 ایران و کشورهای گروه ۱+۵ برسر پرونده هسته‌ای به توافق رسیدند وزیران امور خارجه شش قدرت بزرگ جامعه جهانی همراه با کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از دستیابی به توافق بر سر فعالیت های اتمی تهران با نمایندگان جمهوری اسلامی ایران خبر دادند. این توافق در حالی حاصل شد که تا ساعات اولیه بامداد در ژنو، طرف‌ها مشغول مذاکرات فشرده‌ای بودند که جزئیاتی از آن به بیرون درز پیدا نکرد. مذاکرات به دلیل تاکید و پافشاری ایران برای آوردن عبارت «حق» غنی‌سازی در توافق‌نامه تا ساعت‌های اولیه بامداد یک‌شنبه ادامه پیدا کرد. بر اساس توافق صورت گرفته در سومین دور مذاکرات اتمی با گروه ۵ بعلاوه یک، فعالیت های اتمی ایران طی شش ماه آینده تحت نظارت مستقیم طرفین مذاکره خواهد بود. همچنین در این مدت ایران اجازه توسعه تاسیسات اتمی اراک، نظنز و فردو را ندارد. جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده در نشست با خبرنگاران در ژنو، این توافق را «گام نخست» خواند و گفت در مقابل آنچه تهران انجام خواهد داد، بخشی از تحریمها «تعلیق» می‌شود و بخشی از پول‌های مسدود شده ایران به این کشور باز می‌گردد. باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا در واکنش به توافق صورت گرفته، طی سخنانی گفت: «امروز دیپلماسی راهی تازه را در برابر جهان گشود؛ راهی که بیشتر امن است. در آینده ای که ما می توانیم تایید کنیم برنامه اتمی ایران صلح آمیز است و نمی تواند منجر به ساخت سلاح هسته ای شود. در حالی که اعلام امروز تنها گام نخست است، این دستاوردی بزرگ نیز هست.» آقای اوباما افزود: «برای نخستین بار در حدود یک دهه، ما پیشرفت برنامه اتمی ایران را متوقف کرده ایم و بخش های کلیدی برنامه نیز تضعیف می شود. ایران به میزان مشخصی از غنی سازی و خنثی کردن بخشی از ذخایرش متعهد شده است.» ایران در پی موافقت با کاهش غنی سازی تا سقف ۵ درصد، امکان دسترسی به ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار از دارایی هایش را در خارج از کشور خواهد داشت و نزدیک به ١٥ میلیارد دلار دیگر که از فروش نفت حاصل خواهد شد به حسابهای خارجی واریز می شود که دولت ایران به آنها دسترسی آزاد ندارد، این در حالی است که حدود ١٠٠ میلیارد دلار دارایی های ارزی ایران همچنان به دلیل تحریمها قابل دستیابی نیستند. همچنین ممنوعیت‌های اعمال‌شده بر ایران در تجارت فلزات گران‌بها٬ واردات قطعات یدکی هواپیما و صادرات محصولات پتروشیمی هم در پی این توافق لغو خواهد شد. ایران در طول شش ماه آینده نمی تواند صادرات نفت خود را افزایش دهد. ادامه تحریمهای نفتی در شش ماه آینده به معنای ضربه ای معادل ٣٠ میلیارد دلار ( پنج میایارد دلار در ماه) به اقتصاد ایران در مقایسه با سال ٢٠١١ (پیش از تحریمهای نفتی) است. در طول این مدت، تحریم بانک مرکزی و دیگر بانکهای ایرانی ادامه خواهد داشت، محدودیتهای پوشش بیمه ای به ایران پابرجا می مانند و تحریمهای مربوط به کشتی سازی و کشتی رانی همچنان باقی خواهند ماند. جواد ظریف٬ وزیر امور خارجه ایران٬ ساعت ۳ بامداد یک‌شنبه به وقت ژنو (۵:۳۰ به وقت تهران) با انتشار توییتی کوتاه٬ خبر دستیابی به توافق را اعلام کرد و عباس عراقچی٬ از مذاکره‌کننده‌های ارشد ایرانی هم در صفحه توییتر خود از برخاستن «دود سفید از مذاکرات» ژنو خبر داد. حسن روحانی٬ رئیس‌جمهور ایران نیز در پی انتشار خبر توافق٬ در صفحه توییتر خود نوشت: «مردم ایران (در انتخابات ۹۲) به میانه‌روی و تعامل سازنده رای دادند و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر تیم مذاکره‌کننده ما حالا افق‌های جدیدی را به روی کشور گشوده است.» به‌رغم اعلام رسمی دستیابی به توافق٬ به نظر می‌رسد یکی از مسائل اصلی مورد اختلاف که «به رسمیت شناخته شدن حق ایران برای غنی‌سازی» بود همچنان حل‌نشده باقی مانده است. مقامات ایرانی٬ از جمله جواد ظریف و عباس عراقچی اعلام کرده‌اند که این حق در توافق‌نامه به رسمیت شناخته شده٬ اما جان کری در کنفرانس خبری پس از پایان مذاکرات به صراحت اعلام کرد که بر اساس معاهده ان‌پی‌تی چنین حقی برای ایران یا هیچ کشور دیگری به رسمیت شناخته نشده و نخواهد شد. ایران پیش‌تر این موضوع را «خط قرمز» مذاکرات خوانده بود و گفته بود باید رسما به رسمیت شناخته شدن این حق در متن توافق‌نامه ذکر شود. با این حال٬ جواد ظریف ابراز امیدواری کرد که توافق صورت‌گرفته منجر به برداشتن گام‌های محکم و منسجم از سوی هر دو طرف شود و روابط ایران و غرب را بهبود بخشد. ویلیام هیگ٬ وزیر امور خارجه بریتانیا٬ اعلام کرد که «توافق صورت‌گرفته نشان می‌دهد که همکاری با ایران ممکن است و می‌توان مسائل پیچیده موجود را از طریق دیپلماسی حل‌وفصل کرد.» به گفته او این توافق «نه فقط برای ایران٬ که برای خاورمیانه و همه دنیا توافقی مفید است.» مقامات اسرائیلی که همواره از منتقدان سرسخت هرگونه توافقی با ایران بوده‌اند٬ سند ژنو را «توافقی بد» ارزیابی کرده‌اند. پیش‌تر مقامات اسرائیلی اعلام کرده بودند که توافق با ایران «یک هدیه کریسمس باورنکردنی» به این کشور است و به ایرانی‌ها فرصت می‌دهد تا برنامه هسته‌ای خود را به پیش ببرند و به ساخت بمب اتمی نزدیک‌تر شوند. اینک ایران و گروه ١+٥ باید در طول شش ماه آینده در خصوص امکان رسیدن به یک توافق نهایی گفتگو کنند. دولتهای غربی گفته اند که در صورت عدم توافق نهایی، تحریمهای موجود را افزایش خواهند داد. ترجمه فارسی متن انگلیسی این توافق‌نامه در زیر می‌آید: برنامه اقدام مشترک مقدمه هدف از این مذاکرات دستیابی به یک راه حل جامع درازمدت و مورد توافق دو طرف است که اطمینان دهد برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح‌آمیز خواهد بود. ایران بار دیگر تأکید می‌کند که تحت هیچ شرایطی ایران هیچ زمان به دنبال دستیابی یا ساخت هرگونه تسلیحات هسته‌ای نخواهد بود. این راه حل جامع بر پایه اقدامات اولیه‌ای بنا می‌شود که ظرف مدتی که قرار است بر روی آن توافق شود و با هدف رفع نگرانی‌ها به گامی نهایی خواهد انجامید. این راه حل جامع، ایران را قادر خواهد ساخت تا به طور کامل از حق خود برای داشتن انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز تحت بندهای مربوطه در ان‌پی‌تی و در مطابقت با وظایفی که در این بندها برای او برشمرده شده برخوردار شود. این راه حل جامع شامل یک برنامه غنی‌سازی تعریف‌شده از سوی دو طرف خواهد بود که در آن محدودیتهای عملی و اقداماتی برای شفاف‌سازی گنجانده می‌شود تا بدین طریق ماهیت صلح‌آمیز برنامه تضمین گردد. این راه حل جامع، مجموعه‌ای منسجم را تشکیل می‌دهد که تا زمانی که همه آن مورد توافق قرار نگرفته، معنی آن این است که هیچ توافقی صورت نگرفته است. این راه حل جامع روندی متقابل و گام به گام را دربر خواهد گرفت و به لغو فراگیر تمامی تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل و همچنین تحریمهای چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران خواهد انجامید. در میان اقدامات اولیه و گام نهایی، گام‌های دیگری نیز وجود خواهد داشت که ازجمله شامل پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل با هدف پایان رضایت‌بخش بررسی موضوع توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد بود. گروه سه کشور اروپایی به اضافه سه (ای۳+۳) و ایران مسئول نهایی کردن و اجرایی شدن گام‌های دوجانبه میان‌مدت و راه حل جامع با حسن نیت خواهند بود. یک کمیسیون مشترک از ای۳/ای‌یو+۳ (سه کشور اروپایی یا اتحادیه اروپا به اضافه سه) تشکیل خواهد شد تا بر نحوه اجرای گام‌های میان‌مدت نظارت کرده و به مسائلی که ممکن است پدید آیند رسیدگی کند در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئولیت راستی‌آزمایی اقدامات مرتبط با برنامه هسته‌ای را برعهده خواهد داشت. این کمیسیون مشترک برای تسهیل حل و فصل مسائل مورد نگرانی گذشته و حال با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری خواهد کرد. عناصر گام اول گام اول دارای دوره زمانی شش ماهه خواهد بود و با توافق متقابل قابل تمدید است. در این دوره همه اعضاء، با حسن نیت، در جهت حفظ فضای سازنده در مذاکرات فعالیت خواهند کرد. ایران اقدامات داوطلبانه زیر را به انجام خواهد رساند: ـ نیمی از اورانیوم موجود غنی شده تا ۲۰ درصد را به صورت اکسید ۲۰ درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه «UF6» با غنای ۲۰ درصد را به مواد کمتر از پنج درصد رقیق نماید. خط برگشت‌پذیر نیز وجود نداشته باشد. ـ ایران اعلام می‌کند که برای این دوره شش ماهه، اورانیوم را به سطح بالاتر از ۵ درصد غنی‌سازی نکند. ـ ایران اعلام می‌کند که فعالیت‌های خود در تاسیسات غنی‌سازی سوخت نطنز، فُردو و یا راکتور اراک را که توسط آژانس با نام IR-40 شناسایی می‌شود، بیش از این گسترش نخواهد داد. ـ همان‌گونه که ایران در برنامه عملیاتی کردن تاسیسات تبدیل مواد، به آژانس اعلام کرده است، با آغاز خط تبدیل مواد UF6 غنی شده تا ۵ درصد به UO2، ایران تصمیم دارد مواد UF6 جدیدا غنی شده تا سطح ۵ درصد را طی شش ماه آینده به اکسید تبدیل کند. ـ محل‌های جدید برای غنی‌سازی ایجاد نمی‌شود. ـ ایران برنامه تحقیق و توسعه (R&D) تحت نظارت پادمانی، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی‌سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی‌گیرد، ادامه خواهد داد. ـ عدم بازفرآوری یا ساخت تاسیساتی که توانایی بازفرآوری داشته باشند. نظارت‌های بیشتر: ـ ارائه اطلاعات مشخص به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شامل اطلاعات در خصوص طرح‌های تاسیسات هسته‌ای ایران، توصیف یک یک ساختمان‌ها در هر یک از سایت‌های هسته‌ای، توصیفی از سطح عملیاتی که در هریک از اماکن که به فعالیت‌های هسته‌ای مشخص اشتغال دارند، اطلاعات در خصوص معادن و دستگاه‌های تخلیص اورانیوم و اطلاعات در خصوص منابع اولیه. ارائه این اطلاعات ظرف سه ماه از زمان آغاز این اقدامات انجام خواهد شد. ـ ارائه پرسشنامه جدید فنی راکتور اراک به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که توسط آژانس با نام IR-40 شناسایی می‌شود. ـ برداشتن گام‌های لازم برای موافقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای انعقاد «رهیافت پادمان» در مورد راکتور اراک که توسط آژانس با نام IR-40 شناسایی می‌شود. ـ دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به فردو و نطنز با هدف بررسی فایل‌های ضبط شده دوربین‌ها در مواقعی که بازرسان برای بازرسی‌های موسوم به راستی‌آزمایی اطلاعات طراحی (DIV)، راستی‌آزمایی فهرست موقت (IIV)، و راستی‌آزمایی فهرست فیزیکی (PIV) و بازرسی‌های سرزده در سایت حضور ندارند. ـ دسترسی هدایت شده بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به: o کارگاه‌های مونتاژ سانتریفوژ o کارگاه‌های تولید روتور سانتریفوژ و محل‌های نگهداری، و o معادن اورانیوم و تخلیص اورانیوم در مقابل، ۳+۳، اقدامات داوطلبانه زیر را انجام خواهند داد: ـ توقف تلاش برای کاهش فروش نفت خام ایران به نحوی که مشتریان فعلی بتوانند میانگین میزان کنونی خرید نفت خام خود از ایران را کماکان ادامه دهند. ممکن ساختن بازگشت مبلغ مورد توافقی از درآمدها که در خارج از کشور نگه داشته شده‌است. در مورد فروش نفت مذکور، تحریمهای اتحادیه اروپا و آمریکا بر بیمه و خدمات حمل و نقل مرتبط، تعلیق می‌شوند. ـ تعلیق تحریمهای امریکا و اتحادیه اروپا بر: o صادرات پتروشیمی ایران و نیز تعلیق تحریم خدمات مرتبط o طلا و فلزات گران‌بها، و تعلیق تحریم خدمات مرتبط ـ تعلیق تحریمهای آمریکا بر صنعت خودروسازی ایران و تعلیق تحریمهای خدمات مرتبط ـ صدور گواهی عرضه و نصب قطعات یدکی برای ایمنی پرواز هواپیماهای غیرنظامی ایران و خدمات مرتبط. صدور گواهی بازرسی‌های مرتبط با ایمنی و تعمیرات در ایران و همچنین خدمات مرتبط ـ عدم اِعمال تحریمهای جدید مرتبط با مسئله هسته‌ای توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد ـ عدم اعمال تحریمهای جدید مرتبط با مسئله هسته‌ای از سوی اتحادیه اروپا ـ دولت آمریکا، در چارچوب اختیارات قانونی رییس جمهوری و کنگره از تحمیل تحریمهای جدید هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ـ یک کانال مالی به منظور تسهیل تجارت مربوط به امور انسان‌دوستانه برای تامین نیازهای داخلی ایران با استفاده از درآمدهای نفتی ایران که در خارج از کشور مانده ایجاد خواهد شد. تجارت امور انسان‌دوستانه بنا بر تعریف عبارت است از مراودات تجاری مرتبط با تولیدات غذایی و کشاورزی، دارو، تجهیزات پزشکی و مخارج پزشکی بیماران خارج از کشور. این کانال مالی شامل بانکهای خارجی مشخص و بانکهای ایرانی غیر تحریم شده خواهد بود که به‌هنگام ایجاد این کانال مالی مشخص خواهند شد. o کانال مزبور همچنین موارد را ممکن می‌سازد: - نقل و انتقال‌های مالی مورد نیاز برای پرداخت تعهدات ایران به سازمان ملل متحد - پرداخت مستقیم شهریه به دانشگاه‌ها و کالج‌ها برای دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور تا مبلغ توافق شده برای یک دوره شش ماهه. ـ افزایش آستانه برای اخذ مجوزهای اتحادیه اروپا جهت تبادلات مالی تجارت موارد غیرتحریمی تا مبلغ مورد توافق. عناصر گام نهایی راه حل جامع گام نهایی راه حل جامع که اعضاء قصد دارند مذاکره در خصوص آن را در کمتر از یک سال بعد از تصویب این سند، به پایان رسانده و اجرای آن را شروع کنند، عبارت است از: ـ دارای دوره زمانی بلندمدت مشخصی خواهد بود که مدت آن مورد توافق قرار خواهد گرفت. ـ بیانگر حقوق و تعهدات اعضاء معاهده عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای و موافقت‌نامه‌های پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. ـ به‌طور همه‌جانبه تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریمهای چندجانبه و تحریمهای ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فناوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد اتخاذ نماید. ـ متضمن یک برنامه غنی‌سازی باشد که توسط طرفین تعریف می‌گردد، برنامه‌ای که شاخصه‌های آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیتهای مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، ظرفیت غنی‌سازی، محل‌هایی که در آن غنی‌سازی انجام می‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می‌گیرد، تعیین می‌گردد. ـ نگرانی‌های مرتبط با رآکتور اراک که توسط آژانس با نام IR-40 شناخته می‌شود، را کاملا برطرف نماید. بازفرآوری و یا احداث تاسیساتی که قادر به بازفرآوری باشد، ایجاد نخواهد شد. ـ اقدامات شفاف‌ساز و با نظارت بیشتر مورد توافق را به طور کامل به اجرا درآورد. پروتکل الحاقی در چارچوب اختیارات رییس جمهوری و مجلس شورای اسلامی تصویب و به اجراء درآید. ـ شامل همکاری بین‌المللی هسته‌ای غیر نظامی باشد، که این همکاری‌ها از جمله در خصوص دستیابی به راکتورهای مدرن آب سبک قدرت و تحقیقاتی و تجهیزات مرتبط و نیز عرضه سوخت هسته‌ای مدرن و برنامه‌های تحقیق و توسعه (R&D) مورد توافق است. به دنبال اجرای موفق گام نهایی راه حل جامع و با سپری شدن کامل دوره زمانی گام نهایی، با برنامه هسته‌ای ایران مانند برنامه هر کشور دیگر فاقد تسلیحات هسته‌ای عضو ان‌پی‌تی رفتار خواهد شد. ------------------------------------------------------- * در خصوص گام نهایی و هر یک از گام‌های میانی، این اصل اساسی که «تا در مورد همه چیز توافق نشود، در خصوص هیچ چیزی توافق حاصل نشده است» اعمال می‌شود. |