خطوط سياست خارجي نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري
سه رقيب انتخاباتي محمود احمدي‌نژاد، سنجيده ولي با احتياط، ضمن رد رفتارهاي چالشي دولت ايران در رابطه با مسائل جهاني، به طرح نقطه‌نظرهاي مشترک در مناسبات خارجي ايران پرداخته‌اند.
طرح هالوکاست از سوي رئيس جمهوري ايران به‌عنوان يک شبهه تاريخي، و نفي آن به بهانه دفاع از حقوق مردم فلسطين، طي سه سال گذشته بيش از هر عامل ديگري به تحريک تبليغات خارجي عليه ايران دامن زده است.
بي‌اعتنا به توسعه اين تبليغات تخريبي، که تا حدود زيادي به انزواي بيشتر ايران در نظام بين‌الملل انجاميده، احمدي‌نژاد همچنان به تکرار داستان هالوکاست در مجامع جهاني و محافل داخلي ادامه داده است.
اظهارات اخير احمدي‌نژاد در اين زمينه را که طي کنفرانس ضد نژادپرستي سازمان ملل در سوئيس عنوان شد، حتي بان کي مون دبيرکل سازمان ملل و ميزبان اصلي کنفرانس نيز تحريک‌آميز و تفرقه‌ساز لقب داد و آن محکوم کرد.
کنفرانس ياد شده به دليل حضور احمدي‌نژاد، از پيش مورد تحريم کشورهايي مانند امريکا، استراليا، ايتاليا، هلند، کانادا قرار گرفته بود.
کروبي طي چند فرصت متفاوت با اشاره به رويداد هالوکاست، ضمن انتقاد از طرح اين مسئله توسط رئيس جمهوري ايران، با کنايه به طرح اين سؤال پرداخت که : «آيا بايد مجبور باشيم با داستان خواندن هالوکاست از هيتلر دفاع کنيم؟»
اطرافيان کروبي، از جمله کرباسچي، عبدي و عيسي سحرخيز نيز در زمان طرح مسايل خارجي، در گذشته به طور جداگانه در اين ارتباط به اظهار نظر پرداخته و رفتارهاي «تحريک‌آميز و خشونت غيرضروري دولت» در اين رابطه را در تضاد با منافع ملي ايران معرفي کرده‌اند.
اولين رويارويي ميرحسين موسوي با هالوکاست طي ديدار انتخاباتي او از دانشگاه صنعتي بابل پيش آمد. در آن جلسه دانشجويان بابلي با اشاره به کشتار ۴۸۰۰ زنداني سياسي در سال ۶۷ و نام دادن آن به هالوکاست ايران، از موسوي خواستند که دلايل سکوت خود را در قبال آن رويداد توضيح بدهد. با اين حال موسوي از پرداختن به موضوع هالوکاست خود داري ورزيد.
اما در فرصت‌هاي ديگر، موسوي با غيرضروري خواندن طرح مسئله هالوکاست مخالفت خود را با رفتارهاي رئيس دولت ايران در اين زمينه مطرح ساخت.
از جمله طي سخناني در دانشگاه اصفهان موسوي با مخاطب قرار دادن احمدي‌نژاد اظهار داشت: «ملت ما به شما چنين حقي نداده است که آبروي آنها را ببريد. آيا شما با رفتن به اجلاس سوئيس (كنفرانس ضدنژادپرستي) آبروي ملت ما را حفظ کرديد ؟»
در مورد رابطه با آمريکا سياست‌هاي دو نامزد اصلاح‌طلبان تا حدود زيادي بهم نزديک و در تقابل با سياست‌هاي دولت نهم است. کروبي با صراحت اظهار داشته که با هر کشوري بجز اسرائيل گفت‌وگو خواهد کرد.
مفهوم روشن‌تر اظهارات کروبي، تلاش براي عادي ساختن رابطه با آمريکا و ايجاد مناسبات متعارفي سياسي مابين تهران و واشنگتن است. با توجه به عدم انعطاف پذيري دولت کنوني در قبال امريکا و عدم آمادگي براي تعامل با آن کشور، نقطه‌نظرهاي کروبي در صورت پيروزي او مي‌تواند به تسهيل راه رفع اختلافات دو کشور بيانجامد.
ميرحسين موسوي با وجود اشاره به سابقه سي ساله بي‌اعتمادي مابين ايران و آمريکا، از آغاز گفت‌وگو با آمريکا استقبال مي‌کند. او طي گفتگويي با روزنامه تايمز، سياست خارجي اوباما را مثبت و گامي به جلو خواند و از فرصت ملاقات و مذاکره مستقيم با رئيس جمهوري آمريکا استقبال به عمل آورد.
انتظار مي‌رود در صورت پيروزي موسوي، سياست رويکرد مثبت و سازنده به غرب که توسط خاتمي پيگيري مي‌شد دوباره احيا شود. اين روش در دوران احمدي‌نژاد جاي خود را به سياست نگاه به شرق داد که در تعريف خطوط اصلي اين سياست و در نتيجه پيگيري آن نيز دولت نهم توفيقي نداشت.
در مورد صلح خاورميانه و روابط منطقه‌اي، انتظار مي‌رود دو نامزد منسوب به اصلاح‌طلبان، در صورت پيروزي، ضمن حفظ متعادل خط قرمزهايي که روابط ايران و اسرائيل را تعريف مي‌کنند، از آرمانگرايي فاصله گرفته و به عملگرايي رو کنند.
در نگرش تازه، به جاي تحريک در سياست داخلي لبنان، رأي عمومي مردم در ترکيب سياسي آينده آن کشور پذيرفته خواهد شد. ضمن ادامه حمايت از حزب‌الله، ايران روابط بهتري با دولت لبنان ايجاد خواهد شد.
در فلسطين، به جاي حمايت يکجانبه از حماس، دولت محمود عباس و فلسطينيان ساحل غربي نيز در دايره توجه دولت قرار خواهند گرفت. در صورت انتخاب هريک از دو نامزد ياد شده، نقش نظاميان در تدوين سياست خارجي ايران که اينک در استتار «ملاحظات امنيت ملي قوي شده» است، تقليل خواهد يافت.
علت دخول با احتياط نامزدهاي اصلاح‌طلب در مباحث امنيت ملي و سياست خارجي، رعايت حاشيه نفوذ رهبر جمهوري اسلامي در اين حيطه است. با اين وجود، خطوط اصلي سياست‌هاي منطقه‌اي با نگرش تازه مورد تجديد نظر قرار خواهد گرفت.
در زمينه تنش‌زدايي در روابط خارجي، سياست‌هاي کروبي و موسوي، تا حدود زيادي در خط سياست خارجي خاتمي است. در اين حيطه انتظار مي‌رود کروبي با استفاده از همکاراني که کمتر از موسوي متعهد به رعايت دقيق خطوط قرمز هستند، در جهت عادي‌سازي روابط با همسايگان، همکاري نزديکتر با ناتو در افغانستان، و تغيير خطوط سياست خارجي در رابطه با عراق به نتايج بهتري برسد.
در حال حاظر سياست عدم همکاري با غرب در افغانستان و احتياط در روابط با دولت مورد حمايت آمريکا در بغداد، به انزواي نسبي ايران در تحولات کشورهاي همسايه انجاميده است. ابهام در تعريف اين روابط نه تنها امنيت ملي ايران را با دشواري‌هاي تازه روبه‌رو ساخته که حتي در روشن ساختن طبيعت همکاري‌هاي دو جانبه نيز ناموفق بوده است.
از جمله بعد از انفجار تروريستي اخير در زاهدان که طي آن ده‌ها کشته و زخمي به جاي ماند، يک مقام رسمي ايران از عدم همکاري امنيتي کشور همسايه پاکستان که رئيس جمهوري آن چند روز قبل در تهران بعنوان يک دوست مورد استقبال قرار گرفته بود، انتقاد به عمل آورد.
برنامه توسعه اتمي ايران در دوران دولت نهم از مسيري که دولت خاتمي انتخاب کرده بود به طور کامل فاصله گرفت. در دولت خاتمي، با توجه به نقاط قوت و ضعف ايران، تعامل با غرب و اعتمادسازي و پرهيز از رويارويي با نظام بين‌الملل هدف اصلي معرفي شده بود.
در دولت دهم، تحقق هدف‌هاي برنامه توسعه اتمي ايران با تحمل هر هزينه‌اي پيگيري شد. در نتيجه پرونده اتمي ايران از آژانس به شوراي امنيت رفت و در آن شورا چهار قطعنامه تنبيهي عليه ايران به تصويب رسيد.
قرباني عمده اقتصادي اين تنبيهات صنايع نفت و گاز ايران بود. با خارج شدن تمامي شرکت‌هاي معتبر اروپايي که در غياب آمريکا به سرمايه‌گذاري و فعاليت در برنامه‌هاي توسعه و بهره‌برداري از منابع گاز و نفت ايران ادامه مي‌دادند، تمامي طرح‌هاي بهره‌برداري از گاز يا متوقف ماند و يا با تأخيرهاي طولاني روبه‌روشد.
طرح‌هاي بزرگ بهره‌برداري از منابع نفت نظير آزادگان نيز با سرمايه اندک و فن‌آوري ارزان و ابتدايي به شرکت‌هاي داخلي واگذار گرديد.
در نتيجه از ميدان آزادگان که قادر است مابين ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه روزانه ظرفيت توليد داشته باشد، امروز تنها اندکي بيش از ۱۰ هزار بشکه نفت استخراج ميشود.
همزمان و عليرغم هزينه‌ها ي سنگين سياسي و اقتصادي و امنيتي تحميل شده، دولت که همچنان در مقياس محدود و غير قابل تبديل به سوخت تجاري اتمي به غني سازي اورانيوم ادامه مي‌دهد، قادر نيست اعلام کند که در چه تاريخي به تهيه سوخت، حد اقل براي يک رآکتور اتمي در اندازه‌هاي رآکتور بوشهر دست خواهد يافت.
کروبي و موسوي با اعلام حمايت از هدف‌هاي صلح‌آميز برنامه اتمي ايران، بي‌ترديد در مسيري قرار خواهند گرفت که خاتمي چهار سال پيش قرار داشت.
اگرچه رهبري ايران در اين زمينه تاکنون خطاب به نامزدهاي انتخاباتي هشدارهايي داده است، ولي با توجه به بي‌نتيجه ماندن برنامه‌هاي غيرنظامي توسعه اتمي ايران، و هزينه‌هاي فوق‌العاده‌اي اين برنامه تا کنون به بار آورده است، اعتماد سازي و تعامل با جامعه جهاني، در صورت تغيير دولت کنوني، جانشين رفتارهاي خشن فعلي خواهد شد.
در زمينه روابط خارجي و بخصوص برنامه‌هاي توسعه اتمي، سياست‌هاي محسن رضايي نامزد منسوب به اصولگرايان، متفاوت با دولت احمدي‌نژاد است. اگرچه در زمينه‌هاي اقتصادي، رضايي موسوي را مورد انتقاد قرار داده و او را حامي اقتصاد دولتي معرفي کرده است، همزمان، بيشترين انتقادات او متوجه مواضع و رفتارهاي دولت در عرصه‌هاي روابط خارجي و برنامه توسعه اتمي بوده است.
رضا تقي زاده
(تحليلگر مسائل ايران)
راديو فردا
|
تنها مطالب و مقالاتي که با نام جبهه ملي ايران - ارو‌پا درج ميشود نظرات گردانندگان سايت ميباشد . |