«جلوی ایران را گرفتن»

رییس جمهوری آمریکا باراک اوباما میان کنگره خشمگین آمریکا و رفتار لجوجانه چین، گرفتار شده است.

ضرب الاجلی که خودش اعلام کرده بود را از دست داده و شاید رای کافی برای تصویب (قطعنامه جدید)، حتی اگر دندان های آن کشیده شده باشد را، ندارد. این موقعیتی است که باراک اوباما در آن گیر افتاده است، چه در بحث بر سر تصویب لایحه اصلاح خدمات درمانی در آمریکا و یا جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به بمب اتمی.

در مورد خدمات درمانی، باید گفت که آقای اوباما با طرحی سنگین و سخت ریاست جمهوری خود را آغاز کرد. روال دولت قبل را کنار گذاشته و دست همکاری به سوی ایران دراز کرد. اگر ایران دست دراز شده را می گرفت و یا حداقل، فعالیت های اتمی اش را روشن و شفاف اعلام می کرد، جهان می دانست که برای رابطه سخت و خصمانه میان دو کشور، کدام طرف را باید ملامت کند. همین عامل است که شورای امنیت را قانع می کند تا دور چهارم تحریم ها علیه ایران را اعمال کند تا زیر فشارهای – فلج کننده – آیت الله های ایران مجبور شوند مسوولیت های اتمی خود را به عهده گیرند.

پیشنهاد همکاری آقای اوباما از نقطه ای خوب شروع شد. در ماه اکتبر سال گذشته میلادی و در جریان مذاکرات ژنو، ایرانی ها توافق اولیه را اعلام کردند تا بخش اعظم اورانیوم کمتر غنی شده خود را به روسیه بفرستند تا هرگونه نگرانی از این که این محموله قرار است به مصرف ساخت بمب برسد را برطرف کنند. کمی بعد عقب کشیدند که این کار را نمی کنند و در نتیجه روسیه را آزرده کردند که راه را برای تلاش آمریکا برای درخواست تحریم های جدید، باز کرد.

چین را اما هنوز که هنوز است، باید قانع کرد. جف بیدر (Jeff Bader) از کاخ سفید و جف استاینبرگ از وزارت خارجه آمریکا، دو مقام رسمی آمریکایی بودند که به چین رفتند تا برای افزایش فشار بر ایران به توافق برسند. آمریکا اما عجله دارد و می خواهد پیش از تکیه زدن لبنان بر ریاست دوره ای شورای امنیت، که حدود دو ماه دیگر است و همچنین برای جلوگیری از هرگونه حواس پرتی در کنفرانس بررسی پیمان منع گسترش سلاح های کشتار جمعی که قرار است در نیویورک برگزار شود، این قطعنامه را نهایی و تصویب کند.

یک مقام ارشد دولتی آمریکا می گوید دو مقام یاد شده، «گفت وگوهای خوبی» در پکن داشته اند: چین هم مانند آمریکا خواهان ثبات در منطقه خلیج فارس است و خواهان دستیابی ایران به سلاح اتمی نیست. اما دیپلمات های غربی می گویند چین بر این باور است که حتی اگر «یک درصد» هم شانس گفت وگو وجود داشته باشد (که ایرانی ها به شکل حرفه ای این کار را کرده و این گونه وانمود می کنند)، باید مذاکره کرد. هرچند چین تاکنون از حق وتوی خود به تنهایی در شورای امنیت استفاده نکرده، حالا شاید با این توهم که دارد به قدرتی جهانی تبدیل می شود، هوس کند آن را امتحان کند. اگر هم بالاخره چین همراه شود، حتمن مطمئن خواهد شد که تحریم ها هیچ گونه دندانی نداشته باشد.

هرچند آقای اوباما با چین که مانند قاطر لجبار است، روبرو است، اما کنگره ای هم در آن سو هست که مانند یک اسب وحشی آماده تاختن است. احساسات ضد ایرانی در کنگره آمریکا از پیش و توسط حرف های تکذیب هالوکاست محمود احمدی نژآد به جوش آمده و از زمانی که نظام جمهوری اسلامی معترضان و جنبش سبز دموکراسی خواه ایرانی را پس از انتخابات ریاست جمهوری مورد سرکوب خشن و خونین قرار داد، دیگر سرریز کرده است.

هرچند کاخ سفید می گوید به هیچ وجه اختلافی با کنگره ندارد و هماهنگ با هم کار می کنند، اما کنث کاتزمن (Kenneth Katzman) از سرویس تحقیقات کنگره می گوید کنگره آمریکا به شدت در تلاش است تا هر راهی که برای فشار بر ایران در دسترس است را فعال کند. و البته این فشار از هر دو سوی کنگره است و دموکرات ها و جمهوریخوهان بر آن توافق دارند: از جان مک کین جمهوریخواه گرفته تا هوارد برمن دموکرات. یکی از دو لایحه پیشنهادی یاد شده، شرکت ها، حتی شرکت های خارجی، را در صورت هرگونه معامله با ایران در فروش بنزین یا قطعات و تجهیزات مرتبط با پالایش نفت، مورد مجازات قرار می دهد. پیشنهاد دیگر شخصیت های حقیقی و حقوقی مرتبط با هرگونه نقض حقوق بشر در ایران را مورد تحریم های شدید قرار می دهد تا رفتار رسمی ایران در مورد رعایت حقوق بشر تغییر کند.

اما چنین ابزارهایی می تواند بیش از این که بر روند اتمی جمهوری اسلامی اثر بگذارد، سیاست محتاطانه آقای اوباما برای همراه کردن متحدان علیه ایران را خراب کند. اما آقای اوباما با یک حسابگری خیلی سخت روبرو است. برخی مشاوران او در وزارت خارجه آمریکا می گویند فشار سنگین بر ایران می تواند جمهوری اسلامی را به تلافی در افغانستان (که احمدی نژآد هفته پیش از آن دیدار کرد) تحریک کند و امکان دارد ریاست جمهوری او به همین خاطر پادرهوا شود. اما حتی چهره های نزدیک به اوباما در واشینگتن مانند استانلی گرینبرگ و یا جیمز کارویل نشانه هایی را به دست گرفته و می گویند سیاست های آقای اوباما آمریکا را آسیب پذیرتر می کند. سارا پیلین هم که از او خواسته اقتدار به خرج داده و به ایران اعلان جنگ دهد.

در مورد اصلاح لایحه خدمات درمانی، دموکرات ها کماکان این شرایط را دارند که رای های مورد نیاز خود در کنگره پیدا کرده و آن را تصویب کرده و از هیچ، پیروزی دربیاورند. اما بعد چه؟ با توجه به این که تعهد داده شده که در صورت رد کردن دست دراز شده، تحریم هایی در راه است، دیگر برای آقای اوباما اجباری شده که فشار بر ایران را بیشتر کند. حتی اگر موفق شود این کار را بکند، باز هم سیاستگذارهایی در واشینگتن هستند که می گویند تحریم به تنهایی برنامه اتمی جمهوری اسلامی را متوقف نمی کند و از این رو بهتر است بازی بلندمدت تری در دستور کار قرار گیرد.

کریم سجادپور از انستیتو صلح کارنگی نگاهی کرده به مقاله ای که جورج کنان (George Kennan) در سال 1947 با نام مستعار ایکس نوشت و از امریکا خواست با «پیشه کردن صبر، مقاوم و محکم و محدودکننده در برابر مسکو ایستادگی کند.» یکی از دستاوردهای شاید ناخواسته دست دراز شده آقای اوباما، شکل گیری و استقامت جنبش دموکراسی خواهی در برابر ایران بود. آقای سجادپور می گوید بهتر است الان مخالفان را تشویق و حمایت کرد و منتظر ماند تا رژیم از درون در هم بشکند، (البته او انتظار ندارد که این صبر40 سال طول بکشد) تا این که فقط به چرخش سانتریفوژها دقت کرد تا مبادا بمب اتمی از آن بیرون بیاید. شاید حتی آقای اوباما به این فکر می کند که چگونه ایران می تواند زیر نظر او، به ایران هسته ای تبدیل شود.

مترجم: کامیار توانمند (از انگلیسی) / اکونومیست