ایران و عربستان؛ در دو سوی جبهه حق و باطل

مهرداد فرهمند

تنش در روابط سیاسی ایران و عربستان سعودی با موضعگیری تازه مفتی اعظم عربستان سعودی، جنبه مذهبی پیدا کرده و حکومت جمهوری اسلامی ایران، حکومتی گناهکار خوانده شده است.

شیخ عبدالعزیز آل شیخ، بلندپایه ترین مقام مذهب وهابی، در مصاحبه با روزنامه سعودی الوطن، ایران را متهم به پشتیبانی از شورشیان زیدی مذهب یمن کرده و این "همکاری" را مبنی بر گناه و ستمکاری دانسته است.

هر چند ایران این اتهام را رد می کند و همواره تاکید کرده است که نقشی در جنگ میان نیروهای دولتی یمن و شورشیان زیدی نداشته است.

در این مصاحبه به این حدیث از پیامبر اسلام استناد شده: " اذا التقی مسلمان بسیفهما فالقاتل و المقتول فی النار" به این معنی که دو مسلمانی که به روی هم شمشیر بکشند، هر دویشان، چه آنکه بکشد و چه آنکه کشته شود، در آتش جهنم خواهند سوخت.

شیخ آل شیخ توضیح داده که رویارویی ارتش سعودی با شورشیان شیعه زیدی را که در حال حاضر جریان دارد نمی توان مصداق این حدیث دانست و دو طرف را مسلمانانی فرض کرد که به روی هم شمشیر کشیده و به حکم پیامبر اسلام، محکوم به سوختن در آتش جهنمد بلکه به گفته وی، عملیات ارتش سعودی علیه شورشیان زیدی، نبرد حق و باطل است.

این مقام روحانی ارتش سعودی را ارتشی بر حق دانسته که از وطنی اسلامی در برابر اهل باطل دفاع می کند و از مسلمانان خواسته که در قنوت نماز برای ارتش سعودی دعا کنند و موفقیتشان را بر کسانی که کیان سرزمین پیامبر اسلام را در خطر قرار داده اند و مبارزه با ایشان واجب است در دعاهایشان از خداوند خواستار شوند.

شیخ عبدالعزیز آل شیخ همچنین به بخشی از آیه دوم سوره مائده در قرآن اشاره کرده است: " ... و تعاونوا علی البر و التقوی و لاتعاونوا علی الاثم و العدوان ..." یعنی در نیکی و پارسایی همدستی کنید نه در گناه و ستمکاری.

حتی اخوان المسلمین که فراگیرترین جنبش بنیادگرای مذهبی میان اهل سنت است، از جبهه گیری در مقابل قیام شیعیان زیدی یمن خودداری کرده، کوشیده از اینکه این قیام مصداقی از نزاع شیعه و سنی قلمداد شود جلوگیری کند و از دولت سعودی خواسته حملات ارتش خود به شورشیان زیدی را متوقف سازد.

او در مصاحبه اش با روزنامه الوطن، ایران را پشتیبان شورشیان زیدی یمن دانسته و این "پشتیبانی" را مصداق همدستی در گناه و ستمکاری قلمداد کرده است.

بدین ترتیب، شخصیتی روحانی که فتوایش دست کم برای پیروان کیش وهابی لازم الاجراست و بلندپایه ترین مقام مذهبی کشوری که قوانین و سیاستهایش، قاعدتاً باید بر پایه برداشت وهابی از شریعت اسلام بنا شود، فتوا می دهد که شورشیان زیدی مذهب یمن، اهل باطلند و مبارزه با ایشان واجب و ثواب است؛ در نتیجه حکومت جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان "همدست" آنان، حکومت باطل و محارب است.

در اصول اعتقادی مذهب وهابی، تشیع کیشی انحرافی به شمار می رود و روحانیان وهابی شیعیان را پیروان اسلام راستین نمی دانند.

اما کلام مفتی اعظم عربستان سعودی، در باطل و ستمکار و گنهکار دانستن تنها حکومت شیعه جهان، صراحتی کم نظیر دارد، آن هم در مورد حکومتی که روحانیان گرداننده اش، به نوبه خود آن را برحق و در حال مبارزه با اهل باطل و گنهکاران و ستمکاران می دانند.

اما کلام شیخ عبدالعزیز آل شیخ، با آنکه کاملاً در چارچوب گفتمان مذهبی بیان شده، حتی اگر نتوان گفت که رنگ و بوی سیاسی دارد، متأثر از جبهه گیری حکومت عربستان سعودی در مقابل ایران و نظریه ای است حاکی از اینکه ایران می کوشد تا شاهنشاهی باستانی خود را که قدرت نخست خاورمیانه و چیره بر ملتهای این سرزمین بود، در شمایل حکومتی شیعی احیا کند و هر گروهی از شیعیان که در تلاش برای کسب قدرت سیاسی برآیند، در واقع عاملان ایران و در خدمت این "طرح" اند.

حکم شرعی شیخ عبدالعزیز در مورد شورشیان زیدی و ایران، میان دیگر مقامهای مذهبی سنی مذهب هواداران چندانی ندارد، اگرچه ممکن است بسیاری از روحانیون سنی مذهب نگاه خوشایندی به حکومت ایران نداشته و از لحاظ سیاسی از گسترش نفوذ ایران بیمناک باشند، اما هنگامی که پای اظهارنظر رسمی مذهبی و صدور فتوا و حکم شرعی بر اساس کتاب و سنت به میان می آید، بنابر شیوه رایج فقیهان، راه احتیاط در پیش می گیرند و با این صراحت مهر باطل و ستمکاری و گناه بر ایران و جنبشهای سیاسی شیعه نمی کوبند.

حتی اخوان المسلمین که فراگیرترین جنبش بنیادگرای مذهبی میان اهل سنت است، از جبهه گیری در مقابل قیام شیعیان زیدی یمن خودداری کرده، کوشیده از اینکه این قیام مصداقی از نزاع شیعه و سنی قلمداد شود جلوگیری کند و از دولت سعودی خواسته حملات ارتش خود به شورشیان زیدی را متوقف سازد.

گفتار پیامبر اسلام در مورد جهنمی بودن دو مسلمانی که به روی هم شمشیر بکشند، پیشتر در اظهارنظرهای مقامهای مذهبی در مواردی همچون درگیری میان فتح و حماس در سرزمینهای فلسطینی نیز به کار برده شده اما هیچیک از چهره های روحانی مورد قبول اهل سنت تا جایی پیش نرفته اند که یک طرف را حق و دیگری را باطل و مستحق نابودی بدانند.

مشابه دیدگاه مفتی اعظم عربستان سعودی را بیشتر می توان در گفتار سران القاعده و روحانیون منسوب به این شبکه سراغ کرد.

این نکته را نیز باید در نظر داشت که مفتی اعظم عربستان سعودی، منصوب پادشاه این کشور است و همان گونه که قاعدتاً اظهارنظرهای وی نباید مخالفتی با مواضع حکومت سعودی نداشته باشد، حکومت سعودی هم طبیعتاً می تواند انتظار داشته باشد که این مقام مذهبی در اظهارنظرهایش تأیید کننده خط مشی سیاسی دولت باشد.

25 آبان 1388

http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/11/091116_na_mf_saudi_iran.shtml