جایگاه خرد و دین داری در ورزش و کشورداری ما

دکتر حسن دادخواه

دانشیاردانشگاه شهید چمران اهواز

" خرد" ، بهترین نعمتی است که خدا به انسان ها داده است .
رسول اکرم اسلام ( ص)

پیشگفتار
       همان گونه که رفتارهای یک فرد انسان، شباهت های زیادی با یکدیگر داردونتایج آن رفتارها، مانند هم می باشد؛ بخش های گوناگون اداره یک کشورهم،چون برآمده ازیک اراده وبرنامه می باشد؛ دارای سرانجام نسبتامشابهی می باشد.
      دراین نوشته،عملکردمسئولان وسیاست گذاران کشورمان دردوبخش ورزش وسیاست مورد بررسی وداوری قرارمی گیردونتایج به دست آمده درهردوبخش، ارزیابی می گردد.ازآنجاکه دستاوردهای این دوبخش برآمده لزیک اراده کلی است،شباهت هایی درآن دیده می شود.
این بررسی انتقادی می تواند به مسئولان ،سیاست گذاران وبزرگان جمهوری اسلامی ایران کمک کندتاباگذری بردستاوردهای سیاست ها دربهره گیری ازدین به عنوان " ابزاری جبران کننده "، نسبت به بازنگری احتمالی دررویکرد های کشورداری خود اقدام کنند.
فرازاول: دستاوردهای " خردمحوری "
       به نظر می آید که مقصود رسول اکرم اسلام (ص) ، ازبیان این حدیث ، تشویق مسلمانان بلکه تمام انسان ها به بهره برداری بهینه از" خرد" ؛  باشد. اهمیت بهره برداری ازخرد،آن هنگام آشکارتر می شودکه بدانیم بهره گیری ازخرد درانجام هرکار، خودبه خود انسان رابه رعایت وعمل به پاره ای ازمراحل راهبردی در رسیدن به موفقیت در آن کار وامی دارد. آن مراحل را می توان به شرح زیر آورد:
1- پژوهش وبررسی موضوع
2- سنجش داده ها
3- ارزیابی نهایی
4- روشن نگری
5- شناخت سود وزیان
 6- گزینش بهینه
      روشن است که اگر پیش از انجام هر کاری ، مراحل یادشده طی گردد،میزان موفقیت درآن کاربه مراتب بیشتر می شود.
فرازدوم : ارزیابی ورزش ایران در المپیک 2008
       برپایه چندین گفتگو باکارشناسان ورزش ایران که درروزهای برگزاری المپیک پکن ، ازسیمای جمهوری اسلامی ایران پخش گردید؛ علل وزمینه های ناکامی ورزشکاران ایرانی به قرار زیر است :
1-    کم بودن بودجه بخش ورزش کشور.
2-    نداشتن علم روز درمواد ورزشی.
3-    نداشتن برنامه برای آماده سازی تیم ها .
4-    بهره برداری نکردن ازافرادکارآزموده ورعایت نکردن اصل شایسته سالاری درمدیریت ورزش کشور.
5-    دخالت افراد تاثیرگذار درامورتخصصی فدراسیون ها.
ناگفته نماند که این نظرات روشن ،البته پس از ناکام ماندن ورزشکاران ایران،بیان گردیده است؛ درحالی که پیش از این،فضای رسانه ملی برای پخش این دیدگا ه ها آماده نبود.
اگرعلل وزمینه های یاد شده را بررسی کنیم ، درمی یابیم که نبودن"خردورزی" و"خردمحوری" در آن به روشنی دیده می شود.

گرچه جای خالی خرد درورزش ایران ،در مسابقات درون کشوری نیز کاملا محسوس بوده است ولی در کارزارهای ورزش جهانی ،یعنی میدان هایی که درآن داورهای جهانی، قضاوت می کنندودوربین های ریزبین تصاویرصحنه ها رابه سراسرجهان می فرستندو ورزش ایران درمقایسه باورزش کشورهای دیگر سنجیده می شود ؛ محوری نبودن خرد دربخش ورزش کشورمان بیش ازپیش خودنمایی می کند.
      جای بسی تاسف است که درفضای تبلیغاتی ورسانه ای، کوشش می شود تا جای خالی خردمحوری درورزش، باکاربردغیرمنطقی واژگان ارزشمندی مانند " بهره گیری ازغبرت ایرانی" ، یاری طلبیدن از نام های مقدس امامان و بزرگان دین (ع، و زمزمه کردن ادعیه مذهبی، پرگردد. این چنین، بدون پشتوانه علمی وبهره گیری ازاصل برنامه ریزی ، ازدین به عنوان ابزارجبران کننده استفاده می شودوالبته در این جایگزینی، درصورت نرسیدن به پیروزی ورزشی،آنچه که زیان می بیند گوهر دین واحساسات پاک مذهبی مردم است ونه چیزدیگر.
      وضعیت مطلوب این است که با بهره گیری ازخرد واتخاذ رویکردبرنامه گرا درورزش کشور و با بهره گیری ازمعنویتی که در

ذات دینداری نهفته است بتوانیم دربلند مدت،درتمام موادورزشی، صاحب رکوردهای شایسته ای شویم .
فرازسوم : بررسی رویکرد پرداختن به پوسته دین درامرکشورداری
      افزون برورزش، که تنها، بخشی اززنجیره نظام کشورداری ما می باشد ؛نبودن خردمحوری وخردورزی درپاره ای دیگر ازبخش های کشورمان به روشنی احساس می شود.
      دربرابرناکامی های سیاسی،اقتصادی وفرهنگی ما درکارزارهای وبررسی های جهانی ؛ یعنی آنجا که کارشناسان غیرایرانی ومستقل با ابزارهای علمی به سنجش عملکرد ما می پردازند وعقب ماندگی های کشورمان ، آشکار می گردد، جای بسی تاسف است که بجای شناخت علل ناکامی ها ویافتن راه حل های علمی ومنطقی ، در آن بخش ها نیز از " دین " به عنوان ابزار جبران کننده و" سرپوشی " بر سیاست های نادرستمان ، استفاده می کنیم .این در حالی است که جای خالی "تدبیر " را نمی توان با پررنگ کردن ظواهر دین ،که هر یک در جایگاه خود نیکو است ، پر نمود.
پرداختن به پوسته دین دارای مصادیق ، اهداف ونتایجی است که به شرح زیر می آید :
الف: مصادیق :
1-    برگزاری تشییع جنازه نمادین امامان معصوم(ع)درشهرهای مختلف کشوروپخش اطلاعیه وگزارش آن ازطریق سیما.
2-    اعلام نامگذاری "سال" ها به نام یکی از امامان معصوم (ع) .
3-    واداشتن مجریان رسانه ملی به ذکر صلوات پس ازذکر نام خدا .
4-    بزرگداشت سالروزورود حصرت معصومه(س) به قم در سالهای اخیر باراه انداختن شترحامل کجاوه درخیابان های اصلی این شهر وپخش خبرمصورآن ازشبکه سراسری سیما.
5-    پخش سریال های معنی گرادر ماه رمضان ( البته باتکنیک پایین ومضامین بعضا غیرمعقول).
6-    افزودن صفت "مقدس" ازسوی مجریان صداوسیما پس ازنام شهر مشهد .
7-    پخش پیام هاوپرسش های مذهبی در سیما .
8-    بزرگداشت درگذشت ومیلادشخصیت هایی مانند حضرت شاه عبدالعظیم ،علی اکبروعلی اصغر در سال های اخیر.
9-    دعای مکرر برای سلامت وظهور حضرت مهدی(عج) درروزهای پایانی هفته وواداشتن مجریان سیما درهمه برنامه ها حتی برنامه کودکان به دعا.
10-    به تصویر کشیدن وپخش خصوصی ترین عبادات یعنی شرکت دربرنامه اعتکاف،درسیما.
11-    برگزاری وتبلیغ رسانه ای مراسم خواندن ادعیه.
12-    تبلیغ وسیع برای جمع آوری کمک مالی ازمردم واختصاص بودجه دولتی برای بازسازی عتبات عالیات درکشورعراق.

ب- اهداف :
      گرچه علی الظاهرهدف طراحان اصلی این پروژه(تاکید غیر منطقی بر ظواهروپوسته دین)، گستردن فضای معنویت ودین داری درجامعه است،ولی شکل ومحتوای خالی آن، گویای این است که هدف یاد شده دردرجه اول اهمیت قرارندارد بلکه اهداف زیر دنبال می شود :

1-    کاملا اسلامی نشان دادن نظام دربرابر نارسایی ها وآسیب ها وناهنجاری های اجتماعی .
2-    ادعای اینکه کشوربرموازین اسلامی اداره می شود واهداف اصلی انقلاب محقق شده است .
3-    برای اینکه مردم خواسته های محقق نشده خود را فراموش کنند.
4-    قدرت دادن به بخشی ازمردم ونیروهای مذهبی برای جذب وبهره برداری از آنان.
5-    حفظ موقعیت وجایگاه بعضی ازافراد .
6-    فراموشاندن مفاهیمی مانند اصلاح طلبی وحقوق بشر که محقق شدن آن سبب کم شدن قدرت ونفوذ افراد مورد اشااره خواهد شد.

جالب است دراین آشفته بازاربهره برداری نا درست ازمقدسات وپوسته دین درعرصه سیاست، دربخش اقتصادی نیزپاره ای از بنیادها وموسسات مالی واعتباری بابهره گیری از نام امامان معصوم (ع) وزیر لوای نام های مبارکی چون غدیر،نبوت ،کوثر ،علوی و.......به سودجویی وقانون شکنی وحرام خواری می پردازند.

ج-دستاوردهای منفی:
1-ایجاد بدبینی نسبت به مذهب، به گونه ای که نزدبسیاری از مردم، خسته کننده ترین برنامه های سیما برنامه ها ی آن درروزهای تعطیل وبه مناسبت اعیاد یا عزاداری ها است .
2-ترویج عوام سالاری به جای مردم سالاری .
3-معطوف شدن نگاه ها به پوسته دین اسلام وغافل ماندن از هسته وگوهرآن.
4-خانه نشین شدن اندیشمندان منتقدوکسانی که حاضر نیستند تا ظواهردین بیش از اندازه بزرگ نمایی شود.
5-گسترده شدن گرایش به خرافه ، رمالی، فالگیری، جادو به نام دین داری.
6-همه گیروعادی شدن ریا،نفاق ، ظاهرفریبی میان مردم در انجام عبادات جمعی .

نتیجه گیری:
      در تمام بخش های کشورداری ، هر اندازه که از خردمحوری جدا وبه جای بهره گیری از گوهر وحقیقت دین،به ظاهر سازی دینی نزدیک شویم ؛ زمینه های شکست وناکامی در آن گستره فراهم می آید ودرهر زمینه ای که خردوآموزه های پاک دینی محور تصمیم گیری قرلر گیرد؛ هم دین سربلندمی شود وهم سیاست ها وشیوه کشورداری به نتایج مثبت می رسد.