نقدی بر
مصاحبه مهندس
زعیم با ادوار
نیوز
بنده مدتهاست با
آثار و نوشته
هاي جناب آقاي
زعيم آشنايي
دارم
.مسلما"نقد گفتگوي
ايشان با
ادوار نيوز
نمي تواند
نافي احترام
قلبي اينجانب
به ايشان باشد
كما اينكه با
وجود تعريض
هاي مكرر
ايشان به حدود
وثغور مفهومي
مفاهيم علمي
از جمله قوميت
و ملت ، پايان
گفتگو به
دغدغه هاي
حقوق بشري
ايشان ختم مي
شود كه خواست
و دغدغه همه
تحول خواهان
ايران است.
آنچه
نگارنده را
ترغيب نمود تا
به نقد اين
مصاحبه بپردازد
دور از ذهن و عجيب بودن
تعاريفي است
كه ايشان از
واژه هاي قوميت
و ملت به
خواننده
منتقل مي
نمايد.
من نمي
دانم در پس
ذهن ايشان چه
مي گذرد و چرا
در ميان
تعاريف
متفاوت، متكثر،
جديد و مدرن
ازواژه قوم
وملت ايشان چنين
تعريفي را
مبناي مصاحبه خود قرار
داده است .اما
به عنوان يك
كنشگر سياسي
كه با بسياري از
فعالان مدني
وسياسي در
ارتباط است مي
توانم بگويم
نوعي از حاشيه
هراسي يا ديگر هراسي در
ميان اين نوع
فعالان سياسي
ديده مي شود
به گونه اي كه
به جاي حل موضوع
به نفي موضوع
مي پردازند. متاسفانه
اين ديگر
هراسي يا به تعبيري فوبياي قومي
چنان بر ذهن
جناب زعيم
مستولي شده كه
مجبور شده اند
تعريفي از Ethnicity به خواننده
بدهند كه هيچ
گونه پايه
علمي و آكادميك
ندارد.
بر مبناي
اين تعريف Ethnicityبه گروهي
مهاجر از
سرزميني به
سرزمين ديگر
گفته مي شود. به واقع
ذكر اين موضوع
توسط ايشان به
اين معني است
كه مصاحبه
شونده اطلاع دقيقي از Etymologyلغات مورد
استفاده را
ندارد يا
حداقل با تغيير
مفهومي مفاهيم
در گذر زمان
نا آشناست و
در خوشبينانه ترين
حالت اطلاعات
ايشان در حد
كتابهاي است
كه شايد يك
قرن پيش به
چاپ رسيده اند.
لازم
ميدانم براي
تبيين مساله
اشاره كوتاهي
به تعريف واژه
قوم داشته
باشم .كلمه
قوم يا Ethnic از
ريشه يوناني Ethniko
گرفته شده
است وبر حسب
زمان در
تغيير بوده
است .رولان
برتون قوم
شناس مشهور
اعتقاد دارد
در يونان باستان
به قبايل
كوچنده اي
گفته مي شد كه
خداباور
نبودند .در
فرهنگ لغت Robertآمده
است كه در قرن
شانزدهم Ethnic به كساني
گفته مي شد كه
مسيحي نبودند
ودر پايان قرن
نوزدهم فرهنگWebster,s قوميت را با
ويژگي هاي
جسمي و نژادي
تعريف مي كند
.به مرور زمان
واژه Ethnic كه
حتي به
دانشجويان
مهاجر گفته
مي شد توسط
رولان برتون
به كساني
اطلاق شد كه
داراي نياكان
مشترك يا باور
به نيكان
مشترك ،فضاي
زيستي مشترك
،آداب ورسوم
مشترك ،نام
مشترك ، سرزمين
مشترك ،زبان و
آداب ورسوم و
ارزشهاي مشترك
و در نهايت
تعلق به گروه مشترك
داشتند.
پير وان دن
برگه در Race and Ethnicityاذعان
داشته كه در
رفتار بشر
برخي از
گرايشها و
تمايلات جهان
شمول مانند
تمايل به خويشاوندي
،تجاوز،سلطه وتمايل به
سرزمين وجود
دارد كه فقط
از طريق آموزش
قابل تبيين
نيست و بايد آن را به
عنوان بخشي از
طبيعت بشري
درك كرد .او حتي
قوميت را
گسترش اصل خويشاوندي
مي داند.
شيرو
روگرو از
نظريه
پردازان منشاگرا،
قوم را گروهي
از افراد بشري
مي داند كه
به يك زبان
تكلم مي كنند
و منشا ء
مشتركي دارند
يا حداقل
منشاء مشتركي را براي خود
متصورند وبا
حفظ رسوم و
سنتهاي خود و
حراست از آنها
خود را ا ز
ديگران
متمايز مي
كنند .او حتي
تا جاي پيش مي رودكه
ناسيوناليسم
واقعي را
ناسيوناليسم
قومي مي
داند.او ملت
را نيز اين چنين
تعريف مي كند
:گروهي از
مردم كه اعضاي
آن معتقدند
رابطه
خويشاوندي با
يكديگر دارند
زيرا ملت بزرگترين
گروهي است كه
به افسانه
اجداد مشترك
ايمان دارد.
در ايران
نيز متخصصين
اين حوزه واژه
هاي فوق را به
گونه اي تعريف
نموده اند
كه هيچ گونه
شباهتي با
تبيينهاي
جناب زعيم
ندارد.محمد
عبدالهي در ترجمه واژه Ethnos
مي گويد به
گروهي از مردم
اطلاق مي شود
كه خود را از لحاظ قوميت Ethnicity
يعني
برخورداري از
منشاء
،نژاد،تاريخ،سرزمين و....هويت
متمايز و
متفاوت از
ديگران مي
دانند.عبداله
رمضان زاده در
تعريف قوميت
مي گويد
:قوميت مركب
از مولفه هاي
ذهنيSubjective و مولفه
هاي عينيObjective است كه
عبارت است از
علاقه و آگاهي
ذهني از هويت ،تعلق،منافع
مشترك
ومشركات عيني
فرهنگي ،زبان
،پيشينه
تاريخي ،دين و سرزمين
مشترك چه در
حال و چه در
گذشته.
اين
تعاريف تنها
نمونه اندكي
از تعاريف
علمي بود كه
توسط متخصصان
اين حوزه به
آن پرداخته
شده است كه
متاسفانه هيچ
گونه تشابهي
با توضيحات
جناب ايشان نداشت.
البته
وجود اقوام و
اقليتهاي
ساكن در يك
كشور الزاما"به
معني تحركات
مبتني بر
هويت جويي
قومي و نژادي
نيست بلكه
اقوام و
اقليتها در
شرايط خاص و
تحت تاثير
عوامل تاثير
گذار به سمت
هويت يابي ،خودمختاري
و تجزيه طلبي
معطوف به
نوع مواجهه و
تعامل قدرت
مركزي با آنها
در قالب
رويكردهاي
همسان سازي ،تكثر
گرا و نحوه
تنظيم
تعاملات و
مناسبات و روابط
گروهها با
همديگر از يك طرف و روابط
دولت با
گروههاي قومي
از طرف ديگر
شكل مي گيرد
.البته اين عوامل
تاثير گذار مي
توانند هم
منشاء بيروني داشته
باشند وهم
منشاءدروني اما از آنجا
كه موضوع
قوميت به مبحث
آنتروپولوژي
مرتبط است و
مفاهيم ناسيوناليسم
،ملت و مليت
به فلسفه
سياسي مرتبط
مي شود گاهي
ظرف خالي
قوميت در
اثر سياستهاي
غلط و ونوع
تعامل اشتباه
مركز-پيرامون
توسط
ناسيوناليسم پر مي شود و
آن وقت ماي Same تعريف
شده پيرامون
خويشاوندي و
سرزمين و زبان در مقابل
آنهاOthers كه
مشابهت كمتري
با آن دارند
به صف بندي مي
پردازند كه در اينجا
ورود عريان
قوميت به فاز
سياسي براي دوستداران
حفظ وضع موجود
و علاقه مندان
به حفظ تماميت
ارضي گران
تمام مي شود و
نگارنده نيز
به خوبي اين
دغدغه را درك
مي كند.اما
نكته مهم
اينجاست كه
ترس از صف
آرايي Same و Others به هيچ وجه
نمي تواند
مستمسك و
مجوزي باشد تا
به جاي پرداختن
به
موضوع
حساسيتSensititivity و
آسيب پذيريVulnerability به قلب
مفاهيم و تعريف
وارونه واژه
ها روي
بياوريم .بي
گمان رهيافت
هاي تقليل
گرايانه و تلاش
در جهت
نارسايي و
عقيم نمودن
مفاهيم هيچ گونه
كمكي به حل
موضوع نخواهد
كرد
.
آنچه كه مي
تواند به حل
اين موضوع كمك
كند تلاش در
جهت شرايطي
است كه وابستگي
و همبستگي
متقابل و عيني
بوجود آورد زيرا
حساسيت در
معني عيني پديده
اي كوتاه مدت
است ودر معني
عميق متضمن معني
ذهني است
،برداشتهاي سياستگذاران
و مردم لزوما"
منطبق بر واقعيت
نيست ما بايد
همزمان از اين حساسيت ها
بكاهيم و تلاش
نماييم آسيب
پذيري حاشيه
نشينان را به
حداقل رسانيم
،قابليت يك
بازيگر قومي
در مقابل نابرابري
و هزينه هاي
تحميلي ناشي از وقايع
خارجي آستانه
مشخصي دارد
لذا بايد تلاش
نمود اين دو
مقوله همزمان تضعيف و
تقويت شوند.
در بخشي
ديگر از
بيانات ايشان
آمده است اين
اقليتهاي
مهاجر تا در
فرهنگ بزرگتر
ذوب نشده اند
قوميت ناميده
مي شوند؟!اگر
تعريف ايشان
از قوميت را به حساب
حاشيه هراسي
يا فوبياي
قومي بگذاريم بي
گمان براي اين
بحش از بيانات
ايشان نمي
توان هيچ پايه
علمي يافت با اين
تعريف نمي
دانم ايشان ايرانيان
مهاجر در
آمريكا و
اروپا را چه
مي داند ؟قوم
ايران؟به نظر
مي رسد توجه
بيش از حد
ايشان به
انسجام
سرزميني مانع از
ديدن تحولات
جدي در سياست جهاني شده
است .امروزه
تنها شباهت
بسياري از دولتها
به هم فقط اين
است كه سرزميني
هستند .اما
بسياري از
آنها حداقل از
نظر حفظ هويت
قادر به تامين امنيت دسته
جمعي نيستند و
ظرفيت و
اقتدار دولتها
به شدت رو به
كاهش است .شهروندان
امروز جهان در
يك تعامل چند
جانبه و با
مولفه هاي
جديد به خود هويت Identity مي
بخشند .ظهور
هويتهاي جديد
را بايد به
رسميت شناخت .هويتهايي
چون هويت ديني
مانند شبكه
القاعده كه
شامل
شهرونداني از
كشورهاي مختلف
است كه با اين
سازمان به خود
هويت مي بخشند
نمونه اي از
بر هم ريختن شالوده ملي
هويتي
است.امروز هر
تعريفي از خود
چند بعدي و
سيال است و
رتبه بندي
هويتي براي هر
فرد متفاوت با
ديگري است.اگر
من خود را يك
كرد ايراني ميدانم
همزمان ديگري
اين حق را
دارد كه خود
را يك ايراني
كرد بنامد.از اينجاست كه
با طرح مساله
هويت مساله
تفاوتها و
شباهتها نيز
مطرح مي
شود.به قطع
يقين هويتها
مرزهاي رواني
را مشخص مي
نمايند نه
مرزهاي
سرزميني را و بر خلاف
سرزمين
،هويتها با هم
تداخل دارند و
گاهي
متقاطعند .عصر
وستفالياي روبه پايان
است و هويتهاي
جديد يا شكل
گرفته اند يا
در حال شكل
گرفتن هستند
در نتيجه بايد
مفهوم فضاي
سياسي را جايگزين
مفهوم
سرزميني نماييم.جوهره
جهان جهاني
سازGlobalizing ايجاب
مي كند ما هم
از نگاه سنتي به مشكلات و
معضلات فاصله
بگيريم و ضمن
اينكه مشكلات
را واقعي
ببينيم براي آنها نيز
راه حل هاي
واقعي و عيني
بيابيم.چه ما
بخواهيم وچه
نخواهيم ،چه فدراليسم را
قبول دلشته
باشيم وچه
قبول نداشته
باشيم ديگر
بازيگران
قومي به هيچ
وجه همبستگي
نامتقارنAsymmetry را به معني
اينكه يك طرف
كاملا"به طرف
ديگر وابسطه
باشد را نمي
پذيرند بلكه
وابستگي دو
جانبه و متقارنSymmetry بهترين را
برون رفت از
معضل قومي در
ايران است.
در جايي
ديگر از
مصاحبه مي
فرمايند
اصلا" اگر كردها
و تركها را
اقوام بناميم
مسخره است!؟در
ايران
اصلا"مساله
اي به نام
قوميت
نداريم!اين
درست مثل
اين است كه
طرف ديگر
بگويد اگر
تركها و كردها
را ايراني
بدانيم مسخره است.يا
بگويند طرح
موضوع حقوق
بشر و آزادي
در ايران مسخره
است و اصلا" موضوعيت
ندارد اين روش
جواب دادن به
سوالات اصلا
برازنده جناب
زعيم نيست اين
نوع جواب دادن
شايسته كساني
است كه در
جواب
خبرنگاران مي
گويند ايران آزاد ترين
كشور دنياست
.قطعا اين
گونه سخن گفتن
به هيچ وجه از
اهميت موضوع نمي كاهد من
به شخصه
اميدوارم
روزي باشد كه
از حيات هيچ
قومي به عنوان مساله ياد
نشود اما
متاسفانه در
ايران ما، هنوز
تلاش در جهت
ابتداي ترين حقوق انساني
اقليتها و
اقوام دغدغه
بسياري از
فعالان قومي
است .دسته
بندي اين
فعالان و انگ
تجزيه طلبي به
آنان و تحقير نخبگان
محلي و محكوم
كردن آنها
به پندار بافي
و تقليل مسايل
مهم به اشتغالات
فكري عده اي
خودفروش هيچ
كمكي به حل
موضوع نمي كند
و ناخواسته باعث
خواهد شد
تصاويري
منكسر در برابر
هم به نمايش
بگذاريم .
پنجشنبه،
9 آبان 1387