|
|
||
|
|
||
|
نگاهی به آثار عطار با تصحیح شفیعی کدکنی ابوالحسن مختاباد کارشناس کتاب و نشر دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی و دکتر ایرج افشار لحظاتی بعد از رونمایی مجموعه کتابهای شفیعی در نشست سالانه انتشارات سخن - اسفند ۱۳۸۶ - هتل هما پس از ۴۰ سال تلاش پی گیر و خستگی ناپذیر، ۵ جلد از مجموعه آثار عطار با تصحیح و تعلیقات و مقدمه نگاری دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی از سوی انتشارات سخن به بازار کتاب عرضه شده است. از این مجموعه مختار نامه در سال ۷۴ از سوی ناشری دیگر و منطق الطیر از سوی همین ناشر در سال ۸۲ منتشر شد و دو کتاب اسرار نامه و مصیبت نامه نیز در دهه اول اسفند ۸۶ منتشر و هفته جاری ( هفته آخر سال) به بازار کتاب عرضه شده اند. الهی نامه که بیش از ۹۶۰ صفحه است به گفته اصغر علمی، مدیر انتشارات سخن، زیر چاپ قرار دارد و تا پایان فروردین عرضه عمومی خواهد شد. ویژگی مهم این کتاب ها علاوه بر نام عطار که عارف و شاعری نامدار در قرن پنجم به شمار می رود، مصحح و شارح آن، دکتر شفیعی کدکنی است که آثار وی در حوزه تحقیق ادبی و تصحیح از استاندارد هایی در طرازهای جهانی برخوردار است و همین امر مجموعه میراث مثنوی سرایی عطار را اهمیتی دو چندان می بخشد. شیوه تصحیح و تعلیقه نویسی و مقدمه نگاری دکتر شفیعی کدکنی در نشست رونمایی این کتاب، که اوایل اسفند برگزار شد، مورد تاکید بسیار قرار گرفت و حتی دکتر محمد جعفر یاحقی ، استاد زبان و ادبیات فارسی آن را انقلابی در تصحیح متون کهن، بعد از مرحوم محمد قزوینی، با توجه به نیازهای روز برشمرد و از شفیعی کدکنی خواست که شیوه تصحیح خود را در قالب کتابی آموزشی انتشار دهد. " از ویژگی های مهم تصحیح دکتر کدکنی این است که خواننده این منظومه ها متوجه خواهد شد، از رهگذر این شیوه تصحیح و نقدو تحلیل متن، چه مقدار کلمات و تعبیرات نویافته وارد زبان عطار و از طریق او وارد فرهنگ های آینده زبان فارسی خواهد شد" از ویژگی های مهم تصحیح دکتر کدکنی این است که خواننده این منظومه ها متوجه خواهد شد، از رهگذر این شیوه تصحیح و نقدو تحلیل متن، چه مقدار کلمات و تعبیرات نویافته وارد زبان عطار و از طریق او وارد فرهنگ های آینده زبان فارسی خواهد شد. شیوه تصحیح و تعلیقه نگاری روش دکتر شفیعی کدکنی در تصحیح مجموعه آثار عطار این بوده که قبل از هر کار دیگری به تهیه برگه هایی از به قول خود "مجموعه زبانی" آثار مسلم عطار، یعنی منطق الطیر، اسرار نامه، الاهی نامه، مصیبت نامه، دیوان قصاید، و غزلیات و مختار نامه و تذکره الاولیاء، پرداخته است. در فراهم کردن این برگه ها تمام ویژگی های زبان و بوطیقای عطار مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه حتی به حروف اضافه ای چون بر، در و ... در کلماتی چون سرآمدن/ برسر آمدن/ توجه شده است. مجموعه آثار عطار با تصحیح دکتر کندکنی توجه به تعلیقاتی که دکتر کدکنی در چهار کتاب یاد شده آورده است، از میزان دقت و تیزبینی وی در بهره وری از مجموعه آثار عطار خبر می دهد. دکتر کدکنی در تعلیقات هر کتاب سعی کرده هیچ نکته ای را بی پاسخ نگذارد و البته در تمامی این توضیحات استناداتش به کتاب های کهن و شاخصی است که از آنها در توضیح هر واژه یا عبارتی شاهد مثال آورده است. از رهگذر این روش مصحح و شارح وارد مرحله دوم کار شد که تهیه نسخه های قدیمی و استوار آثار عطار بود به نوشته آقای کدکنی در مقدمه منطق الطیر "از تامل در سبک و شیوه خاص عطار، توانستم نسخه های موجود را نوعی طبقه بندی کنم و آنها را که اهمیت بیشتری داشتند در تصحیح خود مورد استفاده قرار دادم و مسئله ترتب را هرگز از یاد نبردم." آقای کدکنی معتقد است که زبان عطار متمایز از زبان رسمی شعرای قرن ششم و هفتم است و بسیاری از اجزای سخن او را در لهجه نیشابور و کدکن کنونی (زادگاه عطار و دکتر شفیعی کدکنی)می توان یافت که برخی از این نکات زبانی را در تعلیقات کتاب توضیح داده که بسیار راهگشای پژوهشگران است و از درک تازه ای از بوطیقای زبانی شعرا در تصحیح متون خبر می دهد. جستجوهای ۴ دهه ای آقای کدکنی درباره نسخه های مختلف موجود از آثار عطار وی را به این سمت رهنمون می سازد که اذعان کند "هنوز هم درست ترین و کامل ترین و اصیل ترین نسخه منطق الطیر که در جهان شناخته شده است، همان دو نسخه خط ابراهیم بن عوض مراغی است که از لحاظ تاریخی نیز قدیمی ترین نسخه‌های موجود است." در مجموع دکتر کدکنی برای تصحیح منطق الطیر علاوه بر این دونسخه ۱۰ نسخه دیگر را هم اساس کار خود قرار داده است. در تصحیح اسرار نامه ( ۱۰ نسخه )، تصحیح مصیبت نامه ( ۱۰ نسخه) و در تصحیح مختار نامه (۸ نسخه ) مورد اعتنا بوده است. در تصحیح سه کتاب نخست نسخه ابراهیم بن عوض مراغی اصل قرار داده شده و افتراقات این نسخه با نسخه های دیگر هم در تعلیقات مفصلی که در هر چهار کتاب حجمشان از اصل سروده های عطار بیشتر است، آورده شده است. " آوردن نسخه بدل ها در تعلیقات، از آن رو است که این گونه نسخه بدل دادن، خود امری استدلالی و تحقیقی و نوعی تعلیقه نوشتن است، نه امری مکانیکی و ماشینی و به اسلوب نقاشی کردن، بی هیچ گونه نقد و استدلالی" دکتر شفیعی کدکنی آقای کدکنی در توضیح خود درباره آوردن نسخه بدل ها در تعلیقات نوشته است: "آوردن نسخه بدل ها در تعلیقات، از آن رو است که این گونه نسخه بدل دادن، خود امری استدلالی و تحقیقی و نوعی تعلیقه نوشتن است، نه امری مکانیکی و ماشینی و به اسلوب نقاشی کردن، بی هیچ گونه نقد و استدلالی." این گونه است که خوانندگان در خلال تفاوت های بررسی شده این گونه نسخه بدل ها، توسط مصحح و اجتهادش در اصل قرار دادن یک کلمه و فرع قرار دادن کلمه ای دیگر به درجه اجتهاد و نگاه انتقادی و دانش وی از منظومه فکری مولف می توانند پی ببرند. دکتر کدکنی سعی کرده در تمامی مواردی که نسبت به کلمه یا عبارتی کوچک ترین ابهام و تردیدی وجود داشته، اختلاف نسخه ها را به دست دهد والبته درباره صحت و سقم هر یک بحثی جدی و کارشناسانه را سامان دهد. بوطیقا یا دستور زبانی عطار فصلی از کتاب دکتر کدکنی به گرامر زبانی با به تعبیر خود وی بوطیقا یا جمال شناسی شعر عطار اختصاص یافته است. به گفته دکتر کدکنی: "عطار به دلایلی ، که بر ما پوشیده نیست، نخواسته خود را در مسیر تکاملی تابع مقررات عصر قرار دهد." به اعتقاد آقای کدکنی "جمال شناسی موسیقی شعر فارسی چند نسل قبل از عطار به مرحله ای از رعایت اصول عروض و قافیه رسیده بوده است که عطار اگر می‌خواست قواعد و اصول تاریخی عصر خود را، در قلمرو ساخت وصورت های شعری رعایت کند، هر آینه باید فاقد بسیاری از این ویژگی های سبکی یا نقاط ضعف فنی می بود." دکتر کدکنی معتقد است "از تامل درنسخه های کهن تر آثار عطار می توان دقیق تر به گرامر زبانی وی دست یافت." دریافت های دکتر کدکنی از گرامر زبانی عطار و تغییراتی که وی با توضیحاتش می دهد حیرت انگیز است. برای نمونه به اعتقاد دکتر کدکنی عطار چند ساکن را درکنار هم قرار می داده است که در عرف معاصران وی و چند نسل قبلش هم کمتر دیده شده است. همچنانکه وی معتقد است عطار برخی کلماتی که در خواندن امروزی بر وزنی همانند فع لن است را بر وزن فاعلن ادا می کرده است و همین امر سبب شده است تا بسیار کاتبان و نسخه پردازان به جای توجه به این نکته ظریف این گونه کلمات را در شعر او غلط عروضی تشخیص می دادند و کلمات بیت یا مصراع را به سلیقه خود بدل کرده و تلفظ خود را جانشین تلفظ عطار کردند. با توجه به چنین ریز بینی های مصحح است که می توان دریافت عطار بسیاری از کلمات را به گونه ای که در لهجه او تلفظ می شده است وارد شعر خود کرده است و کاتبان که "زبان رسمی" را معیار می دانسته اند ، کوشیده اند چندان تغییر در سخنان او ایجاد کنند که به صورت زبان رسمی در آید، مثلا در مقدمه دکتر کدکنی آمده است که "گرسنگی در زبان عصر او همان گشنگی بوده که در زبان کدکن امروز هم گسنگی تلفظ می شود." از طریق همین ریزبینی های کارشناسانه و علمی و تتبع در زبان و لهجه عطار و شیوه علمی تصحیح وی ایرادات فراوانی رابر چهره هایی چون دکتر حمیدی شیرازی، سعید نفیسی ، هلموت ریتر و فروزانفر، فریتز مایر، صادق گوهرین که درباره عطار نوشته هایی داشته اند وارد کرد و در مقدمه کتابش با جسارت تمام وبا ذکر مثالهای فراوان این اشارات و عبارت ها را بادلیل و سندو مدرک تاریخی یا تصحیحی آورده است. ساختار کتاب ها ساختار کتاب ها و چینش مطالب به گونه ای است که در ابتدای کتاب مقدمه ای طولانی درباره آن کتاب، نظایر آن در ادب فارسی، شرح نسخه ها واهمیت آنها، بوطیقا و روش شناسی کار عطار و در ادامه متن کتاب و سپس تعلیقات که حجم عمده این کتاب ها را به خود اختصاص داده، فهرست اعلام، راهنمای تعلیقات، و سپس کشف الابیات و در نهایت کتابنامه آمده است. البته در این میان کتاب منطق الطیر استثناست، چرا که در آن مقدمه کتاب بسیار طولانی تر از کتاب های دیگر است و مهمترین مسائل درباره زندگی و فلسفه فکری و فرهنگی عطار آماده است و در کتابهای دیگر هرجا که به این گونه مباحث احتیاج می افتد آقای شفیعی خواننده را به مقدمه این کتاب ارجاع می دهد. نکته ای که می تواند کتاب را برای خواننده روان تر از این کند، آوردن تمامی تعلیقات هر بیت در پای همان صفحه است که سبب می شود کتاب کاربردی تر شود. این تجربه البته در چند سال اخیر از سوی ناشرانی چون فکر روز، روزنه و... در انتشار آثار کهن ادبیات فارسی رواج یافته است و خواننده عام هم از این گونه کتاب آرایی استقبال کرده است. منطق الطیر در این مجموعه ۵ جلدی منطق الطیر از شهرت و اعتباری جدای آثار دیگر برخوردار است. این کتاب که به گفته ناشر چاپ پنجم آن همزمان با کتاب های تازه چاپ منتشر خواهد شد، نخستین اثر از این مجموعه است که در چنین قالبی منتشر شد. به گفته دکتر کدکنی در مقدمه کتاب : "کمتر اثری از آثار منظوم ادب فارسی چنین ساختار کاملی دارد. تنها در بخش هایی از شاهنامه، از قبیل داستان رستم واسفندیار، می توان از چنین هماهنگی و انسجامی در طرح صحنه ها و حوادث داستان نشانه ای جست و گرنه در هیچ منظومه دیگری چنین ساختاری دیده نمی شود." منطق الطیر عطار داستان سفر مرغان است که بامصرع "مجمعی کردند مرغان جهان" آغاز می شود و در لابلای آن حکایت های اخلاقی فراوانی همانند داستان شیخ صنعان و ... آمده و در نهایت به داستان ابوسعید ابوالخیر و قائم حمام و پرسیدن او از ماهیت جوانمردی و پاسخ ابوسعید تمام می شود. درکتاب ۹۰۰ صفحه ای منطق الطیر،۲۳۰ صفحه به مقدمه و شیوه تصحیح و فلسفه کاری عطار، ۲۰۰ صفحه متن کتاب و بقیه به تعلیقات و کشف الابیات و فهرست منابع اختصاص یافته است. مصیبت نامه مصیبت نامه به اعتقاد دکتر کدکنی پس از منطق الطیر برجسته ترین اثر عطار به شمار می رود. وی علت کم شناختگی این اثر را نام آن می داند که غالبا تصور می کردند و می کنند که کتابی است در فن مصیبت سرایی و نوحه خوانی، حال آنکه عطار در این اثر سوگنامه تبار انسان و اضطراب های بیکران و جاودانه آدمی و مشکلات ازلی و ابدی بشر را سروده است و این که در عرصه معرفت شناسی الاهیات، همه کاینات سرگشته اند و گرفتار مصیبت، این کتاب از این چشم انداز، سوکنامه تبار آدمی است. مصیبت نامه حجیم ترین کتاب این مجموعه است که در نزدیک به هزار صفحه منتشر شده است.۱۲۰ صفحه کتاب به مقدمه،۳۴۰ صفحه متن کتاب و بقیه به تعلیقات و توضیحات اختصاص یافته است. اسرار نامه برخلاف سه کتاب دیگر (منطق الطیر، الهی نامه و مصیبت نامه) که دارای پیرنگ کلان و طرحی سراسری است که در خلال آن طرح داستان های کوتاهی به تناسب ابواب و فصول می آید و شاعر آرایش طبیعی داستان اصلی را از رهگذر آن داستان های فرعی و نتیجه گیری خاص خود از آن حکایات به سامان می رساند، در اسرار نامه اما پیرنگ کلانی وجود ندارد، کتاب مانند دیگر مثنوی های عرفانی-اخلاقی قبل از عطار، از جمله حدیقه الحقیقه سنایی و مخزن الاسرار نظامی، بر طبق ابواب و فصول خاص تدوین شده و هر فصل و مقاله حکایاتی را در خلال خود به همراه می آورد. ۸۰ صفحه از این کتاب۶۰۰ صفحه ای به مقدمه، ۱۶۰ صفحه متن و بقیه به تعلیقات و توضیحات درباره ابیات کتاب اختصاص یافته است. مختار نامه مختار نامه که نخستین بار در سال ۵۷ چاپ شد برای بار دوم در سال ۱۳۷۴ منتشر شد و اکنون همان کتاب بدون کمترین دخل و تصرفی در شکلی همسان با چهار کتاب دیگر از سوی انتشارات سخن به بازار کتاب عرضه شده است.مختار نامه بر خلاف نام غلط اندازش مجموعه رباعیات عطار است که به اعتقاد آقای کدکنی «علاوه بر ارزش های عرفانی و ادبی که دارد، در راه خیام شناسی هم از اعتبار برخوردار است، چرا که بسیاری از معروف ترین و زیباترین رباعی هایی که به نام خیام شهرت یافته، براساس نسخه های قدیمی این کتاب، همگی از آن عطارند و انتساب آنها به خیام حد اقل مربوط به دو قرن بعد از نوشته شدن نسخه های متن این کتاب است. این کتاب در ۴۹۲ صفحه تدوین شده و به قمیت ۷۵۰۰ تومان به فروش می رسد. کار دکتر کدکنی را می توان احیای دوباره عطار نام نهاد که در پرتو مجموعه آثار وی رخ می نماید. کوشش دکتر شفیعی کدکنی و دوزیست بودنش در محیط ادبی (هم شاعری برجسته و هم محققی نامدار) و نگاهی که وی به زندگی و زمانه عطار و شیوه تفکرش انداخته است، می تواند جامعه فکری و فرهنگی ایرانی، و نیز جهانی را به گنج و گنجینه ای دیگر از میراث ایرانی متوجه سازد که همانند مولوی و فردوسی و حافظ و سعدی ، تفکر و اندیشه تاریخی ایرانیان و پارسی زبانان را به جامعه جهانی متوجه سازد. دکتر کدکنی خود درباره ابرهای ابهامی که زندگی و آثار عطار را در برگفته توضیحی دقیق داده است: "درمیان بزرگان شعر عرفانی فارسی، زندگی هیچ شاعری به اندازه زندگی عطار در ابر ابهام نهفته نمانده است. اطلاعات دربار مولانا صد برابر چیزی است که در باب عطار می د انیم. حتی آگاهی ما درباره سنایی غزنوی که یک قرن قبل از عطار می زیسته است، بسی بیشتر از آن چیزی است که در باب عطار می دانیم." "نه سال تولد او به درستی روشن است و نه حتی سال وفات او. این قدر می دانیم که او درنیمه دوم قرن ششم و ربع اول قرن هفتم می زیسته است. چند کتاب منظوم و یک کتاب به نثر از او باقی است." "نه استادان او، نه معاصرانش ونه سلسله مشایخ او در تصوف، هیچ کدام،به قطع روشن نیست. از سفرهای احتمالی او هیچ آگاهی نداریم و از زندگی شخصی و فردی او و زن و فرزند و پدر و مادر و خویشان او هم اطلاع قطعی وجود ندارد." "در این باب هرچه گفته شده است، غالبا احتمالات و افسانه ها بوده است و شاید همین پوشیده ماندن در ابر ابهام خود یکی از دلایل تبلور شخصیت او باشد که مثل دیگر قدیسان عالم در فاصله حقیقت و رویا و افسانه و واقعیت در نوسان باشد." منبع: بی بی سی نکته ای که می تواند کتاب را برای خواننده روان تر از این کند، آوردن تمامی تعلیقات هر بیت در پای همان صفحه است که سبب می شود کتاب کاربردی تر شود. این تجربه البته در چند سال اخیر از سوی ناشرانی چون فکر روز، روزنه و... در انتشار آثار کهن ادبیات فارسی رواج یافته است و خواننده عام هم از این گونه کتاب آرایی استقبال کرده است. منطق الطیر در این مجموعه ۵ جلدی منطق الطیر از شهرت و اعتباری جدای آثار دیگر برخوردار است. این کتاب که به گفته ناشر چاپ پنجم آن همزمان با کتاب های تازه چاپ منتشر خواهد شد، نخستین اثر از این مجموعه است که در چنین قالبی منتشر شد. به گفته دکتر کدکنی در مقدمه کتاب : "کمتر اثری از آثار منظوم ادب فارسی چنین ساختار کاملی دارد. تنها در بخش هایی از شاهنامه، از قبیل داستان رستم واسفندیار، می توان از چنین هماهنگی و انسجامی در طرح صحنه ها و حوادث داستان نشانه ای جست و گرنه در هیچ منظومه دیگری چنین ساختاری دیده نمی شود."
منطق الطیر عطار داستان سفر مرغان است که بامصرع "مجمعی کردند مرغان جهان" آغاز می شود و در لابلای آن حکایت های اخلاقی فراوانی همانند داستان شیخ صنعان و ... آمده و در نهایت به داستان ابوسعید ابوالخیر و قائم حمام و پرسیدن او از ماهیت جوانمردی و پاسخ ابوسعید تمام می شود. درکتاب ۹۰۰ صفحه ای منطق الطیر،۲۳۰ صفحه به مقدمه و شیوه تصحیح و فلسفه کاری عطار، ۲۰۰ صفحه متن کتاب و بقیه به تعلیقات و کشف الابیات و فهرست منابع اختصاص یافته است.
مصیبت نامه
مصیبت نامه به اعتقاد دکتر کدکنی پس از منطق الطیر برجسته ترین اثر عطار به شمار می رود. وی علت کم شناختگی این اثر را نام آن می داند که غالبا تصور می کردند و می کنند که کتابی است در فن مصیبت سرایی و نوحه خوانی، حال آنکه عطار در این اثر سوگنامه تبار انسان و اضطراب های بیکران و جاودانه آدمی و مشکلات ازلی و ابدی بشر را سروده است و این که در عرصه معرفت شناسی الاهیات، همه کاینات سرگشته اند و گرفتار مصیبت، این کتاب از این چشم انداز، سوکنامه تبار آدمی است. مصیبت نامه حجیم ترین کتاب این مجموعه است که در نزدیک به هزار صفحه منتشر شده است.۱۲۰ صفحه کتاب به مقدمه،۳۴۰ صفحه متن کتاب و بقیه به تعلیقات و توضیحات اختصاص یافته است. اسرار نامه برخلاف سه کتاب دیگر (منطق الطیر، الهی نامه و مصیبت نامه) که دارای پیرنگ کلان و طرحی سراسری است که در خلال آن طرح داستان های کوتاهی به تناسب ابواب و فصول می آید و شاعر آرایش طبیعی داستان اصلی را از رهگذر آن داستان های فرعی و نتیجه گیری خاص خود از آن حکایات به سامان می رساند، در اسرار نامه اما پیرنگ کلانی وجود ندارد، کتاب مانند دیگر مثنوی های عرفانی-اخلاقی قبل از عطار، از جمله حدیقه الحقیقه سنایی و مخزن الاسرار نظامی، بر طبق ابواب و فصول خاص تدوین شده و هر فصل و مقاله حکایاتی را در خلال خود به همراه می آورد. ۸۰ صفحه از این کتاب۶۰۰ صفحه ای به مقدمه، ۱۶۰ صفحه متن و بقیه به تعلیقات و توضیحات درباره ابیات کتاب اختصاص یافته است.
مختار نامه
مختار نامه که نخستین بار در سال ۵۷ چاپ شد برای بار دوم در سال ۱۳۷۴ منتشر شد و اکنون همان کتاب بدون کمترین دخل و تصرفی در شکلی همسان با چهار کتاب دیگر از سوی انتشارات سخن به بازار کتاب عرضه شده است.مختار نامه بر خلاف نام غلط اندازش مجموعه رباعیات عطار است که به اعتقاد آقای کدکنی «علاوه بر ارزش های عرفانی و ادبی که دارد، در راه خیام شناسی هم از اعتبار برخوردار است، چرا که بسیاری از معروف ترین و زیباترین رباعی هایی که به نام خیام شهرت یافته، براساس نسخه های قدیمی این کتاب، همگی از آن عطارند و انتساب آنها به خیام حد اقل مربوط به دو قرن بعد از نوشته شدن نسخه های متن این کتاب است. این کتاب در ۴۹۲ صفحه تدوین شده و به قمیت ۷۵۰۰ تومان به فروش می رسد.
کار دکتر کدکنی را می توان احیای دوباره عطار نام نهاد که در پرتو مجموعه آثار وی رخ می نماید. کوشش دکتر شفیعی کدکنی و دوزیست بودنش در محیط ادبی (هم شاعری برجسته و هم محققی نامدار) و نگاهی که وی به زندگی و زمانه عطار و شیوه تفکرش انداخته است، می تواند جامعه فکری و فرهنگی ایرانی، و نیز جهانی را به گنج و گنجینه ای دیگر از میراث ایرانی متوجه سازد که همانند مولوی و فردوسی و حافظ و سعدی ، تفکر و اندیشه تاریخی ایرانیان و پارسی زبانان را به جامعه جهانی متوجه سازد. دکتر کدکنی خود درباره ابرهای ابهامی که زندگی و آثار عطار را در برگفته توضیحی دقیق داده است: "درمیان بزرگان شعر عرفانی فارسی، زندگی هیچ شاعری به اندازه زندگی عطار در ابر ابهام نهفته نمانده است. اطلاعات دربار مولانا صد برابر چیزی است که در باب عطار می د انیم. حتی آگاهی ما درباره سنایی غزنوی که یک قرن قبل از عطار می زیسته است، بسی بیشتر از آن چیزی است که در باب عطار می دانیم." "نه سال تولد او به درستی روشن است و نه حتی سال وفات او. این قدر می دانیم که او درنیمه دوم قرن ششم و ربع اول قرن هفتم می زیسته است. چند کتاب منظوم و یک کتاب به نثر از او باقی است." "نه استادان او، نه معاصرانش ونه سلسله مشایخ او در تصوف، هیچ کدام،به قطع روشن نیست. از سفرهای احتمالی او هیچ آگاهی نداریم و از زندگی شخصی و فردی او و زن و فرزند و پدر و مادر و خویشان او هم اطلاع قطعی وجود ندارد." "در این باب هرچه گفته شده است، غالبا احتمالات و افسانه ها بوده است و شاید همین پوشیده ماندن در ابر ابهام خود یکی از دلایل تبلور شخصیت او باشد که مثل دیگر قدیسان عالم در فاصله حقیقت و رویا و افسانه و واقعیت در نوسان باشد."
منبع: بی بی سی
|
||
|
تنها مطالب و مقالاتي که با نام جبهه ملي ايران - ارو‌پا درج ميشود نظرات گردانندگان سايت ميباشد . |
||
