ششصد سال پیش، یک شاهزاده ایرانی در قصر خود نشسته بود و در فراغت، کتاب شعری را ورق می‌زد. کتاب به خط ظریف و زیبای نستعلیــق در داخل حاشیه‌های زرنگار و در کنار نقاشی‌های پرکار مینیاتور نگاشته شده بود. اشعار متعلق به متون باستانی، یا شاید هم اثر طبع خود شاهزاده بود.
آن خوشنویسی‌ها اینک با عنوان «نستعلیق، نبوغ خوشنویسی ایرانی» در گالری آرتور ام. سکلر از مجموعه موزه‌های اسمیتسونین در مرکز شهر واشنگتن به نمایش درآمده؛ و بازدیدکنندگان هنگام تماشای آنها، می‌توانند احساس آن شاهزاده ایرانی را تجربه کنند. این نخستین نمایشگاه بین‌المللی نستعلیق است و از روز شنبه سیزدهم سپتامبر برابر با ۲۲ شهریورماه به روی علاقه‌مندان باز است.
در دورانی که قلم و کاغذ هر روز بیش از پیش جای خود را به نوشته‌های سریع و شتابزده الکترونیکی می‌دهد – یا در پیامک‌ها، که اصلاً کلامی در کار نیست و فقط از تصاویر مفهومی استفاده می‌شود – آثار خوشنویسی قدیم یادآور ارزش کلام نوشته شده بر کاغذ از دید زیبایی‌شناسانه است.
سیمون رتیگ، موزه‌دار گالری سکلر میگوید: «نستعلیــق به راستی تجسم بصری زبان پارسی است و امروز هنوز بیشتر از هر سبک خوشنویسی دیگر در ایران علاقه‌مند دارد. ایران در قرون گذشته مرکز فرهنگ پارسی بود، که از ایران تا فراسوی مرزهای ترکیه، هند، عراق، ازبکستان و نقاط دورتری از جغرافیای امروز گسترش یافته بود.
خوشنویسانی که آثارشان در گالری سکلر به معرض نمایش گذشته شده – میرعلی تبریزی، سلطان‌علی مشهدی، میرعلی هروی و میرعماد حسنی – در عصر خود از مشاهیر بودند. به گفته آقای رتیگ: «آنها لئوناردو داویچی یا پابلو پیکاسوی عصر خود بوده‌اند؛ و حتی امروز هم نامشان برای مردم شناخته شده است.»
میرعلی تبریزی (متوفی به سال ۸۵۰ قمری) را مبدع خط نستعلیــق می‌دانند. خوشنویسان پیش از او زبان فارسی را به خط عربی و ترکی می‌نگاشتند. پس میرعلی تبریزی خواست تا خطی ابداع کند که ویژه فارسی باشد. به گفته آقای رتیگ: «در آن زمان این ضرورت حس می‌شد که خطی ابداع شود که احساس زبان فارسی را به بیننده و خواننده القا کند.» آقای روتیگ اشاره می‌کند که مثلاً در مورد الفبای لاتین، هیچ خطی به زبان خاصی مرتبط نیست.
خوشنویسی‌های پیشتر اسلامی عمدتاً برای مقاصد مذهبی پدید آمده بود. «معمولاً در گفتگو از خوشنویسی در اسلام، به قرآن و خوشنویسی متون مذهبی فکر می‌کنیم. در این گوشه از دنیا، عربی زبان اسلام بود و فارسی زبان فرهنگ.»
نگارش به خط نستعلیــق مهارتی منحصر به فرد بود که از استاد به شاگرد منتقل می‌شد. خوشنویسان جوهر خطاطی را با موادی مثل صمغ و مازو می‌آمیختند و طرز تهیه آن را مخفی نگه می‌داشتند. سلطان‌علی مشهدی در سال ۸۹۳ (خورشیدی) به شاگردانش می‌گفت: «روی این باید زیاد کار کنید؛ وگرنه، بدانید که کارتان به باد می‌رود.» خط نستعلیــق به آهستگی و با چرخش قلم نی یا خیـزران روی کاغذ نوشته می‌شود.
این اثر هنری شاخص در نمایشگاه، تنها دستنوشته موجود با امضای میرعلی تبریزی است. به غیر از دو اثر از کل ۳۲ تابلویی که به نمایش گذاشته شده، از مجموعه‌های دائمی گالری‌های هنری فریر و سکلر به امانت گرفته شده. دکتر معصومه فرهاد رئیس بخش هنرهای اسلامی در گالری سکلر میگوید: «مجموعه‌های بسیار اندکی در دنیا هست که به اندازه گالری‌های فریر و سکلر آثار خوشنویسی به خط نستعلیــق داشته باشد. ظرافت خط از لحاظ کنترل قلم در دست و زیبایی ریتمیک آن برجسته و چشم‌نواز است.
نمایشگاه «نستعلیق: نبوغ خوشنویسی ایرانی» تا روز سوم فروردین ۱۳۹۴ در موزه آرتور سکلر برپاست.
voa