مطبوعات ایران و ‘یک مشت دلقک’
"برخى مقامات حکومتى با تزریق ادعاهاى بدون استناد امنیتى به مطبوعات و روزنامه نگاران، شرایط کارى آنها را بیش از پیش تنگ و هزینه دار کرده ا ند. دامنه تحدیدها به گونه اى است که نهاد صنفى و خانه روزنامه نگاران نیز از آن مصون نبوده است."
این، قسمتی از بیانیه ۱۳ اردیبهشت (۳ مه) سال گذشته انجمن صنفی روزنامه نگاران، به مناسبت "روز جهانی آزادی مطبوعات" بود.
شاید روزنامه نگارانی که پارسال، در مراسم روز جهانی آزادی مطبوعات در محل انجمن صنفی شرکت کرده بودند، فکرش را هم نمی کردند که فشارهایی که از آن گلایه داشتند، قابل مقایسه با بلاهایی نیست که قرار است از چند ماه بعد، بر سر آنها و همکارانشان بیاید.
احتمالا ماشاء الله شمس الواعظین نایب رئیس انجمن صنفی، که قبل از عید با قید وثیقه از زندان بیرون آمد، و بدرالسادات مفیدی دبیر انجمن، که هنوز زندانی است، از جمله این افراد بودند. همه اینها در حالی است که دفتر انجمن صنفی هم، از نیمه مرداد، توسط دادستانی پلمپ شده است.
آزادی "مطلق" مطبوعات در دوره احمدی نژاد
دلیل اصلی اوج گیری فشار بر روزنامه نگاران، انتخابات بحث انگیز ریاست جمهوری دهم بود؛ انتخاباتی که دو هفته قبل از آن، محمود احمدی نژاد دولت خود را انتقاد پذیر از دولت های قبلی دانسته و از از تحمل "مطلق" خود و همکارانش در قبال انتقاد مطبوعات سخن گفته بود بود.
"دلقک آن کسی است که حقارتش را در برابر این همه جوانه سبز نمی بیند و نمی فهد آنجایی که ایستاده جای او نیست... دلقک آن کسی است که ایرانی را در مقابل دنیا شرمسار می کند"
پاسخ ثمینا رستگاری به معاون وزیر ارشاد
اما آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که بعد از انتخابات، معدود نشریات اصلاح طلب باقی مانده، یکی – یکی توقیف شدند. نشریات یاس نو، سرمایه، حیات نو، کلمه سبز، فرهنگ آشتی، آرمان، اعتماد ملی، اعتماد، حیات نو، بهار، صدای عدالت، ایران دخت و اندیشه نو از آن جمله بودند.
همزمان، شدت تلفات روزنامه نگاران بعد از انتخابات به حدی رسید که به فاصله کوتاهی، ایران را جلو تر از چین با یک میلیارد و سیصد میلیون جمعیت، رکورد دار تعداد روزنامه نگاران زندانی در جهان کرد.
سازمان "گزارشگران بدون مرز"، که روز جهانی آزادی مطبوعات به ابتکار آن در تقویم مناسبت های جهانی ثبت شده است، در نیمه آبان ماه گذشته اعلام کرد که در کمتر از ۱۵۰ روز، حدود ۱۰۰ روزنامه نگار در ایران بازداشت شده و بیش از ۵۰ روزنامه نگار مجبور به ترک کشور شده اند.
اگرچه بسیاری از روزنامه نگاران بازداشتی بعدها با سپردن وثیقه های سنگین از زندان آغاز شدند، اما خیلی ها هنوز در زندان به سر می برند. مسعود باستانی، عمادالدین باقی، عماد بهاور، علیرضا بهشتی‌شیرازی، محمد جوادی‌حصار، محمد داوری، احمد زیدآبادی، عیسی سحرخیز، هنگامه شهیدی، ابوالفضل عابدینی، مسعود لواسانی، جواد ماه‌زاده، مهدی محمودیان، یاسر معصومی، بدرالسادات مفیدی، علی ملیحی، احسان مهرابی، شیوا نظرآهاری، حسین نورانی‌نژاد و محمد نوری‌زاد، از آن جمله اند.
اتهام: "توهین به رئیس جمهور"
بعد از انتخابات ریاست جمهوری، حکومت ایران علاوه بر شکستن رکورد بازداشت روزنامه نگاران، رویه هایی خاص را هم در در برخورد با مطبوعات جا انداخت که در نوع خود کم سابقه بودند.
یکی از آنها، برخورد با رسانه ها و روزنامه نگاران به جرم "توهین" به رئیس جمهور بود؛ "جرمی" که حتی اخیرا، بخشی از حکم زندان یک روزنامه نگار اصولگرای منتقد دولت، محمد نوری زاد، با استناد به آن صادر شد.
نوآوری دیگر حکومت علیه روزنامه نگاران، زمینه سازی تغییر قانون مطبوعات بود تا برخورد با روزنامه نگاران، از گذشته هم راحت تر شود.
محمد علی رامین، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در ۱۰ اسفند گذشته با ابراز نارضایتی از اینکه قانون فعلی مطبوعات "دست او را بسته" ابراز امیدواری کرد که با تصویب "قانون جامع رسانه ها" در مجلس، بتوان به جای بستن نشریات، با - به گفته او - "خاطیان و مجرمان" برخورد قاطع کرد.
در همین حال برخی از تحلیلگران، خود آقای رامین و نحوه رفتار او با روزنامه نگاران را، از دیگر نشانه های افزایش فشار بر مطبوعات در سالی که گذشت می دانند.
یکی از خبرسازترین نمونه های رفتار محمدعلی رامین با اهالی مطبوعات، در ۲۳ آذر گذشته رخ داد که آقای رامین به دفتر روزنامه "فرهیختگان" رفت و در جمع کارکنان از آزادی بیان در ایران صحبت کرد. اما وقتی که یکی از خبرنگاران به او یادآور شد که "رضا نوربخش" سردبیر روزنامه، چون بسیاری دیگر، در زندان است، معاون وزیر روزنامه‌نگاران این نشریه را "یک مشت دلقک" نامید و تهدید به برخوردشان کرد. پس از خروج از دفتر "فرهیختگان" هم با مدیران روزنامه تماس گرفت تا هشدار دهد اگر خبری از ماجرا چاپ کنند، توقیف خواهند شد.
"دلقک کسی است که ایرانی را شرمسار می کند"
اما خبرنگار زنی که محمدعلی رامین در واکنش به انتقاد او روزنامه نگاران "فرهیختگان" را "دلقک" نامیده بود، به وی پاسخی داد که نشان می داد چرا دردسرهای دولت دهم با روزنامه نگاران، تمامی ندارد. "ثمینا رستگاری"، بلافاصله بعد از تهدید معاون وزیر، در وبلاگ خود خطاب به او نوشت: " دلقک آن کسی است که حقارتش را در برابر این همه جوانه سبز نمی بیند و نمی فهد آنجایی که ایستاده جای او نیست. دلقک آن کسی است که ایرانی را در مقابل دنیا شرمسار می کند."
این، نمونه ای از روحیات روزنامه نگارانی بود که ظاهرا فشارهای وارد بر همکارانشان، آنها را از اعتراض به دولتمردان باز نمی داشت. اعتراضاتی که دولت نه فقط در فضای مجازی، که در جریان مهم ترین برنامه های تبلیغاتی شخص رئیس جمهوری هم از آنها در امان نبود.
تا آنجا که خبرنگار روزنامه (توقیف شده) فرهنگ آشتی، و باز هم یک زن خبرنگار، در جریان کنفرانس خبری ۲۷ بهمن گذشته، در حضور ده ها خبرنگار داخلی و خارجی، چشم در چشم محمود احمدی نژاد، او را به خاطر سیاست های معاون مطبوعاتی وزارت ارشادش مورد انتقاد قرار می داد. وقتی هم که رئیس جمهور می کوشید در مقابل خبرنگارهای خارجی به او توضیح دهد که چقدر در کشور آزادی مطبوعات زیاد است، خبرنگار حرفش را قطع می کرد تا با او یادآوری کند چه تعداد روزنامه توسط دولت او بسته شده است.
بدون تردید سال گذشته، برای روزنامه نگاران ایرانی، بسیار سخت بوده است. اما در یک چیز تردیدی وجود ندارد: روزنامه نگاری انتقادی، هنوز در ایران نمرده است.