حجت‌الله جودکی رایزن فرهنگی سابق ایران در مصر
در گفتگو با معصومه ستوده(خبر آنلاین):
پیش‌شرط رابطه با مصر، خاتمه جنگ سرد تهران - قاهره است
معصومه ستوده: وی بر این باور است که رابطه با کشوری که بیش از 50 سال با ما قطع رابطه بوده نیازمند ایجاد بسترهایی فراتر از راه اندازی خط هوایی است زیرا مصر رویکرد اقتصادی را مد نظر قرار داده و تا زمانی که مشکلات تاریخی بین ایران و مصر حل نشده و جنگ سرد متوقف نشود محال است که رابطه ایران با مصر محقق شود همچنانکه هواپیمای ایرانی پر از مسافر می رود اما به جای توریست مصری پرتقال مصری می آورد ....
با توجه به سفر اخیر دو عضو کابینه به مصر و قرارداد هوایی بین تهران و قاهره و تلاش هایی که توسط دولت انجام می شود، فکر می کنید که این تلاش های صورت گرفته از سوی ایران که یک جانبه است نتیجه ای در بر دارد؟ بخصوص اینکه مباحثی در مورد لزوم ارتباط با مصر به شدت مطرح شده است اما ما تا کنون دستاوردی در این زمینه نداشتیم؟
در زمان آقای خاتمی دیدارهایی بین سران دو کشور در ژنو صورت گرفت و بسیاری از مسائل حل و فصل شد آقای خاتمی و آقای مبارک با هم دیدار کردند و قرار شد که تداوم یابد قبل از آن وزرای خارجه با هم مذاکره کردند و من خودم شاهد این ترافیک دیپلماتیک بودم هرچند طرف مصری کمتر به ایران می آمد با این وجود وزیر امور داخلی مصر به ایران آمد و با آقای خاتمی دیداری داشت که امیدواری به وجود آمد که رابطه برقرار شود اما یک هفته بعد از این ملاقات جریاناتی به وجود آمد که اتهام جاسوسی به ایران زده شد که طی یک سناریوی ساختگی به آقای دبوس اتهام زده شد بنابراین می توان گفت که این مقدمه چینی ها همواره وجود داشته ولی هیچگاه منجر به نتیجه نشده است لذا می توان این سوال را به گونه دیگری مطرح کرد که چرا منجر به نتیجه نشده است .چه عواملی باعث شده که نتیجه ای حاصل نشود؟
اگر نگاهی به گذشته صورت بگیرد ما 50 سال با مصر روابط نداشتیم از سال 1952 که افسران آزاد به رهبری جمال عبدالناصر در مصر کودتا کردند چون ملی گرا بوده و طرفدار دکتر مصدق بوده و با اسراییل و آمریکا در تضاد بودند اولین بار رابطه ایران و مصر توسط ناصر قطع شد و دومین بار توسط امام قطع گردید یعنی حدود 50 سال بین دو کشور قطعی رابطه وجود داشت فقط یک دوران خیلی کوتاه در زمان آقای سادات رابطه برقرار شد که ناشی از دگردیسی سادات از بلوک شرق به بلو ک غرب بود که به دلایل مختلف رخ داد که می خواست مشکلات اقتصادی را به هر طریق حل کند.شما فکر می کنید شناخت کافی برای ایجاد رابطه وجود دارد؟
با صراحت می توان گفت که بین ایران و مصر یک شناخت اطلاعاتی برابر وجود ندارد به عبارت بهتر مصری ها ما را خوب می شناسند، اما ما مصری ها را اصلا نمی شناسیم. البته پرونده ایران با مصر نه در دستگاه دیپلماسی بلکه فراتر از آن در شورای عالی امنیت ملی است و در مصر نیز در اختیار سازمان امنیت مصر قرار گرفته است این دو نهاد در این مورد اظهار نظر می کنند با این وجود ایران شناخت کافی در مورد مصر ندارد.شما برای بیان این سخنان مستنداتی در اختیار دارید؟
مصر کشوری فقیر است ولی برای تدوین راهبرد درست پول خوبی خرج کار تحقیقاتی می کند. بنابراین برداشت های درستی از وضعیت دارد در ضمن 14 دپارتمان زبان فارسی به صورت مستقل در دانشگاه های مصر با بیش از 200 استاد و 4000 دانشجو وجود دارد و بیش از 900 رساله دانشگاهی در مورد ایران تدوین کردند. در موسسه الاهرام مصر یک واحد مستقل وجود دارد که کار ایران شناسی انجام می دهد و از 14 سال قدمت برخوردار است هر ماه یک ماهنامه منتشر کرده که ماهنامه مختارات ایرانیه است این ماهنامه کار بسیار زیبایی است و سر مقاله روزنامه های دولتی یا غیر دولتی و خصوصی و مخالف یا موافق مورد ارزیابی قرار می گیرد و در این ماهنامه یک شخصیت ایرانی سیاسی یا فرهنگی یا اجتماعی معرفی شده و مسائل فرهنگی ایران را مورد تحلیل قرار می دهند.مصر با این کار نه تنها به خود بلکه به جهان عرب نیز خدمت می کند به گونه ای که 2500 نسخه از این مجله در بحرین که کشوری کوچک است، به فروش می رسد.
مصر در ایران دفتر حافظ منافع دارد ایران نیز در مصر دفتر حافظ منافع دارد اما آنها به صورت بهتر از اطلاعاتی که به دست آنها می رسد، بهره می گیرند در قرآن نیز تاکید شده که کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند برابر هستند آیا اعمی و بصیر یا زنده و مرده برابر هستند ما در مورد مصر چیزی نمی دانیم و سخنانی که در ایران بیان می شود فاقد پشتوانه کار کارشناسی است.
سفر آقای بقایی به مصر دور زدن وزارت امور خارجه بود یعنی وزارت خارجه ما کاری انجام نداده و ما به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور و حال به عنوان مشاور قصد انجام کار را داریم البته این پروژه در راستای جهانگردی صورت می گیرد بعد پشت پرده مشخص می شود که بقایی از معابد جنوب مصر دیدن کرده است شاید این اقدامات قشنگ باشد اما فاقد پایه و اساس است کاری نیست که منجر به نتیجه شود.
شاید راه اندازی خط هواپیمایی آغاز این رابطه باشد؟
با وجود آنکه قرار شده بین ایران و مصر 28 پرواز هوایی 14 تا ایران و 14 تا مصر در هفته ایجاد شود. شما خودتان می توانید قضاوت کنید که چنین مساله ای امکان پذیر نیست چون بین ایران و ترکیه 2 تا ایران ایر و سه تا ترکیش پرواز دارد تازه ویزا هم نمی خواهد در حالیکه مصر به ما ویزا هم نمی دهند؛ این مساله امکان پذیر نیست به عبارت بهتر می توان گفت هواپیماهای ما از این طرف پر از مسافر برای مصر است ولی در عوض آوردن مسافر به ایران پرتقال وارد می کند. این از جمله شعارهایی است که داده می شود اما پشتوانه ای ندارد.من علاقه مند هستم که روز به روز رابطه ایران با همسایگانش بهتر شود و ما بتوانیم حرف اول را در منطقه و جهان بزنیم اما این کار با چه ابزاری باید انجام شود؟ این مباحث صورت گرفته به رابطه منجر نمی شود چون مشکل ما پرواز و راه اندازی خطوط هوایی نبود مشکلات ما موانع دیگری است که باید آنها برطرف شود هنوز یک ماه نشده که برخی از سینماگران ایران می خواهند در مورد جنایات آقای مبارک فیلم بسازند چون آنها محکمه اشان اجازه داده است که آنها می توانند فیلمی علیه امام خمینی بسازند حال آن فیلم چرا می خواهد ساخته شود چون ایران فیلمی در مورد اعدام فرعون ساخته بود اگر ما واقعا رابطه می خواهیم باید جنگ سرد را تمام کنیم. نمی شود که هر دو طرف به هم فحش بدهند بعد در محافل دیپلماتیک به هم بخندند و حرف های قشنگ هم بزنند. اول باید موانع رابطه برطرف شود این منجر به رابطه نمی شود؛
یکی از موانع این است که در مصر روزنامه هایی مانند کیهان با مشی سکولار وجود دارد که مرتب فحش می دهند و نتیجه ای هم در بر ندارد. هر چند شاید انگیزه دلسوزی داشته باشند ما به انگیزه کاری نداریم به نتایج کار می پردازیم البته ما با وجود ادعای اسلام باید به این مساله توجه داشته باشیم که نباید به مشرکان نیز دشنام داد چون به محض دشنام طرف مقابل از روی جهالت به شما جواب می دهد یا اینکه بر این باور هستید که ناسزاگویی جزئی از سیاست خارجی ما است؛ آن بحثی جداگانه است که من نمی توانم در مورد آن سخن بگویم چون عقلم نمی رسد ولی اگر هدفتان ایجاد رابطه با همه کشورها است ادب حکم می کند با همه با احترام رفتار کنیم همچنانکه امام در سخنان خود دشمنان خود را با عنوان آقا خطاب قرار می داد و می گفت آقای کارتر! آقای ریگان! به کار گیری این لفظ هیچ مشکلی برای من یا شما ایجاد نمی کند اما ادب فرد را می رساند اما اگر مرتب در کلمات گفته شود که فلانی جنایتکار است به کار گیری این عبارت چه مشکلی را حل می کند؟ همچنانکه ما در 30 سال گذشته اقداماتی را درست یا غلط انجام دادیم که حالا مانند سدی در برابر ما قرار گرفته است همانند اینکه ما خیابانی درست کردیم و اسم آن را خالد اسلامبولی گذاشتیم این فرد سادات را از نظر ما درست و از نظر آنان نادرست ترور کرده است.
جنگ سرد با دیپلماسی متفاوت است. یکی از مشکلات ما این است که بر این تصور هستیم که دیپلماسی به معنی فریب است در حالیکه دیپلماسی علمی در کنار سایر علوم محسوب می شود و قواعدی دارد که باید آن را آموخت اگر یاد گرفته شود می توان از آن بهره گرفت که شرط آن اطلاعات روز آمد است من تا پیش از رفتن به مصر بر این باور بودم که مصر راخیلی می شناسم چون چند تا کار ترجمه انجام داده و احاطه کافی داشتم اما این کافی نبود و تازه متوجه شدم که هیچ شناختی ندارم .
دولت آقای احمدی نژاد چرا چنین اشتیاقی از خود نشان می دهد آیا دلیل خاصی دارد آیا بحث تبلیغاتی مطرح است؟
چون مصر هم پیمان آمریکا در منطقه است و امریکا بیش از دو نیم ملیارد کمک به مصر می کنند و از طرفی مصر قرارداد صلح با اسراییل دارد و کاملا به ان پای بند است اینکه این کار درست یا غلط است محل بحث نیست چون ما کمپ دیوید را محکوم می کنیم و ما بارها از مصر خواستیم که بگوید کمپ دیوید ملغی شده و آنان زیر بار این کار نرفتند چون مصر با قرار داد کمپ دیوید توانست سرزمین های خود را از اسراییل پس بگیرند اما با این کار دوباره برای خود جنگ درست می کنند به عبارت بهتر ما تحلیلی آرمانگرایانه از کمپ دیوید داریم و بر این باور هستیم که مصر به آرمان فلسطین خیانت کرده است. تحلیل مصر با ما متفاوت است آنها از دید منافع ملی خود به این مساله نگاه می کنند و معتقد هستند که مصر در جنگ 1967 که از اسراییل شکست خورد کاملا اقتصادش ورشکسته شد و تلاش های که سادات کرد و در جنگ 1973 پیروزی به دست آورد روحیه مصری ها را بالا برد در عوض اقتصاد مصر را ورشکسته تر کرد سادات از آن لحظه چندین اقدام را در دستور کار قرار داد و باکشورهای منطقه مثل عربستان رابطه برقرار کرد تا بتواند کارگران مصری را به این کشورها بفرستد و بتواند کمک ها را جلب کند و اقتصاد را نجات بدهد از سویی متوجه شد که هزینه ای که جنگ روی دستش می گذارد خیلی زیاد است و اقتصاد مصر ایجاب نمی کرد که مصر بتواند بجنگد بنابراین با متارکه جنگ هزینه ها را صرف اقتصاد کشور کرد و از سویی سالانه دو و نیم ملیارد از آمریکا کمک گرفت.آنها سادات را به دید یک قهرمان نگاه می کنند که توانست صحرای سینا را پس بگیرد از نظر ما صلح با اسراییل خیانت به ارمان فلسطین است ولی ما باید از دید منافع کشور ها مسائل را مورد ارزیابی قرار بدهیم بگونه ای که در جنگ ایران و عراق امام به این مساله اشاره کرد که راه قدس از کربلا می گذرد. این شعار منطبق با منافع ملی ما بود، منافع ملی تعیین کننده است که صلح یا جنگ رخ بدهد اگر قرار باشد آرمانگرایانه یا ایدئولوژیک فکر کنیم به یک سری نتایج دست پیدا می کنیم مهم این است که چه عینکی را روی چشم زده باشیم من بر این باور هستم که تلاش های صورت گرفته در دولت نهم و دهم به رغم نیت خوب، پشتوانه کار کارشناسی ندارد و به نتیجه نمی رسد.
بسیاری بر این باور هستند که اگر قرار باشد که رابطه مصر با ایران به رابطه مصر با آمریکا خدشه ای وارد کند این مساله محقق نمی شود؟
من به یاد دارم که بعد از دیدار آقای مبارک و خاتمی در ژنو دیپلمات های دو کشور فعال شدند و نکته جالب این است که در آن زمان وزارت فرهنگ مصر یک کتاب به زبان فارسی چاپ کرد که به زبان فارسی بود که مناقب اهل بیت فی مصر نام داشت که به معنی مکان های زیارتی اهل بیت در مصر بود و این فقط به درد ایرانی ها می خورد و در تیراژ وسیع چاپ شد و بعد شرایط را مورد بررسی قرار دادند که اگر توریست ایرانی به مصر برود دیگر توریست اسراییلی و آلمانی به آنجا نمی رود، بنابراین از این مساله صرفنظر کرده و حتی کتاب را توزیع نکردند حتی تا این حد ریز مسائل را مورد بررسی قرار می دهند هیچ اشکالی ندارد اگر ملتی به منافع ملی خود فکر کند نباید ملتی را به این دلیل محکوم کرد و اگر ملتی به منافع ملی خود فکر نکرد باید محکوم شود مصری ها روی این مساله خیلی دقت دارند.زمینه های اجتماعی موجود که قبل از ایجاد رابطه باید مورد بررسی قرار بگیرد چیست؟
من یک مقدمه کوتاه می گویم که بعد آقای نبوی آن را تکمیل می کند باید برای بررسی بهتر زمینه های موجود را مورد ارزیابی قرار داد؛ الان آقای نبوی در فرمایش خود به این مساله اشاره کردند که 580 تا اعتصاب در مصر رخ داده است.هر زمانی که اعتصابی رخ می دهد تصور می کنیم که رژیم ساقط می شود اخباری که صدا و سیما در مورد نه تنها مصر بلکه بسیاری از کشورها ارائه می دهد شاید تا پنج درصد می توان به آن اعتبار داد بیش از آن ارزش ندارد.
من یک کتاب در مورد مطبوعات مصر نوشتم که شناسنامه حدود 500 تا مطبوعات را معرفی کردم که این روزنامه ها چه هستند. آقای ناصر، آقای سادات و آقای مبارک نظامی بودند. ناصر 20 سال، سادات 10 سال و حسنی مبارک تا به حال 30 سال حکومت کرده است در مصر تمام گروه های مخالف و معارض از جمله اخوان المسلمین مجله و روزنامه دارند همچنانکه روزنامه الدستور هر هفته آقای مبارک را دراز می کند.
آقای مبارک انگار این مسائل را نمی شنود چاپ هر کتابی برای اولین بار در مصر آزاد است از چاپ دوم به بعد اگر کسی شکایت کرد به دادگاه و ممیزی می رود.
95 کانال تلویزیونی محلی و خصوصی در آن کشور وجود دارد. اینترنت حداقل سرعتش 512 با قیمت ارزان 6 هزار تومان در ماه ارائه می شود. این امکانات موجب می شود که نوآوری زیادی در بین اندیشمندان مصری وجود داشته باشد.
ما کتاب هایی را که از اندیشمندان مصری ترجمه می کنیم مشخص است که این افراد حرف برای گفتن دارند البته باید این نکته را اضافه کرد که مصری ها در خارج از کشور خیلی مهاجر دارند فرق مهاجران مصری به آمریکا با مهاجران ایرانی به آمریکا این است مهاجران آنها برخلاف ایران که سیاسی هستند اقتصادی می باشند.
برای درک شرایط مصر باید این نکات مورد توجه قرار بگیرد دانشجویان برای تظاهرات در داخل دانشگاه آزاد هستند مصر موفق شده که خطر نظامی گروه های مخالف را به حداقل برساند و سایر کسانی که کار نظامی می کردند مانند ایمن ظواهری به افغانستان هجرت کردند در داخل مصر پایگاهی ندارند این مساله خیلی مهم است که چه چیزهایی مصر را تهدید می کند در غیر اینصورت تصویر بدست آمده از مصر واقع بینانه نیست.
مخالفان جدی رابطه ایران و مصر در بعد منطقه ای چه کشورهایی هستند؟
اسرائیل مخالف برقراری رابطه ایران با نه تنها مصر بلکه سایر کشورها است. چون ما دوست داریم که اسراییل در انزوای کامل باشد و اسراییل نیز دوست دارد که ما در انزوای کامل قرار بگیریم در مورد سایر کشورها ما می توانیم به نتیجه ای برسیم. من نمی خواهم سخنان مطرح شده را دوباره تکرار کنم در مورد روابط با سوریه ما همواره سر کیسه را شل کردیم باز با این همه در شورای همکاری خلیج فارس سوریه از موضع امارات دفاع می کند و ما را اشغالگر می داند ما به خاطر عدم شفافیت، مسائل را رتوش می کنیم بنابراین مردم ما تصویر و شناخت درستی از اطراف خود ندارند اما مصری ها روی کار تحقیقاتی پول خرج کرده و می کنند. اما ما حاضر نیستیم که یک مرکز تحقیقاتی درست کرده و در آن اساتید مشغول به کار شوند. من با افراد مختلفی صحبت کردم و اتاق فکر را مطرح کردم اما به جایی نرسیدم بسیاری از مشکلات ما قبل از اینکه به آن طرف برگردد به خودمان برمیگردد ما چیزی را درو می کنیم که طی چند سال گذشته کاشته ایم.آقای جودکی! ایجاد رابطه با مصر و حمایت از ارمان مردم فلسطین یک پارادوکس نیست؟
پارادوکسی وجود ندارد. آرمان ما حمایت از حماس است ما حتی عرفات را تحمل نکردیم در حالیکه عرفات در حصر مسموم شد. ما از بخشی از گروه های فلسطینی حمایت می کنیم که با اهداف ما همسو هستند بنابراین اگر مستقل باشند یا همسو با سیاست های ما نباشند مورد حمایت قرار نمی گیرند و از سوی ما رد می شوند این مساله است که ما را با مصر به تضاد می رساند چون حماس شاخه ای از اخوان المسلمین است به همین دلیل مصر این ملاحظات را دارد که حماس حد خود را بداند تا مبادا امنیت مصر آسیب ببیند به طور مثال آقای عرفات در محاصره قرار داشت تا ترور شد ولی ما مرتب مهر سازشکار را به پیشانی او زدیم تا فوت کرد. به هر حال ما در زمینه فلسطین با کمبود کار علمی مواجه هستیم .مخالفت آمریکا یا مخالفت های کشورهای فرامنطقه ای در ایجاد رابطه ایران با مصر چگونه است؟
مصر قبلا جز بلوک شرق بوده و ما جز بلوک غرب بودیم گرچه در حال حاضر به شرق خیلی نزدیک شدیم اما مصر خلاف این جهت را رفته و یکی از موانعی که برای رابطه با مصر باید آن را حل کرد، رابطه با آمریکا است این مساله مربوط به پنج سال پیش بود. الان باید با اروپا و سایر جهان هم مشکلات را حل کنیم، در غیر اینصورت رابطه امکان پذیر نیست اگر قرار باشد که مرتب فحش داده شود اینها به عنوان یک سد عمل کرده و راه ها را می بندد. مسائل منطقه ای و فرامنطقه ای به شدت تاثیر گذار است و باید بتوانیم تخریب ها را خنثی کنیم و این حاصل نمی شود مگر اینکه دستگاه دیپلماسی ما اتاق فکر تشکیل دهد نه اینکه اتاق فکر با حضور خودشان تشکیل شود بلکه کار باید پایه های علمی داشته باشد. دوران بابا طاهر عریان که یک شبه عالم شد گذشته است باید کار و بررسی لازم را انجام داد و محققان کار علمی انجام دهند تا برون داد کار محققان مشخص شود تا کنون چند رساله دانشگاهی در این مورد نگاشته شده است اگر این کار را انجام بدهیم ما به نقطه ای می رسیم که 15 سال قبل آنها (مصری ها) قرار داشتند من رساله هایی که دانشگاه های مصر در مورد ایران نوشتند را جمع آوری کردم که به 450 تا بالغ شد و در مجله چشم انداز چاپ شده است.دفتر حافظ منافع ایران در مصر چه برون دادی دارد با توجه به اینکه شما بر این باور هستید که کار جدی صورت نگرفته است؟
نزدیک 10 نفر آنجا هستند. من آن زمان رایزن فرهنگی در سال 81 تا 86 بودم که بعد از من دوستی رفت که بعد از دو سال اخراج شد. این فعالیت ها خوب است اما خیلی کم است و باید اساتید دانشگاه درگیر شوند. در آنجا کارها به دانشگاه سفارش داده می شود اما اینجا دانشگاه از وزارت امور خارجه اطلاعات می گیرد.باید گروه های تحقیقاتی تشکیل شوند همچنانکه آقای کسینجر موسسه تحقیقاتی دارد که همه به آن کار سفارش می دهند اگر فردی بخواهد کارخانه تاسیس کند به این موسسه مراجعه کرده و خواستار تجزیه تحلیل و هزینه و فایده می شود که در نهایت فرد با خیال راحت اقدام به تاسیس کارخانه می کند. دفتر حفاظت از منافع می تواند کارهای محدودی انجام دهد هنوز بانک ایران و مصر آنجا فعال است و ایرانی هایی که دچار مشکلات هستند و یا شرکت در همایش ها حجمی از کار را می گیرد اما بستگی دارد که خودشان چقدر استقبال کنند به طور مثال آقای خسرو شاهی تمام مجلات و روزنامه ها را رصد می کرد و به این کار علاقه داشت و حداقل آنها را تورق می کرد. اما الان نمی توانند حداقل چند تا از مطبوعات مهم را نام ببرند. ایشان انجا حداقل 30 تا 40 کتاب را چاپ کرد ولی بقیه کاری انجام ندادند باید سیستمی به وجود بیاید که فردی که می خواهد برود با این انگیزه حضور پیدا کند تا با دست پر برگردد.
حضور شیعیان در مصر زمینه ای برای رابطه ایجاد می کند؟
مصری ها بسیار اهل تساهل و تسامح هستند و فرقی نمی کند که شیعه و یا سنی باشند و می گویند ما سنی المذهب و شیعی الهوا هستیم. از این جهت قابل مقایسه با سعودی ها نیستند.این بحث مطرح نیست فقط گروه های وهابی این مسائل را مطرح می کنند. آمار وزارت خارجه آمریکا این است که یک درصد آنجا شیعه وجود دارد به نظر من تعدادشان از این هم کمتر است؛ چیزی که ما بدنبالش هستیم شیعه سیاسی است و این بزرگترین مانع در ایجاد رابطه است آیت الله قمی قبل از انقلاب دار التقریب را احداث کرد که بزرگترین خدمت را انجام داد و موجب شد که شیخ شلتوت فتوا داد که شیعه پنجمین مذهب رسمی جهان اسلام است. تمام این دستاوردها را از دست دادیم. در آن زمان دار التقریب تفسیر شیعی مجمع البیان را به چاپ رساند و مختصر النافع را به چاپ رساند و توانستند این تصور را از بین ببرند که شیعیان آدم های خوبی نیستند در حالیکه بعد از انقلاب تقریبا این تصویر از بین رفت. در این میان البته نباید فراموش شود که فتوایی که رهبری در خصوص توهین نکردن به مقدسات اهل سنت دادند فتوای خوبی در مورد ام المومنین عایشه بود.
به عبارت بهتر اگر ما دنبال وحدت جهان اسلام هستیم باید بیشتر از اینکه دنبال شیعیان باشیم به دنبال وحدت مسلمانان باشیم همانگونه که وحدت جهان اسلام اقتضا می کند که شیعه و سنی نکنیم چون در اینصورت ما اولین بازنده هستیم. در گام اول باید در جهت وحدت حرکت کرد.
شما نقش انتخابات آینده مصر را در روابط تهران - قاهره موثر می دانید؟ چون برخی بر این باور هستند که تا زمانی که حسنی مبارک حضور دارد ارتباط با مصر محقق نمی شود؟
در پایان هر فصلی تغییراتی رخ می دهد به طور قطع تغییرات زیادی ایجاد می شود و این مساله طبیعی است .پیش بینی شما از آینده رابطه ایران با مصر چیست؟
اگر قبل از پرواز ها صدور روادید ایجاد شود و بعد پروازها انجام شود خیلی بهتر است هر چند چنین اتفاقی نمی افتد. چشم انداز رابطه با مصر در کوتاه مدت تیره به نظر می رسد. بعد از سفر آقای بقائی، وزیر خارجه مصر اعلام کرد ایرانی ها یا باید تروریست های مصری را به ما تحویل بدهند و یا آنها را از خاک خود اخراج کنند و آقای مبارک هم گفتند مسایل زیادی هست که باید قبل از ایجاد رابطه، تکلیف آنها روشن شود!