبه و در این چارچوب، تلاش برای حصول اطمینان از این كه فرزندخواندگی كودك در یك كشور دیگر تنها توسط مقامات یا نهادهای واجد صلاحیت صورت میپذیرد.

مادهی22

1- كشورهای عضو اقدامات لازم را به عمل خواهند آورد تا تضمین شود كودكی كه متقاضی پناهندگی است یا طبق قوانین و مقررات بینالمللی یا داخلی پناهنده محسوب میشود، اعم از این كه همراه والدین خود یا شخص دیگری باشد یا همراه نداشته باشد، از حمایت مناسب و مساعدت بشردوستانه در برخورداری از حقوق مندرج قابل اعمال در این پیماننامه  و در سایر اسناد بینالمللی مربوط به حقوق بشر یا بشر دوستانه كه كشورهای عضو به آنها ملحق شدهاند، بهرهمند خواهد شد.

2- به این منظور كشورهای عضو، در مواردی كه مقتضی بدانند، در همهی تلاشهای سازمان ملل متحد و نیز سایر سازمانهای بینالمللی یا غیردولتی ذیربط كه با سازمان ملل همكاری میكنند جهت مساعدت و حمایت از این گونه كودكان و ردیابی والدین یا سایر اعضای خانوادهی كودك پناهنده به منظور كسب اطلاعات لازم برای پیوستن مجدد وی به خانوادهاش همكاری خواهند كرد. در مواردی كه نتوان والدین یا دیگر اعضای خانواده را یافت باید برای چنین كودكی همان حمایتی را فراهم نمود كه مطابق مفاد پیماننامهی حاضر برای كودكانی در نظر گرفته میشود كه به طور دایم با موقت از محیط خانوادگی محروم شدهاند.

مادهی 23

1- كشورهای عضو اذعان دارند كودكی كه از لحاظ جسمی یا ذهنی معلول است باید از یك زندگی كامل و محترمانه در شرایطی كه متضمن منزلت و افزایش اتكا به نفس او باشد و مشاركت موثر او را در جامعه تسهیل نماید، برخوردار باشد.

2- كشورهای عضو حق كودكان معلول را برای برخورداری از مراقبت ویژه به رسمیت میشناسند و بسته به منابع موجود، مساعدت مورد تقاضا و متناسب با شرایط كودك، والدین یا سایر مراقبان كودك را برای كودك مستحق و كسانی كه مسئول مراقبت از او هستند تشویق و تضمین خواهند كرد.

3- با تشخیص نیازهای ویژهی كودك معلول، مساعدت مقرر در بند 2 مادهی حاضر باید در صورت امكان و با در نظر گرفتن امكانات مالی والدین یا دیگر مراقبان كودك، به طور رایگان ارایه شود و باید به گونهای طراحی شود كه متضمن دسترسی موثر كودك معلول به تحصیل، دورههای آموزشی، خدمات بهداشتی، خدمات توانبخشی، آمادهسازی برای اشتغال و امكانات تفریحی باشد و به روشی كه موجب دستیابی كودك به بالاترین حد ادغام در جامعه و رشد فردی، از جمله رشد فرهنگی و معنوی، گردد.

4- كشورهای عضو، در سایهی همكاریهای بینالمللی، مبادلهی اطلاعات مقتضی را در زمینهی مراقبتهای بهداشتی جهت پیشگیری و معالجات پزشكی، روانشناسی و توانبخشی كودكان معلول ترویج خواهند كرد. مبادلهی اطلاعات مذكور از جمله شامل انتشار و دسترسی به اطلاعات مربوط به روشهای توانبخشی، آموزش و خدمات حرفهای است و هدف آن قادر ساختن كشورهای عضو به بهبود تواناییها و مهارتها و گسترش تجربیات آنها در این زمینههاست. در این مورد توجه خاصی به نیازهای كشورهای در حال رشد مبذول خواهد شد.

مادهی 24

1- كشورهای عضو حق كودك را برای برخورداری از بالاترین معیارهای بهداشتی و تسهیلات قابل حصول جهت درمان بیماری و بازیابی سلامت به رسمیت میشناسند. كشورهای عضو برای تضمین این كه هیچ كودكی از حق دسترسی به چنین خدمات بهداشتی محروم نماند تلاش خواهند كرد.

2- كشورهای عضو اعمال كامل حق مذكور را پیگیری خواهند نمود و به ویژه در موارد زیر اقدامات مقتضی به عمل خواهند آورد:

الف) كاهش مرگ و میر نوزادان و كودكان؛

ب) تضمین ارایه كمكهای پزشكی و مراقبتهای بهداشتی لازم برای همهی كودكان با تاكید بر گسترش مراقبتهای بهداشتی اولیه؛

پ) مبارزه علیه بیماریها و سوءتغذیه در چارچوب مراقبتهای بهداشتی اولیه از جمله از طریق به كار بستن فنآوری موجود و فراهم كردن مواد غذایی مقوی و كافی و آب آشامیدنی سالم با توجه به خطرات آلودگی محیط زیست؛

ت) تضمین مراقبتهای بهداشتی پیش و پس از زایمان برای مادران؛

ث) تضمین این كه همهی اقشار جامعه به ویژه والدین و كودكان، از آموزشهای مربوطه آگاهی و به آنها دسترسی داشته باشند و در استفاده از دانش پایه در مورد بهداشت و تغذیهی كودك، مزایای تغذیه با شیر مادر، بهداشت و بهداشت محیط و پیشگیری از سوانح مورد حمایت قرار گیرند؛

ج) توسعهی مراقبتهای بهداشتی جهت پیشگیری، راهنمایی والدین و آموزش تنظیم خانواده و خدمات مربوطه.

3- كشورهای عضو به منظور برچیدن روشهای سنتی كه به سلامت كودك آسیب میرسانند كلیهی اقدامات مناسب و موثر را به عمل خواهند آورد.

4- كشورهای عضو برای دستیابی تدریجی به تحقق كامل حق مندرج در مادهی حاضر متعهد میشوند همكاریهای بینالمللی را ترویج و تشویق نمایند. در این مورد به نیازهای كشورهای در حال رشد توجه خاصی مبذول خواهد شد.

مادهی 25

كشورهای عضو حق كودكی كه توسط مقامات واجد صلاحیت جهت نگهداری، حمایت یا بازیابی سلامت جسمی یا روانی به خانواده یا موسسهای سپرده شده است را برای انجام بررسی دورهای درمان ارایه شده برای كودك و كلیهی شرایط دیگر مربوط به نگهداری از او به رسمیت میشناسند.

مادهی 26

1- كشورهای عضو حق هر كودك را برای برخورداری از تامین اجتماعی، از جمله بیمهی اجتماعی، به رسمیت میشناسند و اقدامات لازم را برای دستیابی به تحقق كامل این حق مطابق با قوانین داخلی خود به عمل خواهند آورد.

2- مزایای مذكور در موارد مقتضی باید با توجه به امكانات و شرایط كودك و اشخاص مسئول نگهداری از او و نیز سایر ملاحظات مربوط به درخواست مزایا از سوی كودك یا از طرف او اعطا شوند.

مادهی 27

1- كشورهای عضو حق همهی كودكان را برای برخورداری از سطح زندگی مناسب برای رشد جسمی، ذهنی، معنوی، اخلاقی و اجتماعی به رسمیت میشناسند.

2- والد (یا والدین) یا دیگر اشخاص مسئول كودك در حد توان و امكانات مالی خود مسئولیت عمده را در تامین شرایط زندگی لازم برای رشد كودك بر عهده دارند.

3- كشورهای عضو، بر حسب شرایط داخلی و در حد امكانات خود اقدامات مقتضی جهت كمك به والدین و دیگر اشخاص مسئول كودك برای اعمال حق مذكور به عمل خواهند آورد و در صورت نیاز، به ویژه در ارتباط با تغذیه و پوشاك و مسكن، كمكهای مادی و برنامههای پشتیبانی فراهم خواهند كرد.

4- كشورهای عضو كلیهی اقدامات لازم را جهت تضمین پرداخت نفقهی كودك توسط والدین یا دیگر اشخاص كه از نظر مالی مسئولیت كودك را به عهده دارند، چه در داخل كشور عضو و چه در خارج، به عمل خواهند آورد. به ویژه هر گاه شخصی كه مسئولیت تامین مالی كودك را به عهده دارد در كشور دیگری غیر از كشور كودك زندگی میكند، كشورهای عضو باید الحاق به توافقنامههای بینالمللی یا انعقاد چنین توافقنامههایی و نیز اتخاذ تدابیر مناسب دیگر را ترویج نمایند.

مادهی 28

1- كشورهای عضو حق كودك را برای برخورداری از آموزش به رسمیت میشناسند و برای دستیابی به این حق، به صورت تدریجی و بر پایهی ایجاد فرصتهای برابر به ویژه اقدامات زیر را معمول خواهند داشت:

الف) اجباری كردن و در دسترس قرار دادن آموزش ابتدایی رایگان برای همه؛

ب) تشویق ایجاد و گسترش انواع مختلف آموزش متوسط، از جمله آموزش عمومی و حرفهای، فراهم كردن و قرار دادن آنها در دسترس همهی كودكان، و به عمل آوردن اقدامات مقتضی از قبیل ارایه آموزش رایگان و اعطای كمكهای مالی در صورت نیاز؛

پ) در دسترس قرار دادن آموزش عالی برای همگان بر اساس قابلیت و از هر طریق مناسب؛

ت) فراهم كردن اطلاعات و راهنماییهای آموزشی و حرفهای و قرار دادن آنها در دسترس همهی كودكان؛

ث) به عمل آوردن اقداماتی جهت تشویق به حضور منظم در مدارس و كاهش موارد ترك تحصیل.

2- كشورهای عضو كلیهی اقدامات مقتضی را جهت تضمین این كه انضباط در مدارس مطابق با شأن انسانی كودك و مفاد پیماننامهی حاضر اعمال میشود را معمول خواهند داشت.

3- كشورهای عضو همكاریهای بینالمللی را در موارد مربوط به آموزش، به ویژه در جهت مشاركت در ریشهكن ساختن جهل و بیسوادی در سراسر جهان و تسهیل دسترسی به دانش علمی و فنی و روشهای نوین تدریس، تشویق و ترویج خواهند كرد. در این خصوص توجهی ویژه به نیازهای كشورهای در حال رشد مبذول خواهد شد.

 مادهی 29

1- كشورهای عضو اتفاق نظر دارند كه آموزش كودك باید در راستای اهداف زیر باشد:

الف) رشد شخصیت، استعدادها و تواناییهای جسمی و ذهنی كودك تا حد امكان؛

ب) افزایش احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی و اصول مندرج در منشور سازمان ملل متحد؛

پ) افزایش احترام به والدین كودك، هویت فرهنگی، زبان و ارزشهای كودك، به ارزشهای ملی كشوری كه كودك در آن زندگی میكند و موطن اصلی او و به تمدنهای متفاوت با تمدنی كه او بدان تعلق دارد؛

ت) آمادهسازی كودك برای یك زندگی مسئولانه در جامعهای آزاد و با روحیهی تفاهم، صلح، مدارا، مساوات بین زن و مرد، و دوستی میان همهی مردمان، گروههای قومی، ملی و مذهبی و افرادی كه منشاء بومی دارند؛

ث) افزایش احترام به محیط زیست طبیعی.

2- هیچ بخشی از مادهی حاضر یا مادهی 28 نباید به گونهای تفسیر شود كه مخل آزادی افراد و نهادها برای تاسیس و ادارهی موسسات آموزشی گردد، منوط به این كه اصول مقرر در بند 1 مادهی حاضر و شرایط مربوط به منطبق بودن آموزش در این گونه موسسات با معیارهای حداقل كه ممكن است توسط دولت تعیین شده باشد، همواره رعایت شوند.

مادهی 30

در كشورهایی كه اقلیتهای بومی، مذهبی یا زبانی وجود دارند یا افرادی با منشاء بومی، كودك متعلق به این گونه اقلیتها یا كودكی كه بومی است نباید از حق برخورداری از فرهنگ خود، برخورداری از مذهب خود و اعمال آن یا استفاده از زبان خود به همراه سایر اعضای گروهش محروم شود.

مادهی 31

1- كشورهای عضو حق كودك را برای استراحت، داشتن اوقات فراغت، پرداختن به بازی و فعالیتهای تفریحی متناسب با سن كودك و مشاركت آزادانه در زندگی فرهنگی و هنری به رسمیت میشناسند.

2- كشورهای عضو حق كودك برای مشاركت كامل در زندگی فرهنگی و هنری را محترم شمرده و ترویج خواهند كرد و مشوق فراهم ساختن فرصتهای برابر و مناسب برای فعالیتهای فرهنگی، هنری و تفریحی خواهند بود.

مادهی 32

1- كشورهای عضو حق كودك را برای برخورداری از حمایت در برابر بهرهكشی اقتصادی و انجام هر گونه كاری كه ممكن است زیانبار باشد یا در تحصیل كودك خللی وارد آورد، یا به سلامتی كودك یا رشد جسمانی، ذهنی، اخلاقی یا اجتماعی او آسیب رساند، به رسمیت میشناسند.

2- كشورهای عضو جهت تضمین اجرای مادهی حاضر اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی به عمل خواهند آورد. بدین منظور و با عنایت به مفاد سایر اسناد بینالمللی مربوطه، كشورهای عضو به ویژه اقدامات ذیل را به عمل خواهند آورد:

الف) تعیین حداقل سن یا حداقل سنین برای اشتغال به كار؛

ب) تدوین مقررات مناسب در ارتباط با ساعات كار و شرایط اشتغال؛

پ) تعیین مجازاتهای مناسب یا ضمانتهای اجرایی دیگر به منظور تضمین اجرای موثر مادهی حاضر.

مادهی 33

كشورهای عضو كلیهی اقدامات مقتضی، از جمله اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی، را به عمل خواهند آورد تا كودكان را در برابر استفادهی غیرمجاز از داروهای مخدر و روانگردان كه در اسناد بینالمللی مربوطه توصیف شدهاند، حمایت نمایند و از استفاده از كودكان در تولید غیرمجاز و قاچاق چنین موادی جلوگیری كنند.

مادهی 34

كشورهای عضو متعهد میشوند از كودك در برابر كلیهی اشكال بهرهكشی و سوءاستفادهی جنسی حمایت كنند. بدین منظور، كشورهای عضو به ویژه كلیهی اقدامات مقتضی ملی، دوجانبه و چندجانبه را به عمل خواهند آورد تا از موارد زیر جلوگیری شود:

الف) اغوا یا وادار كردن كودك به پرداختن به هر گونه فعالیت جنسی غیرقانونی؛

ب)استفادهی استثمارگرانه از كودكان در فحشا یا دیگر اعمال جنسی غیرقانونی؛

پ) استفادهی استثمارگرانه از كودكان در نمایشها یا مطالب مبتذل (پورنوگرافیك).

مادهی 35

به منظور جلوگیری از ربوده شدن، فروش یا قاچاق كودكان به هر منظور و به هر شكل، كشورهای عضو كلیهی اقدامات مقتضی ملی، دوجانبه و چندجانبه را به عمل خواهند آورد.

مادهی 36

كشورهای عضو از كودك در برابر كلیهی اشكال دیگر بهرهكشی كه مغایر با هر یك از جنبههای رفاه كودك باشد حمایت خواهند كرد.

مادهی37

كشورهای عضو تضمین خواهند كرد كه:

الف) هیچ كودكی مورد شكنجه یا سایر رفتارهای بیرحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز قرار نگیرد. مجازات اعدام، یا حبس ابد بدون امكان آزادی، نباید در مورد جرمهایی كه اشخاص زیر 18 سال مرتكب میشوند اعمال گردد؛

ب) هیچ كودكی به طور غیرقانونی یا خودسرانه از آزادی محروم نشود. دستگیری، بازداشت یا زندانی كردن كودك باید مطابق قانون و تنها به عنوان آخرین راه چاره و در كوتاه ترین زمان ممكن صورت گبرد؛

پ) با هر كودكی كه از آزادی محروم شده است رفتاری انسانی و همراه با احترام به مقام ذاتی انسان، و با توجه به نیازهای افراد هم سن او اعمال شود. به ویژه كودك محروم از آزادی باید از بزرگسالان جدا شود، مگر آن كه این امر مغایر با منافع عالیهی كودك تشخیص داده شود، و او حق دارد جز در موارد استثنایی، تماس خود را با خانوادهاش از طریق مكاتبه و ملاقات حفظ كند.

ت) هر كودك محروم از آزادی باید حق دسترسی فوری به كمكهای حقوقی و سایر مساعدتهای مقتضی داشته باشد و همچنین حق داشته باشد كه محرومیت خود از آزادی را از حیث تطابق با قانون در برابر دادگاه یا هر مقام واجد صلاحیت مستقل و بیطرف دیگر مورد اعتراض قرار دهد و در یك چنین مواردی از تصمیم فوری برخوردار شود.

مادهی 38

1- كشورهای عضو متعهد میشوند كه هنگام مخاصمات مسلحانهای كه با كودكان ارتباط پیدا میكند مقررات حقوق بینالملل بشردوستانه قابل اعمال را محترم بشمارند و احترام به مقررات مذكور را تضمین كنند.

2- كشورهای عضو كلیهی اقدامات امكانپذیر را به عمل خواهند آورد تا تضمین كنند كه اشخاصی كه به سن 15 سالگی نرسیدهاند در مخاصمات شركت مستقیم نداشته باشند.

3- كشورهای عضو از پذیرش اشخاصی كه به 15 سالگی نرسیدهاند در نیروهای مسلح خود اجتناب خواهند كرد. در پذیرش اشخاص بین 15 سال و 18 سال، كشورهای عضو تلاش خواهند كرد اولویت را به آنهایی دهند كه سن بیشتری دارند.

4- كشورهای عضو، طبق تعهدات ناشی از حقوق بینالملل بشردوستانه مربوط به حمایت از افراد غیرنظامی در مخاصمات مسلحانه، كلیهی اقدامات امكانپذیر را برای تضمین حمایت و مراقبت از كودكانی كه به علت مخاصمات مسلحانه در معرض آسیب قرار میگیرند، به عمل خواهند آورد.

مادهی 39

كشورهای عضو كلیهی اقدامات مقتضی را به عمل خواهند آورد تا بهبود جسمانی و روانی و ادغام مجدد اجتماعی كودكی كه قربانی هرگونه بیتوجهی، بهرهكشی، آزار، شكنجه یا سایر اشكال رفتار یا تنبیه بیرحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز، و یا مخاصمات مسلحانه واقع شده است، تسریع گردد. بهبود و ادغام مجدد مذكور باید در محیطی صورت پذیرد كه تندرستی، عزت نفس و منزلت كودك را تقویت میكند.

مادهی 40

1- كشورهای عضو این حق را برای هر كودك مجرم، متهم یا مظنون به نقض قوانین كیفری به رسمیت میشناسند كه با او به روشی كه موجب اعتلای مفهوم شرف و ارزش در ذهن كودك میشود رفتار شود، روشی كه احترام كودك به حقوق بشر و آزادیهای اساسی دیگران را تقویت كند و به سن كودك و مطلوبیت ترویج ادغام مجدد كودك در جامعه و ایفای نقشی سازنده توسط كودك در جامعه توجه داشته باشد.

2- به این منظور و با عنایت به مفاد مربوطه در اسناد بینالمللی، كشورهای عضو به ویژه تضمین خواهند كرد كه:

الف) هیچ كودكی نباید به سبب فعل یا ترك فعلی كه در زمان ارتكاب به موجب قوانین ملی یا بینالمللی ممنوع نبوده است، مجرم، متهم یا مظنون به نقض قوانین كیفری شناخته شود؛

ب) هر كودك مظنون یا متهم به نقض قوانین كیفری حداقل از تضمینهای زیر برخوردار باشد:

(1)                تا زمانی كه گناهكار بودن او بر طبق قانون ثابت نشده است بیگناه فرض شود؛

(2)        به سرعت و مستقیما، و در موارد مقتضی از طریق والدین یا سرپرستان قانونی خود، از اتهامات وارده علیه خود اطلاع یابد و برای تهیه و ارایه دفاعیه خود از كمك حقوقی یا دیگر كمكهای مقتضی برخوردار شود؛

(3)        به اتهام او بدون تاخیر و توسط یك مقام یا مرجع قضایی واجد صلاحیت، مستقل و بیطرف، در یك دادرسی عادلانه مطابق با قانون و با موجود بودن كمك حقوقی یا دیگر كمكهای مقتضی، و منوط به مغایر نبودن با منافع عالیهی كودك و به ویژه با توجه به سن یا وضعیت كودك، با حضور والدین یا سرپرستان قانونی او رسیدگی شود,

(4)        مجبور نشود شهادت دهد یا به گناه اعتراف كند، و امكان بررسی اظهارات شهود مخالف و كسب اجازه برای شركت شهود خود و بررسی اظهارات آنان را در شرایط مساوی داشته باشد؛

(5)        در صورتی كه مجرم شناخته شود، بتواند از مقام یا مرجع قضایی واجد صلاحیت، مستقل و بیطرف بالاتری بخواهد مطابق با قانون، حكم صادره و هر گونه اقدام ناشی از آن را مورد تجدید نظر قرار دهد؛

(6)        در صورتی كه كودك قادر به فهمیدن زبان مورد استفاده یا تكلم به آن زبان نباشد، بتواند از یاری یك مترجم به طور رایگان برخوردار شود؛

(7)                در كلیهی مراحل دادرسی، حریم شخصی او كاملا محفوظ بماند.

3- كشورهای عضو تلاش خواهند كرد وضع قوانین و مقررات و تاسیس مراجع و نهادهایی كه به كودكان مجرم، متهم یا مظنون به نقض قوانین كیفری اختصاص دارند را ترویج نمایند و خصوصا اقدامات ذیل را معمول خواهند داشت:

الف) تعیین حداقل سنی كه پایینتر از آن نتوان كودكان را دارای قابلیت نقض قوانین كیفری محسوب كرد؛

ب) در صورت مقتضی و مطلوب بودن، اعمال تدابیری برای برخورد با این گونه كودكان بدون توسل به دادرسیهای قضایی، منوط به این كه حقوق بشر و ضمانتهای حقوقی كاملا رعایت شوند.

4- به منظور تضمین این كه با كودكان به روشی متناسب با رفاه , شرایط و جرم آنها رفتار شود، باید تمهیدات گوناگونی از قبیل مقررات مراقبت، راهنمایی و نظارت و نیز مشاوره، تعلیق مجازات، نگهداری توسط خانوادهی جایگزین، آموزش و برنامههای آموزش حرفهای و سایر اقدامات جایگزین مراقبت در موسسات فراهم باشد.

مادهی 41

مفاد پیماننامهی حاضر تاثیری بر قوانینی كه در جهت تحقق حقوق كودك موثرتر هستند، و ممكن است جزء موارد زیر باشند، نخواهد داشت:

الف) قوانین كشور عضو ؛ یا

ب) قوانین بینالمللی لازمالاجرا در آن كشور.

بخش دوم

مادهی 42

كشورهای عضو متعهد میشوند به طور گسترده و به طریقی مناسب و فعال اصول و مفاد پیماننامه را به نحوی یكسان به اطلاع بزرگسالان و كودكان برسانند.

مادهی 43

1- به منظور بررسی پیشرفت كشورهای عضو در دستیابی به تحقق تعهدات ناشی از پیماننامهی حاضر، یك كمیتهی حقوق كودك تشكیل خواهد شد كه وظایف آن در بندها و مواد بعدی تصریح شده است.

2- كمیته از ده كارشناس تشكیل خواهد شد كه از نظر اخلاقی حسن شهرت داشته باشند و صلاحیت آنان در زمینههایی كه در پیماننامهی حاضر تصریح گردیده مورد تایید باشد. اعضای كمیته را كشورهای عضو، با توجه به پراكندگی جغرافیایی متناسب و نیز نظامهای حقوقی اصلی، از میان اتباع خود انتخاب میكنند و این افراد به صورت شخصی به انجام وظیفه در كمیته خواهند پرداخت.

3- اعضای كمیته با رأی مخفی از میان فهرست افرادی كه توسط كشورهای عضو نامزد شدهاند، انتخاب خواهند شد. هر كشور عضو میتواند یكی از اتباع خود را نامزد نماید.

4- اولین انتخابات كمیته حداكثر ظرف شش ماه پس از قابل اجرا شدن پیماننامهی حاضر و سپس هر دو سال یك بار برگزار خواهد شد. حداقل چهار ماه پیش از برگزاری هر یك از انتخابات، دبیر كل سازمان ملل متحد طی نامهآی از كشورهای عضو دعوت خواهد كرد ظرف دو ماه نامزدهای خود را معرفی نمایند. دبیركل متعاقبا فهرستی از اسامی همهی نامزدها، به ترتیب حروف الفبا، و با ذكر نام كشوری كه هر یك را نامزد نموده است تهیه و به كشورهای عضو پیماننامهی حاضر تسلیم خواهد كرد.

5- انتخابات در اجلاس كشورهای عضو كه به دعوت دبیركل و در مقر سازمان ملل متحد تشكیل میشود، برگزار خواهد شد. در اجلاسهای مذكور كه با حضور دو سوم كشورهای عضو رسمیت خواهند یافت، افرادی كه بیشترین تعداد آرا و اكثریت مطلق آرای نمایندگان حاضر و رأی دهندهی كشورهای عضو را به دست آورند به عضویت كمیته انتخاب خواهند شد.

6- اعضای كمیته برای یك دورهی چهار ساله انتخاب خواهند شد و در صورتی كه باز هم نامزد شوند واجد شرایط برای انتخاب مجدد خواهند بود. دورهی عضویت پنج تن از اعضای منتخب در اولین انتخابات، در پایان دو سال خاتمه خواهد یافت. بلافاصله پس از اولین انتخابات، اسامی این پنج نفر از طریق قرعهكشی توسط رییس جلسه تعیین خواهد شد.

7- در صورتی كه یكی از اعضای كمیته فوت كند یا استعفا دهد، یا به هر دلیلی اعلام نماید كه دیگر قادر به انجام وظیفه در كمیته نمیباشد، كشور عضوی كه این عضو را نامزد كرده است كارشناس دیگری را از میان اتباع خود معرفی خواهد كرد تا در صورت تصویب كمیته تا پایان دوره در كمیته به انجام وظیفه بپردازد.

8- كمیته آییننامهی داخلی خود را تنظیم خواهد كرد.

9- كمیته ماموران خود را برای یك دورهی دو ساله انتخاب خواهد كرد.

10- جلسات كمیته معمولا در مقر سازمان ملل متحد یا هر مكان مناسب دیگری كه كمیته تعیین كند برگزار خواهد شد. كمیته به طور معمول سالانه تشكیل جلسه خواهد داد. مدت جلسات كمیته در جلسهای با شركت كشورهای عضو پیماننامهی حاضر و منوط به تصویب مجمع عمومی تعیین خواهد شد و در صورت لزوم مورد تجدیدنظر قرار خواهد گرفت.

11- دبیر كل سازمان ملل متحد كارمندان و تجهیزات لازم را برای عملكرد ثمربخش كمیته طبق پیماننامهی حاضر فراهم خواهد نمود.

12- با تایید مجمع عمومی، اعضای كمیتهای كه به موجب پیماننامهی حاضر تشكیل میشود از محل منابع سازمان ملل متحد و طبق شرایطی كه مجمع عمومی تعیین مینماید حقوق دریافت خواهند كرد.

مادهی 44

1- كشورهای عضو متعهد میشوند از طریق دبیر كل سازمان ملل متحد گزارشاتی در مورد اقداماتی كه به منظور تحقق حقوق به رسمیت شناخته شده در پیماننامهی حاضر به عمل آمدهاند و پیشرفتهایی كه در برخورداری از این حقوق صورت گرفته است را به ترتیب زیر به كمیته تسلیم نمایند:

الف) ظرف دو سال از تاریخ لازمالاجرا شدن پیماننامه برای كشور عضو مربوطه؛

ب) سپس هر پنج سال یك بار.

2- گزارشاتی كه طبق مادهی حاضر تهیه میشوند باید عوامل و مشكلاتی كه ممكن است موجود باشند و بر میزان انجام تعهدات ناشی از پیماننامهی حاضر تاثیر میگذارند را مشخص سازند. گزارشات، برای آن كه دركی جامع از اجرای پیماننامه در كشور مربوطه به دست دهند، باید حاوی اطلاعات كافی نیز باشند.

3- برای آن كشور عضوی كه گزارش اولیهی جامعی به كمیته تسلیم كرده است ضرورتی ندارد در گزارشات بعدی خود، موضوع بند 1 (ب) این ماده، اطلاعات پایهای كه قبلا ارایه نموده است را تكرار كند.

4- كمیته میتواند از كشورهای عضو بخواهد اطلاعات بیشتری در مورد اجرای پیماننامه ارایه دهند.

5- كمیته گزارش فعالیتهای خود را هر دو سال یك بار از طریق شورای اقتصادی و اجتماعی به مجمع عمومی تسلیم خواهد كرد.

6- كشورهای عضو گزارشات خود را به طور گسترده در كشور خود در اختیار عموم قرار خواهند دارد.

مادهی 45

به منظور ترویج اجرای هر چه موثرتر پیماننامه و تشویق همكاریهای بینالمللی در زمینههای تحت پوشش پیماننامه:

الف) سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل متحد و سایر ارگانهای سازمان ملل متحد میتوانند در بررسی اجرای مفادی از این پیماننامه كه در حوزهی وظایف آنها واقع میشود شركت داشته باشند. كمیته میتواند از سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل متحد و سایر نهادهای واجد صلاحیت كه مناسب تشخیص دهد دعوت نماید تا در مورد اجرای پیماننامه در زمینههای مرتبط با حوزهی وظایف خود نظرات تخصصی ارایه نمایند. كمیته میتواند از سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل متحد و سایر ارگانهای سازمان ملل متحد دعوت نماید تا در مورد اجرای پیماننامه در زمینههایی كه در حوزه فعالیتهای آنها واقع میشود گزارشاتی تسلیم نمایند؛

ب) كمیته میتواند، در صورتی كه مناسب بداند، هر گزارش دریافتی از كشورهای عضو را كه حاوی درخواست برای مشاوره یا مساعدت فنی یا نمایانگر نیاز به آن باشد، همراه با ملاحظات و پیشنهاداتی كه ممكن است كمیته در این زمینه داشته باشد برای سازمانهای تخصصی، صندوق كودكان سازمان ملل متحد و سایر نهادهای واجد صلاحیت ارسال نماید؛

پ) كمیته میتواند به مجمع عمومی توصیه كند كه از دبیر كل درخواست نماید از طرف كمیته در مورد موضوعات خاصی مربوط به حقوق كودك مطالعاتی انجام دهد؛

ت) كمیته میتواند بر پایهی اطلاعاتی كه از طریق اجرای مواد 44 و 45 پیماننامهی حاضر دریافت میكند پیشنهادات و توصیههای كلی ارایه دهد. این گونه پیشنهادات و توصیههای كلی باید برای كشورهای عضو مربوطه ارسال گردد و همراه با نظرات كشورهای عضو، چنانچه نظراتی موجود باشد، به مجمع عمومی گزارش شود.

بخش سوم

مادهی 46

پیماننامه حاضر جهت امضای كلیهی كشورها مفتوح خواهد بود.

مادهی 47

پیماننامهی حاضر منوط به تصویب است. اسناد تصویب به دبیر كل سازمان ملل متحد سپرده خواهند

شد.

مادهی 48

پیماننامهی حاضر جهت الحاق كلیهی كشورها مفتوح خواهد ماند. اسناد الحاق به دبیر كل سازمان ملل متحد سپرده خواهند شد.

مادهی 49

1- پیماننامهی حاضر سی روز پس از سپرده شدن بیستمین سند تصویب یا الحاق به دبیر كل سازمان ملل متحد قابل اجرا خواهد بود.

2- تاریخ لازمالاجرا شدن پیماننامهی حاضر در مورد هر كشوری كه پس از سپرده شدن بیستمین سند تصویب یا الحاق، پیماننامه را تصویب میكند یا به آن ملحق میشود، سی روز پس از تاریخ سپردن سند تصویب یا الحاق توسط آن كشور خواهد بود.

مادهی 50

1- هر یك از كشورهای عضو میتواند اصلاحیهای پیشنهاد كرده و آن را به دبیر كل سازمان ملل متحد تحویل دهد. دبیر كل سپس اصلاحیهی پیشنهادی را برای كشورهای عضو ارسال خواهد نمود و از آنها درخواست خواهد كرد نظر خود را دربارهی برپایی كنفرانس كشورهای عضو به منظور بررسی و رأیگیری در مورد پیشنهادات اعلام نمایند. چنانچه ظرف چهار ماه از تاریخ ارسال، حداقل یك سوم كشورها عضو موافق برگزاری چنین كنفرانسی باشند، دبیر كل كنفرانس را با پشتیبانی سازمان ملل متحد برگزار خواهد كرد. هر اصلاحیهای كه مورد تصویب اكثریت كشورهای عضو حاضر و رأیدهنده در كنفرانس قرار گیرد، جهت تصویب به مجمع عمومی تسلیم خواهد شد.

2- اصلاحیهای كه مطابق با بند 1 مادهی حاضر به تصویب برسد، پس از تصویب مجمع عمومی و پذیرش دو سوم كشورهای عضو قابل اجرا خواهد بود.

3- زمانی كه اصلاحیهای قابل اجرا میشود، برای آن دسته از كشورهای عضو كه آن را پذیرفتهاند لازمالاجرا خواهد بود و دیگر كشورهای عضو همچنان ملزم به اجرای مفاد پیماننامهی حاضر و اصلاحیههایی كه قبلا پذیرفتهاند خواهند بود.

مادهی51

1- دبیر كل سازمان ملل متحد متن تحفظ كشورها را كه در زمان تصویب یا الحاق تسلیم میشوند دریافت و برای كلیهی كشورها ارسال خواهد كرد.

2- تحفظی  كه با هدف و مقصود پیماننامهی حاضر مغایرت داشته باشد، مجاز نیست.

3- تحفظ را میتوان در هر زمان با ارسال اعلامیهی رسمی به دبیر كل سازمان ملل متحد باز پس گرفت و دبیر كل سپس این امر را به اطلاع كلیهی كشورها خواهد رساند. چنین اعلامیهای از تاریخ وصول توسط دبیر كل نافذ خواهد بود.

مادهی 52

هر یك از كشورهای عضو میتواند با ارسال اعلامیهی كتبی برای دبیر كل سازمان ملل متحد از عضویت پیماننامهی حاضر خارج شود. خروج از عضویت پیماننامه یك سال پس از تاریخ دریافت اعلامیه توسط دبیركل صورت میپذیرد.

مادهی 53

دبیر كل سازمان ملل متحد به عنوان امانتدار پیماننامهی حاضر تعیین شده است.

مادهی 54

نسخه اصلی پیماننامهی حاضر، كه متون عربی، چینی ,انگلیسی، فرانسه، روسی و اسپانیایی آن همگی از اعتبار یكسان برخوردارند، نزد دبیر كل سازمان ملل متحد تودیع خواهد شد.

با حضور امضاكنندگان تامالاختیار زیر كه از طرف دولتهای متبوع خود برای این امر كاملا مجاز هستند، پیماننامهی حاضر به امضا رسید.