سانتریفوژهایی که با سرعت بیش از حد می چرخند

طبق گزارش نیویورک تایمز اسرائیل و آمریکا مشترکاٌ ویروس کامپیوتری استاکس نت را طراحی کرده اند، برای حملۀ سایبری به تأسیسات غنی سازی اورانیوم در ایران. این روزنامه با استناد به کارشناسان نظامی وامنیتی که نامشان نیامده گزارش می کند اسرائیل ویروس را در تأسیسات اتمی مخفی خود در دیمونا آزمایش کرده است. به نوشتۀ نیویورک تایمز اسرائیل به این منظور سانتریفوژهایی ساخته که ظاهراٌ عیناٌ مانند سانتریفوژهای موجود در تأسیسات نطنز هستند. روزنامه از یک کارشناس آمریکایی نقل می کند که ویروس کامپیوتری از اینرو اینگونه مؤثر بوده که «اسرائیل آن را قبلاٌ آزمایش کرده است.»

طبق اظهارات این کارشناس اسرائیل آزمایش ها را روی سانتریفوژهای پ ۱ انجام داده است. پ مخفف «پاکستان» است. عبدالقدیرخان، مشهور به «پدر بمب اتمی پاکستان»، نقشه های ساخت را در دهۀ هفتاد از کنسرسیوم غنی سازی آلمانی- انگلیسی– هلندیِ اورنکو به سرقت برده بود. وی بعد از اینکه براساس این نقشه ها یک تأسیسات غنی سازی برای برنامۀ اتمی نظامی پاکستان ساخت برنامه ها و لوازم دستگاه ها را به دیگر کشورها از جمله لیبی و ایران فروخت.

ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ هزاران سانتریفوژ پ ۱ را که به مقصد لیبی بود در اختیار گرفت و آنها را به آزمایشگاه اوک ریج در تنسی فرستاد. بعلاوه سازمان اطلاعات سیا احتمالاٌ نقشه های ساخت سانتریفوژها را که متعلق به خانوادۀ سوئیسی تینر بود کپی کرد، این خانواده نقش مهمی در شبکۀ قاچاق عبدالقدیرخان داشت اما بعد با سیا همکاری کرد. بنابراین آمریکا هم قطعه های لازم و هم دانش فنی را برای چنین تأسیساتِ آزمایشی در اختیار دارد.

به نوشتۀ نیویورک تایمز علاوه بر این آزمایشگاه ملی آیداهو در سال ۲۰۰۸ با همکاری شرکت زیمنس نقاط ضعف سیستم هدایتی تأسیسات صنعتی را تحلیل کرد. استاکس نت دقیقاٌ اینگونه سیستم ها را هدف می گیرد. شرکت آمریکایی سیمانتک، یک تولید کنندۀ نرم افزارهای ضد ویروس، کد این بدافزار را باز کرد. این بدافزار باعث می شود سیستم های هدایت زیمنس فرمان هایی به انواع مشخصی از تغییردهنده های فرکانس می فرستند که از جمله جهتِ تغییر سرعت سانتریفوژهای گازی برای غنی سازی اورانیوم به کار می روند. هنوز کاملاً مشخص نشده تغییر سیکل های ناشی از ویروس استاکس نت چگونه به این دستگاه های بسیار حساس آسیب می زنند. یک فرمان سرعت را در حدی بالا می برد که چرخنده های آلومینیومیِ دستگاه ها نتوانند تحمل آن را داشته باشند. دیگری برعکس سرعت را کم می کند. این موضوع از طرفی می تواند به کاهش تولید تأسیسات منجر شود و از طرف دیگر لرزش هایی به وجود آورد که ممکن است به سانتریفوژها آسیب بزنند.

نیویورک تایمز اطلاعات خود را «یکی از محکم ترین قراینی» ارزیابی می کند که طبق آن استاکس نت محصول مشترک آمریکا و اسرائیل برای خرابکاری در برنامۀ اتمی ایران است.

همچون گذشته قطعیتی در این مورد وجود ندارد. نه مقام های دولتی آمریکایی و نه مقام های دولتی اسرائیل در این باره اظهار نظر رسمی نمی کنند. همچنین معلوم نیست چه کسی برنامه را نوشته است. سیمانتک ردِ بیش از ۳۰ برنامه نویس را در کُد پیدا کرده است. از این گذشته معلوم نیست آیا ایران در نطنز دستگاه های زیمنس و یا تغییر دهنده های فرکانس را به کار می برد یا نه. کارشناسان هسته ای مانند رئیس بازرسان سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی اولی هاینونن یا دیوید آلبرایت از مؤسسۀ مستقل علوم و امنیت بین المللی در واشینگتن خاطرنشان می کنند نقص در تولید می تواند مشکلات فنی نطنز را نیز توضیح دهد.

رئیس جمهور ایران محمود احمدی نژاد در نوامبر «دشمنان ایران» را متهم کرده بود آنها «مشکلاتی برای تعداد مشخصی از سانتریفوژهای ما» بوجود آوردند با «نرم افزارهایی که در بخش های فنی نصب کرده بودند.» واقعاٌ شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد حملۀ احتمالی سایبری تنها تا حدی مؤفقیت آمیز بوده است. گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان می دهند که ایران بین نوامبر ۲۰۰۹ و ژانویۀ ۲۰۱۰ مشکلات گسترده ای در یک مدول تأسیسات نطنز داشته است. در نتیجه باید حدود ۱۰۰۰ از مجموع بیش از ۸ هزار سانتریفوژ تعویض می شدند. اما مدول های دیگر معمولی کار می کردند و تولید اورانیوم آنچنان کم نشد. بعلاوه ایران از سال ها پیش سانتریفوژهای خود را زیر ظرفیت اسمی بکار می برد ظاهراٌ برای اینکه دستگاه ها را حفظ کند.

پائول-آنتون کروگر, زود دویچه تسایتونگ(آلمان), 17/01/2011