«خروج از دید "خودی غیرخودی"، شرط پیروزی جنبش سبز»

پس از سخنان تهدیدآمیز آیت‌الله خامنه‌ای علیه سران جنبش اعتراضی ایران، مهدی کروبی و میرحسین موسوی بار دیگر بر لزوم تحقق خواستهای جنبش و تعلق خود به نظام تاکید کردند. مصاحبه در این مورد با حسن شریعتمداری، تحلیلگر سیاسی.

آیت‌الله خامنه‌ای در روز جمعه (۷ اسفند) سران جنبش سبز را تهدید کرد که فرصت آنان برای بازگشت به دامان نظام پایان یافته است. روز شنبه سخنان مهدی کروبی در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی "کوریر دلا سرا" و گفته‌های میرحسین موسوی در مصاحبه با سایت "کلمه" انتشار یافت. هر دو تن در این مصاحبه‌ها بر تصمیم خود به ادامه انتقادهایشان از عملکرد "نظام" پا فشردند و بار دیگر خواست‌هایی را مطرح کردند.

در مورد محتوای این دو مصاحبه با حسن شریعتمداری، تحلیلگر سیاسی و از اعضای اتحاد جمهوریخواهان ایران، گفت‌وگو کرده‌ایم.

آقای شریعتمداری، دیروز دو مصاحبه از آقایان کروبی و موسوی، همزمان منتشر شده است. شما نکته کلیدی مطرح شده در این دو مصاحبه را چه میبینید؟

حسن شریعتمداری: به نظر من، در هر دو مصاحبه مساله اصلی این است که این مصاحبه ها جوابی است به آقای خامنهای که کسانی را که به تقلب در انتخاباتی معترضاند، خارج از نظام میداند.

هر دوی این آقایان سعی میکنند بگویند که کماکان عقیده شان این است که انتخابات، انتخاباتی مبتنی بر تقلب، مهندسی شده و پیشساخته بوده و آنها همچنان بر عقیده خود استوار هستند و در عین حال خود را جزیی از جمهوری اسلامی میدانند.

اگر بخواهیم نتیجه گیری کنیم، نظر آقای موسوی و آقای کروبی میتواند این باشد که از نظر آنها این طرف مقابل (یعنی رهبری و دولت احمدی نژاد) است که از چهارچوب نظام جمهوری اسلامی منحرف شده است. اصل قضیه جوابگویی به صحبتهای آقای خامنه ای است و البته نکات بسیار زیاد دیگری هم در این صحبتها به چشم میخورد.

همانطور که اشاره کردید، هر دو طرف از مقوله "نظام" حرف میزنند. برداشت شما این است که این دو درک از "نظام" در یک جا جمع نمیشود؟

بله؛ البته نظر من با نظر آقای موسوی و آقای کروبی فرق دارد و فکر میکنم که اصلا درجات قابل پذیرشی از دمکراسی که با استانداردهای بین المللی سازگار باشد، در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی با قانون اساسی موجودش، حتی با وجود اجرای بدون تنازل قانون اساسی − بر حسب گفته های موسوی− قابل جمع نیست.

درجاتی از فضای باز سیاسی و زندگانی مدنی در چهارچوب چنین نظامی، به تصور آقایان ممکن است فراهم شود، ولی مانع اصلی آن ساختارهای استبدادی است که خود این نظام بر حسب چنین قانون اساسی در این ۳۰ سال به وجود آورده و گمان ندارم با وجود چنین ساختارهایی، امکان راه حل هایی که آقای موسوی و آقای کروبی میدهند، باشد. ولی باید تاکید کرد که آقای کروبی بسیار دیپلماتیکتر حرف میزنند و آقای موسوی در صحبتشان اشتباهاتی وجود دارد که به آنها اشاره خواهم کرد.

در همین رابطه، از جمله آقای موسوی میخواهند آگاهی گسترش پیدا کند و از طرف دیگر میگویند که میخواهیم خود حاکمیت این کارها را بکند. به نظر شما، این نگاه تا چه حد با خواست بدنه جنبش سبز میخواند؟

آرزوی این که حاکمیت این کار را بکند، عیبی نیست. ولی این که آیا چنین آرزویی قابل تحقق است، به خصوص با تجربه گذشته، نشان میدهد که فقط در حد یک آرزو و یک خیال میتواند منعکس کننده حسن نیت گوینده باشد و با واقعیت ارتباط چندانی ندارد. علاوه بر این، آقای موسوی بدون مورد نظام را از این که مبادا رهبری جنبش به خارج از کشور منتقل شود، میترسانند و دلیلی که برای بازگشایی فضای سیاسی ذکر میکنند، تکیه اش بر این است که مبادا با محدود کردن فضای داخل، رهبری سیاسی به خارج از کشور منتقل شود و تاکید میکنند که خارج از کشور، کشورهایی هستند که منافع خود را تعقیب میکنند.

ایشان فراموش میکنند که در میان میلیونها ایرانی که در خارج از کشور زندگی میکنند ، عده زیادی ایرانی میهندوست و میهنپرست هست که به هیچوجه اینهمانی این افراد با کشورهای خارجی صحیح نیست و این در حقیقت نوعی اشتراک دید با احمدی نژاد و نظام است که هنوز خودی و غیرخودی را چنان دقیق رعایت میکنند که هر انسانی که در خارج زندگی میکند را با این که این شخص ایرانی نیست، یکی میدانند.

از طرف دیگر ایشان اشاره‌ای به گسترش جنبش سبز به عنوان یک حرکت ملی نمی‌کنند و جنبش سبز را یک جنبش انحصاری عده محدودی وانمود می‌کنند که در حقیقت بینش خاصی را نمایندگی می‌کند. در صورتی که شرط موفقیت جنبش سبز آن است که چنان توسعه‌ای در مفاهیم خود بدهد که شامل کارگران، زنان، فرهیختگان و افراد متعلق به ملیتها و اقوام و ادیان دیگر هم بشود و فقط با این گسترش است که امید پیروزی به آن را می‌توان داشت. وگرنه در حالت فعلی که یک جنبش محدود به بینش خاصی، آن هم در بخش متوسط جامعه است، همان طور که آقای موسوی خودشان هم اشاره کرده‌اند، دچار یک نوع محدودیتی است که امکان تفوق عددی و تفوق نظری بر طرف مقابل را نخواهد داشت.

برخورد آقای کروبی را در این زمینه چگونه می‌بینید؟

به نظر من آقای کروبی مصاحبه‌ها و بیانیه‌هایشان را بسیار ماهرانه‌تر تنظیم می‌کنند. ایشان خودشان را جزیی از ملت می‌دانند. می‌گویند ملت به دنبال رأی خودشان هستند. دولت احمدی‌نژاد را دولتی مستقر ولی غیرقانونی می‌دانند. با وجود علاقه به آقای خمینی به اشتباهات ایشان هم اشاره می‌کنند و بدون لزوم به خارج از کشور حمله نمی‌کنند و بر محدودیت جنبش سبز به عده خاصی هم تاکید نمی‌کنند و جنبش سبز را جنبش گسترده‌تری می‌بینند. فکر می‌کنم آقای موسوی هم باید در بیانیه‌ها و مصاحبه‌های خودشان مواظب باشند که دچار این لغزشها نشوند.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری
تحریریه: بهمن مهرداد

دویچه وله