واسطه گری در فوتبال ایران

مهدی زعیم زاده

خبرنگار ورزشی بی بی سی در تهران

08 تیر 1387

چندی پیش خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با انتشار گزارشی با موضوع "دلالان وفصل نقل و انتقالات " از رد وبدل شدن بی رویه پول در حین نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال خبر داد.

در تمامی دنیا عده ای به عنوان agent (کارگزار) در خرید و فروش و جا به جایی بازیکنان فعالیت می کنند و از این روش به طور قانونی و رسمی کسب در آمد می کنند.

فعالیت این کارگزار ها با آنچه "دلالی در فوتبال" نام برده می شود متفاوت است ولی در فوتبال ایران در کنار این کارگزارها، ده ها نفر دیگر وجود دارند که از کنار نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال صاحب منفعت مالی می شوند و به "دلال" شهرت پیدا کرده اند.

کارگزار کیست؟

از اواسط دهه 90 و با تصویب قانون بوسمن، نقل و انتقالات در فوتبال اروپا شکل جدیدتری به خود گرفت و بسیاری از محدودیت ها از بین رفت.

با بالا رفتن اعداد و ارقام و پیچیدگی های قانونی، این ضرورت به وجود آمد که کسانی در کنار بازیکنان آنها را به خوبی از قوانین آگاه کنند تا در حین عقد قرارداد دچار مشکل نشوند و بتوانند به حق و حقوق قانونی خود برسند.

بدین ترتیب فعالیت کارگزارها در فوتبال جهان شکلی رسمی و فراگیر به خود گرفت و با حمایت فیفا همراه شد.

این فرایند موجب شد شغل واسطه گری در فوتبال به یک شغل رسمی و قانونی تبدیل شود و جلوی اقدام های بی حساب و کتاب گرفته شود.

در ایران تا قبل از دهه 70 مبالغ قراردادهای بازیکنان به اندازه ای نبود که واسطه ها بتوانند از طریق کار واسطه گری به در آمدهای چشم گیری برسند.

اما در یک دهه گذشته با بالارفتن مبالغ، واسطه گری هم رایج شد و با راه افتادن لیگ حرفه ای از سال 80، زمینه برای فعالیت قانونی کارگزارها به وجود آمد و بتدریج افرادی که علاقه مند به فعالیت در این زمینه بودن در امتحانات مربوطه شرکت کردند و از سوی فیفا پروانه فعالیت را کسب کردند و رسما agent (کارگزار) شدند.

تا چند سال پیش کارگزاران رسمی فوتبال ایران به بیش از چهار نفر بالغ نمی شد. اما در دو-سه سال اخیر افراد بیشتری موفق شدند با شرکت در امتحانات مربوطه کارگزار شوند و در حال حاضر در سایت فیفا نام 15 کارگزار رسمی فوتبال ایران ثبت شده که سه نفر آنها زن هستند.

اما این 15 نفر تنها در بخشی از نقل و انقالات فوتبال ایران نقش دارند و در کنار آنها افرادی دیگر هم به طور غیر رسمی از این راه کسب در آمد می کنند که عده ای از اهالی فوتبال به این کار"دلالی در فوتبال" می گویند.

واسطه های غیر رسمی

یکی از کارشناسان فوتبال ایران درباره واسطه گری در فوتبال می گوید: "در ایران خیلی ها از این راه پول در می آورند، از کارگزان رسمی گرفته تا واسطه های غیررسمی."

"بسیاری از خبرنگاران، مربیان و حتی مدیران باشگاه ها هم دلالی می کنند و پول در می آورند."

چندین خبرنگار در کنار فعالیتهایشان در روزنامه ها در نقل و انتقال بازیکنان هم نقش دارند و از این راه به درآمدی چندین برابر حقوق روزنامه نگاری شان دست پیدا می کنند.

یکی از خبرنگاران ورزشی که مایل به فاش شدن نامش نبود، در این باره توضیح می دهد:" فصل نقل و انتقالات که می رسد همه به دنبال جابجا کردن بازیکن هستند تا پول دربیاورند، مخصوصا خبرنگاران، البته من مربی، مدیر و حتی داور هم میشناسم که این کار را می کنند. مثلا یک مربی یا یک مدیر به شرطی با فلان بازیکن قرارداد می بندد که آن بازیکن چند میلیون تومان به صورت زیرمیزی به آنها بدهد."

یکی از فعالان عرصه نقل و انتقالات هم دخالت برخی مربیان و مدیران باشگاه ها را تائید می کند و در گذشته نیز اخباری درباره نقش واسطه گری یکی از مربیان لیگهای بالاتر در انتقال بازیکنی خارجی منتشر شده بود، هرچند این خبر، مانند موارد دیگر از سوی منابع قضایی ایران مورد تعقیب قرار نگرفت.

گرفتن درصدهای غیر متعارف و "پولهای زیرمیزی" و مشارکت با برخی مربیان ومدیران شرایطی را ایجاد کرده که بسیاری از جمله خداداد عزیزی، سرمربی کنونی تیم پیام مشهد، "دلالی" در فوتبال ایران را به سرطان تشبیه می کنند.

پورسانت های غیر متعارف

حقوق بسیار بالای بازیکنان در فوتبال ایران فضای مناسبی برای کسب در آمد از راه "دلالی" بازیکن ایجاد کرده است.

در لیگ ایران بیش از 100 بازیکن با قراردادی بیش از 100 میلیون تومان در سال است و برخی کارشناسان میانگین حقوق ماهانه هر بازیکن لیگ برتری را بیش از 5 میلیون تومان برآورد می کنند.

این در حالی است که در سطح جامعه ایران این حقوق تنها شامل حال افراد متمول می شود.

یکی از کارگزاران در این باره می گوید:" طبق عرف کارگزاران رسمی از هر قرارداد 10 درصد برمی دارند ، اما غیر رسمی ها به مراتب بیشتر می گیرند."

"به دفعات دیده ام که کارگزان غیر رسمی 40 درصد پورسانت گرفته اند و برای نمونه در قرارداد 100 میلیونی یکی از بازیکنان شهرستانی لیگ، 30 میلیون تومان به مدیر عامل و دو خبرنگار که در این میان واسطه گری کرده بودند رسید."

در این میان این سوال پیش می آید که چرا بازیکنان برای جابجایی با کارگزاران غیر رسمی همکاری می کنند و اجازه می دهند که این پول های بی رویه به جیب واسطه ها واریز شود؟

در پاسخ بازیکنان را می توان به دو گروه تقسیم کرد: آنهایی که مشتری دارند و آنهایی که دنبال تیم می گردند.

گروه اول تنها با کارگزاران رسمی کار می کنند و این کارگزاران به عنوان مدیر برنامه های بازیکنان، با تیم های خواهان این بازیکنان مذاکره می کنند و قراردادهای قانونی امضا می کنند، اما آنهایی که به دنبال پیدا کردن تیم یا راه پیداکردن به باشگاه های بهترند مجبور به دادن پورسانت های اضافی هستند.

آنجاست که پای واسطه ها و خبرنگارانی که با مدیران و مربیان رابطه دارند و پورسانت های بالا و پولهای زیر میزی به ماجرا باز می شوند.

یکی از کارشناسان فوتبال این مساله را یکی از عوامل افت های فوتبال ایران می داند:" متاسفانه این واسطه گری ها باعث به وجود آمدن روابط ناسالم شده ، خبرنگاران از بازیکنانی که با آنها رابطه دارند طرفداری می کنند."

"الان با اطمینان می گویم که یکی از روزنامه های ورزشی ایران تبدیل به آژانس نقل و انتقالات شده. مربیان و مدیران هم با توجه به این روابط بازیکن می گیرند و از آنها استفاده می کنند."

نگاهی به آینده

از میان 15 گارگزار رسمی ایران تنها سه-چهار نفر فعالیت چشم گیر و قابل توجه دارند؛ البته باید به جمع این 15 نفر چند کارگزار ساکن اروپا که بیشتر با لژیونرها همکاری دارند را هم اضافه کرد.

در کنار این کارگزاران رسمی چندین کارگزار غیر رسمی هم وجود دارند که فعالیت شان به مراتب بیشتر از این افراد رسمی است.

یکی از واسطه ها در این باره به می گوید:" خود [یکی از این دو نفر] به من گفته بیش از 200 بازیکن در لیگ برتر و لیگ یک دارد. او با چندین مربی و مدیر رابطه نزدیک دارد و این مربیان هر جا که بروند [نامبرده] بازیکن برایشان می برد."

از آنجا که هر سال آزمون کارگزاری در ایران برگزار می شود، انتظار می رود در آینده به تعداد این افراد اضافه شود و کارشناسان فوتبال ایران معتقدند با فراگیر شدن فعالیت این کارگزاران رسمی می توان با "دلالی" مبارزه کرد.

شهراد ناظمی یکی از اولین و فعال ترین کارگزاران رسمی ایران در باره آینده این شغل می گوید:"پنج سال پیش کسی به این کار به صورت جدی نگاه نمی کرد، اما الان خیلی ها مخصوصا خود بازیکنان به خوبی متوجه شده اند که داشتن یک مدیربرنامه چقدر به آنها کمک می کند و مطمئنا با مرور زمان میزان گرایش بازیکنان به کارگزاران رسمی بیشتر می شود."

"تفاوت ما با واسطه ها این است که ما پاسخگو هستیم و فیفا ما را موظف می کند که در طول مدت قرارداد بازیکنمان با باشگاهش به او سرویس دهیم. این طور نیست که اول کار پولمان را بگیریم و برویم."

البته علی کفاشیان، رئیس فدراسیون فوتبال معتقد است با در نظر گرفتن سقف قرارداد و پایین آوردن میزان مبالغ می توان جلوی واسطه گری را گرفت.

اما یک کارشناس مخالف با این طرح می گوید:" این کار باعث می شود که تیم ها به ستاره هایشان پول زیرمیزی و بیشتر از سقف قرارداد بدهند. همین الان خیلی از تیم ها سقف قرارداد دارند، اما رعایت نمی کنند، این کار دلالی را بیشتر را هم می کند."