آیا زلزله با بدحجابی ارتباط دارد؟

مریم افشنگ

بی بی سی

چندی پیش کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران در خطبه های نماز جمعه زنان ایرانی را از بد حجابی پرهیز داد و گفت تکرار این گناه صغیره به گناه کبیره زنا می انجامد.

او در همین اظهارات و در حمایت از سخنان محمود احمدی نژاد که پیش از آن درباره لزوم خروج 5 میلیون نفر از تهران به دلیل احتمال وقوع زلزله هشدار داده بود اعلام داشت که بی حجابی و زنا خطر وقوع زلزله را افزایش می دهد.

این اظهارات واکنش های زیادی را در محافل سیاسی و مطبوعاتی در بسیاری از کشورهای دنیا به دنبال داشت.

روز چهارشنبه 8 اردیبهشت گروهی از دانشگاهیان ایرانی در سراسر جهان با انتشار نامه سرگشاده ای خطاب به بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، سخنان آقای صدیقی را "جهالت و تعصب دینی" توصیف و نسبت به افزایش این قبیل "خرافات" ابراز تاسف کردند.

در پایان این نامه، امضا کنندگان از اعضای شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد خواستند که با عضویت ایران در کمیسیون مقام زن در این سازمان مخالفت کند، یا چنانچه به دلایل سهمیه بندی منطقه ای مجبور به پذیرش ایران هستند، این کشور را به پایبندی به "پیمان های بین المللی حقوق برابر" ملزم کنند.

شاید پیش از این برخی روحانیون تندرو یا اصولگرا از این قبیل سخنان در برخی محافل گفته باشند اما سالهاست از تریبون رسمی چون نماز جمعه چنین حرف هایی زده نمی شد. این در حالی است که برخی از مخالفان دولت نگران از ادامه پیدا کردن چنین سخنانی و دامن زدن به خرافات در اقشار مختلف جامعه هستند.

حامد یوسفی، پژوهشگر فرهنگ سیاسی در گفت و گو با بخش فارسی بی بی سی گفت آقای صدیقی در فضای بعد از انتخابات جایگزین اکبر هاشمی رفسنجانی شد.

او همچنین گفت: "مجموعه ای از حاکمیت به این نتیجه رسیده که باید ارزش هایی که در یکی دو دهه اخیر تغییر کرده را دوباره به حالتی که از قبل وجود داشت برگرداند. آقای صدیقی از تمام ائمه جمعه ای که تا به حال در تهران بوده اند سنتی تر است. تقریبا می توانم بگویم که هیچ کدام از نکاتی که یک خطیب امروزی در جامعه معاصر باید رعایت کند را ایشان جدی نمی گیرد."

او در ادامه افزود: "اعم از عدم آشنایی با اصطلاحاتی که مربوط به زندگی امروز است. از بیان اشتباه یارانه ها و رایانه ها در یکی از نماز جمعه ها تا اینکه مسائل حاکمیتی را ربط به روایت های مهجور اسلامی می دهد که هر چند ممکن است خیلی ها به آن اعتقاد داشته باشند ولی در سطوح اجرایی و اداری کسی به آنها ارجاع نمی دهد. مثل اینکه بی حجابی می تواند باعث زلزله شود. به تعبیری این برگشتی است به احیای آن ارزشهایی ماقبل مدرن."

آقای یوسفی همچنین معتقد است این ادبیات و فرم سخنان مربوط به این دوران نیست و حال یا واکنش مردم ایران به این سخنان از نوعی خواهد بود که آقای صدیقی تغییر رویه می دهد و یا بالعکس برنامه ریزی قاطعی در پشت ماجرا وجود دارد که هدفش تغییر مردم است.

"این ادبیات و فرم سخنان مربوط به این دوران نیست و حال یا واکنش مردم ایران به این سخنان از نوعی خواهد بود که آقای صدیقی تغییر رویه می دهد و یا بالعکس برنامه ریزی قاطعی در پشت ماجرا وجود دارد که هدفش تغییر مردم است"

حامد یوسفی پژوهشگر فرهنگ سیاسی

او افزود: "من خیلی بعید می دانم که دومی محقق شود و حدس و گمانم بر این است خیلی نباید این سخنرانی را جدی گرفت. این یک تصادف است که اتفاق افتاده به دلیل شخصیت خود آقای صدیقی. هر چند انتصاب ایشان به عنوان امام جمعه را باید جدی گرفت. یعنی من فکر نمی کنم تنها گزیده موجود حاکمیت برای جایگزینی آقای هاشمی رفسنجانی آدمی تا این حد متفاوت با منطق های امروز جامعه باشد. بنابراین تعمدی در انتصاب ایشان وجود دارد. اما حدس می زنم به تدریج و آرام آرام ایشان آموزش می بیند که چه چیزهایی اگر در خطبه های نماز جمعه بگوید تبعات دارد و بهتر است آنها را نگوید."

آقای یوسفی گفت: "بالعکس آن چیزی که در شخصیت آقای احمدی نژاد وجود دارد که کاملا خودآگاه سعی می کند جملاتی بگوید که تحریک برانگیز است و ربطی به یک خطیب معاصر ندارد فکر نمی کنم آقای صدیقی تعمد و خودآگاهی نسبت به کاری که دارد انجام می دهد، داشته باشد."

محمد جواد اکبرین پژوهشگر دینی سخنان امام جمعه موقت تهران را به این شکل مورد انتقاد قرار می دهد.

آقای اکبرین گفت: "الهیات ما را تبدیل به الهیات مبتذل می کنند. من تاکید می کنم که سخنان آقای صدیقی مصداق روشنی بر گرفتاری ما در ابتذال معارف دینی است. معرفتی در متون دینی ما وجود دارد که خلاصه اش این است: حرکت کنید. وقتی برای هر کاری و هر هدفی حرکت کردید به کمک خدا هم مطمئن باشید. اما اگر ظلم کنید عاقبت ظلم نابودی است و خدا وعده داده که ظالم را نابود می کند اگر بخواهد بر گناه خودش اصرار کند."

او افزود: "این معرفت وقتی دست روحانیون حکومتی می افتد به سه سوال جواب نمی دهند. سوال اول حرکت چیست؟ سوال دوم چه چیزی مصداق ظلم و گناه است؟ و سوال سوم نابودی چیست؟"

آقای اکبرین در ادامه افزود که افرادی چون کاظم صدیقی برای سرپوش گذاشتن بر ناتوانی در پیشبرد کشوربه سمت توسعه و تامین امنیت و آرامش باورهای دینی را مطرح می کنند.

او گفت: "شما برای زلزله چه کار کرده اید؟ برای پیشگیری از زلزله چه کار کرده اید؟ حرکتتان چیست؟ گفتند به ما حرکت کنید خدا هم کمک می کند. حرکت دولت کجاست؟ به لحاظ علمی برای اداره بهینه یک کشور، برای تامین امنیت مردم چه در ماجرای زلزله و چه در همه قضایای دیگر چه کرده؟ کاری نکردند و به جایش توجیه می کنند و اسمش را هم می گذارند مردم گناه کردند و زلزله آمد. هیچ توضیحی هم برای حرکت های خودشان نمی دهند و پاسخگو نیستند ."

او افزود: "برای آن سوال که چه چیزی مصداق ظلم و گناه است؟ خیلی جالب است که در این کشور مردم را به جرم اعتراض می کشند اما کسی نمی گوید گناهی مرتکب شدند و ظلم کردند و ممکن است خدا به خاطر این ظلم آنها را عذاب بدهد. اما به بی حجابی که اساسا یک واجب قرآنی نیست و صرفا واجب فقهی است و فقیهان برداشت خودشان را از دین گفتند و در قرآن به صراحت این موضوع نیامده آن را مصداق ظلم و گناه و عامل زلزله می دانند."

سخنان کاظم صدیقی در رابطه با نوع پوشش زنان و زلزله وانعکاس آن در رسانه های خارجی واکنش هایی را به دنبال داشت. از جمله جینیفر مک کرایت دختر جوانی از ایالت ایندیانا در آمریکا از طریق شبکه اجتماعی فیس بوک از دوستانش خواست در حرکتی دسته جمعی و در دفاع از علم و مبارزه با خرافات در روز 26 ماه آوریل لباس های بدن نما تن کنند تا این تئوری که برهنگی زنان عامل افزایش زلزله است را بیازمایند. بیش از دویست هزار زن در آمریکا به فراخوان زلزله سینه ها پاسخ مثبت دادند.

بحث و تبادل نظر درباره این سخنان نه تنها در شبکه های اجتماعی چون فیس بوک و توئیتر همچنان ادامه دارد که در واکنش به آن ده ها یادداشت و مقاله در وبلاگ ها و سایت های خبری و تحلیلی وابسته به مخالفان دولت ایران در این روزها منتشر شده است.

در این میان برخی از ناظران نگران افزایش و رشد چنین تفکر و ادبیاتی در سطح جامعه هستند که به دامن زدن به خرافه کمک می کند. از سوی دیگر فعالان و مدافعان حقوق زنان هم با ابراز نگرانی از این سخنان معتقدند شیوع چنین سخنانی در جامعه و از تریبون های اجتماعی و سیاسی راه را برای نقض حقوق زنان و برخورد با آنان هموار می کند.