در روز ۲۶ شهريور مهدي کروبي دبيرکل حزب اعتماد‌ملي تمايل خود را براي نامزدي مقام رياست‌جمهوري اسلامي ايران اعلام کرد. بامداد روز بعد، خبر رسيد که محمد خاتمي احتمال کانديدا شدن خود را رد کرده است.

در نه دوره‌ي گذشته‌ي انتخابات رياست جمهوري، حزب‌ها وگروه‌هايي که در جمهوري اسلامي رسما اجازه‌ي فعاليت سياسي دارند، هيچگاه به اين صورت درگير انتخاب نامزدهاي انتخاباتي نبوده‌اند. بسياري از گروه‌هاي اصولگرا، گرچه از محمود احمدي‌نژاد ناراضي هستند، هنوز بر سر فرد جديدي به توافق نرسيده‌اند. در جناح اصلاح طلبان نيز همه چيز به آمدن و نيامدن محمد خاتمي وابسته است.

بحث کانديداها

بحث در مورد نامزدان احتمالي انتخابات دهمين دوره‌ي رياست جمهوري همچنان از مهمترين بحث‌هاي سياسي کشور است و شايد در شرايط فعلي، حياتي‌ترين مسئله‌ي گروه‌هاي موسوم به اصلاح‌طلب باشد. تاکنون در اين ارتباط نام افراد بسياري به ميان آمده، اما نامزد شدن يا نشدن محمد خاتمي رئيس جمهور پيشين، همچنان بحث اصلي است. دليل اصرار بر آمدن خاتمي را، يکي از مديران ارشد دولت او و عضو شوراي مرکزي جبهه‌ي مشارکت به روشني بيان مي‌کند.

مشکل خاتمي و مشکلات او

مصطفي تاج‌زاده که در دوران اصلاحات معاون سياسي وزير کشور بود روز دوشنبه به خبرگزاري ايلنا گفت که به علت ترديد در سلامت انتخابات و وجود موانع فراوان بر سر راه اصلاح طلبان، تنها خاتمي است که امکان پيروزي در انتخابات را دارد. تاج‌زاده افزود: «غير از خاتمي، اجماع بر سر فردي ديگر، سخت است».

محمدعلي ابطحي، معاون و مشاور رئيس جمهورسابق، اعتقاد دارد که خاتمي براي ورود به عرصه‌ي انتخابات با سه مشکل روبروست، يکي تخريب‌ها و تبليغات سازمان يافته، ديگري عدم سلامت انتخابات و سومي معضلاتي که در صورت انتخاب شدن بر سر راه او به وجود خواهند آورد.

خاتمي، خود نيز در سخنراني‌هاي اخيرش به اين نکات اشاره کرده است. حاميان شرکت او در انتخابات معتقدند با توجه به وضعيت موجود و نارضايتي عمومي از اوضاع سياسي و اقتصادي، دو مشکل نخست مي‌تواند با حضور گسترده‌ي مردم در انتخابات رفع شود. ابطحي تاکيد مي‌کند: «اگر خاتمي تاكنون كانديداتوري خود را اعلام نكرده، به اين دليل است كه مي‌‏خواهد ببيند در مرحله سوم يعني پس از انتخابات، چگونه مي‌‏تواند به كشور و ملت كمك كند».

محمد خاتمي سال‌هاي آخر دوران هشت ساله‌ي رياست جمهوري‌اش را با مجلس هفتم گذراند که اکثريت آن را اصولگرايان در اختيار داشتند. مجلس و ديگر نهادهايي که به گفته‌ي خاتمي هر ۹ روز يک بحران براي دولت وي درست کرده بودند، همچنان در اختيار جناح رقيب است. اين واقعيت در کنار ساختار سياسي‌اي که اختيارات رئيس قوه‌ي مجريه را محدود مي‌کند و نقش او را به گفته‌ي خاتمي به «تدارکاتچي» تقليل مي‌دهد، رئيس جمهور پيشين را به ترديد انداخته که در صورت ورود به انتخابات و پيروزي، وارث مشکلات عظيمي شود، بدون اين که اختيار و قدرت کافي براي حل آن‌ها را داشته باشد.

«مي‌خواهم بگويم نمي‌آيم»

سايت خبري الف صبح امروز، ۲۷ شهريور، نوشت:  خاتمي اولين «نه» علني خود را به نامزدي در انتخابات گفته است. بنابر اين گزارش، رئيس جمهور سابق، شب گذشته در حاشيه سومين دوره جايزه اخلاق و نيايش در آيينه هنر و پژوهش در پاسخ به خبرنگاري اظهار داشت: «اگر چه گروه‌هاي زيادي از من دعوت كرده‏اند، اما نخواهم آمد.» ظهر امروز خبرگزاري فارس با نقل اين خبر از قول خاتمي افزود: «من مي‌خواهم بگويم نمي‌آيم، دوستان مي‌گويند فعلا اعلام نكن والا تا الان گفته بودم». پيش از اين گفته مي‌شد خاتمي در صدد است با انتشار نامه‌اي دلايل شرکت يا عدم شرکت در انتخابات را براي افکار عمومي تشريح کند.

خبر نه گفتن خاتمي به نامزدي در انتخابات فرداي روزي منتشر شد که منابع خبري از تمايل مهدي کروبي به کانديداتوري گزارش دادند. به نوشته‌ي پايگاه اينترنتي حزب اعتماد ملي (سحام نيوز)، کروبي ضمن تاکيد بر « رغبت خود براي حضور در انتخابات»، به مشکلات و دغدغه‌هايي اشاره مي‌کند که بي‌شباهت به نگراني‌هاي محمد خاتمي نيست. دبير کل حزب اعتماد ملي مي‌گويد: «آنچه مرا مردد کرده، مشکلات عظيم راه، توشه اندک وامکانات کم است. ضمن آن‌كه برگزاري انتخابات از اجرا  گرفته تا نظارت، در دست جريان رقيب است و اين موضوع خود نيز مزيد بر علت شده».

دلايل اصرار بر حضور خاتمي

تاج زاده اعتقاد دارد يکي از دلايل اصرار بر حضور خاتمي همين آزاد نبودن انتخابات است.

اصلاح طلبان معتقدند خاتمي تنها کسي است که مي‌تواند هم از حمايت گروه‌هاي مختلف اصلاح طلب و بخش بزرگي از جريان‌هاي معتدل جناح راست برخوردار باشد و هم قادر است خيل عظيم تحريم‌کنندگان انتخابات گذشته را به ميدان بکشد.

خاتمي روز سوم شهريور ماه با اشاره به خطرناک بودن بي‌تفاوتي مردم گفت: «بايد ديد در شرايط فعلي امکان تحقق خواسته‌هاي مردم و پاسخ دادن به نياز واقعي کشور و ملت هست يا نه؟» او افزود: « بايد ببينيم از نظر تاريخي در چه مقطعي قرار داريم و مشکلات تاريخي، ساختاري و رفتاري تحقق خواست ما چيست» . بسياري از تحليل‌گران معتقدند اگر توافقي در سطوح بالا و ميان افراد بانفوذ حکومت صورت نگرفته باشد يا نگيرد، همين ترديدها خاتمي را به سوي «نه» گفتن به نامزدي در انتخابات سال آينده کشانده يا مي‌کشاند.