درسال 1280 خورشیدی مظفرالدین شاه قاجار طی قراردادی، امتیاز اکتشاف واستخراج و فروش کلیه ذخایر نفت و گاز در سراسر خاک ایران به جز استان های شمالی را به مبلغی ناچیز یعنی فقط 16 درصد از منافع، برای مدت 60 سال به ویلیام ناکس دارسی مهندس معدن تبعه انگلیس واگذار کرد. دارسی هفت سال پس از گرفتن امتیاز توانست اولین چاه نفت را درمسجدسلیمان به نفت برساند. و فوران شدید نفت در این چاه نشان داد که چه ذخایر عظیمی از نفت در دل خاک ایران نهفته است.

وقتی بهره برداری آغاز شد، فقط مالیاتی که دارسی طبق قوانین رایج در انگلستان باید نسبت به منافعش از نفت ایران به دولت متبوع خود میپرداخت، توانست بنیه مالی امپراطوری بریتانیای کبیر را بگونه ای بارز تقویت نماید و چرخ های اقتصادی آن امپراطوری را سریع تر به گردش درآورد. و دولت انگلیس را وادارد که بکوشد راسا در غارت این ثروت سرشار میهن ما مداخله نماید. دخالت های دولت انگلیس از طریق شرکت نفت ایران و انگلیس که از ادغام چند شرکت تاسیس شده توسط دارسی ایجاد شده بود صورت میپذیرفت و چپاول نفت ایران سالها همچنان ادامه یافت. در سال 1312 که 32 سال از مدت قرارداد دارسی سپری شده بود، رضاشاه پهلوی ظاهرا بعنوان اعتراض به قرارداد دارسی دستورداد تا قرارداد دارسی را به کاخ سلطنتی بیاورند و در مقابل چشمان حیرت زده حاضران آن را در بخاری انداخته و سوزاند. ولی هم او قرارداد جدیدی را با شرکت نفت ایران وانگلیس برای مدت 60 سال امضا کرد که عملا نتیجه اش افزودن 32 سال به مدت اعتبار قرارداد دارسی بود.

پس ازسقوط دیکتاتوری رضاشاه، دکترمصدق نماینده اول تهران در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی صدای اعتراض خود را از یک طرف به قرارداد دارسی و تمدید شدن آن برای 32 سال دیگر توسط رضاشاه، و از طرف دیگر به پیشنهاد حزب توده برای دادن امتیاز نفت شمال به اتحاد جماهیرشوروی، بلند کرد و مقدمات تز ملی شدن نفت در سراسر ایران را بنیان گذاشت. در انتخابات مجلس پانزدهم که توسط قوام السلطنه و همراهی شاه و درباریان صورت پذیرفت، عوامل انگلیس از ورود مصدق به مجلس جلوگیری کردند و در غیاب او ازمجلس کوشیدند تا با تصویب لایحه الحاقی گس-گلشائیان به قرارداد 1312 سندیت و اعتبار بدهند و به غارت منابع نفتی ایران توسط دولت استعماری انگلیس برای سالهای سال تداوم ببخشند. ولی در همان مجلس پانزدهم چند تن از نمایندگان که از راهنمائی دکترمصدق از بیرون مجلس بهره مند میشدند، از تصویب شدن قرارداد الحاقی تا پایان عمر مجلس پانزدهم جلوگیری نمودند.

در سال 1328 در جریان انتخابات دوره شانزدهم مجلس،دکترمصدق و یارانش با تاسیس جبهه ملی ایران مبارزه برای انتخابات آزاد را آغاز کردند و در نتیجه مبارزاتی پیگیر،دکترمصدق همراه هشت نفر دیگر از اعضای جبهه ملی توانستند به مجلس شانزدهم راه یابند. در مجلس شانزدهم باتوجه به اهمیت موضوع نفت، برای رسیدگی به این مسئله، کمیسیونی ویژه نفت انتخاب گردید که دکترمصدق ریاست این کمیسیون را عهده دار شد و چند تن از نمایندگان عضو جبهه ملی نیز در این کمیسیون با دکترمصدق همکاری و همراهی داشتند. این کمیسیون لایحه الحاقی گس-گلشائیان را که درحقیقت تداوم قرارداد سابق بود مردود دانست و سپس همین گروه اندک با رهبری دکترمصدق و با تلاشی طولانی ونفس گیر و تحت پشتیبانی و حمایت گسترده ملت ایران موفق شدند قانون ملی شدن نفت را در تاریخ 29 اسفند1329 به تصویب نهائی برسانند. متن این قانون که علی التحقیق نوشته ای ماندگار وجاویدان در تارخ این سرزمین خواهد بود بدینگونه انشاء شده است:

«بنام سعادت ملت ایران و به منظور کمک به تامین صلح جهانی امضاءکنندگان ذیل، پیشنهاد می نمائیم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثناء ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف و استخراج و بهره برداری در دست دولت قرار گیرد.»

یک ماه پس از تصویب شدن قانون ملی شدن نفت، در تاریخ اول اردیبهشت 1330 دکتر مصدق قبول مسئولیت نموده و دولت ملی را برای اجرای قانون ملی شدن نفت و اصلاح قانون انتخابات تشکیل داد و پس از زمانی کوتاه در تاریخ 29 خرداد 1330 از شرکت نفت ایران وانگلیس خلع ید به عمل آورد و به آرزوی دیرین ملت ایران یعنی ملی شدن نفت جامه عمل پوشاند. ملی شدن نفت تنها استیفای حقوق مادی ملت ایران و تصاحب ثروتی که به غارت میرفت نبود، بلکه با ملی شدن نفت و برچیده شدن بساط شرکت نفت ایران وانگلیس، دخالت های دولت استعمارگر انگلیس در کلیه شئون سیاسی ایران نیز متوقف گردید. دولت انگلیس از طریق شرکت نفت ایران و انگلیس که در حقیقت حکومتی در درون حکومت ایران بود، در تعیین نخست وزیران و وزراء کابینه ها و وکلای مجلس نقشی حتمی وموثر داشت. در اسنادی که از خانه سدان، یکی از مدیران انگلیسی شرکت نفت سابق بدست آمد، معلوم گردید که انگلیس ها تا آنجا پیش رفته بودند که حتی مدیریت بسیاری از روزنامه های ایران را در اختیار داشتند و برای آنها سرمقاله ارسال کرده و سمت وسوی سیاسی آنها را هدایت میکردند.

امروز که 62 سال از تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت گذشته،هیچکس نمیتواند اثرات شگرف و عمیقی را که آن نهضت ملی در حیات سیاسی این کشور و تحولات عظیم اقتصادی که در زندگی ملت ایران بر جای گذاشته انکار نماید. و کیست که نداند که نهضت ملی شدن نفت ایران چه اثرات چشم گیری روی جنبش های آزادیخواهانه سایر کشورهای استعمارزده جهان داشته است. برای ایرانیان جای خوشوقتی و شادکامی بسیار است که مقارن شدن 29 اسفند، روز ملی شدن نفت با جشن خجسته نوروز دو عید همزمان را برای ملت ایران به ارمغان آورده است.

جبهه ملی ایران جشن سالروز ملی شدن نفت و عید نوروز باستانی و آغاز سال نو را به هموطنان عزیز تبریک میگوید.و امیدوار است سال جدید، سال تحقق آرمان های ملت ایران یعنی تحقق آزادی، استقلال وعدالت اجتماعی بوده و گریبان ملت بزرگ ایران از مصائب سیاسی و تضییع فاحش حقوق بشر و تنگناهای اقتصادی فزاینده، گرانی و تورم سرسام آور، فقر و بیکاری ومعضلات اجتماعی رهایی یابد.

تهران – 28 اسفندماه 1391

جـبـهه مــلـی ایــران