بر اساس گزارش ها، آمار کشته های فلسطینی از آغاز حمله اسرائیل به غزه از مرز ۴۰۰ نفر گذشته و هزاران نفر زخمی شده اند اما اسرائیل تاکنون یک کشته داده است. این در حالی است که آمریکا گفته است به طور کامل از حق دفاع اسرائیل از خود حمایت میکند.
ادامه جنگ غزه و افزایش آمار کشته شدگان فلسطینی، احساسات انسانی مردمان بسیاری را در جهان برانگیخته و ده ها هزار نفر در کشورهای مختلف دنیا علیه جنایات اسرائیل دست به تظاهرات زدند و خواهان محاکمه اسرائیل شدند.
یا دکتر داوود هرمیداس باوند، استاد حقوق و روابط بین الملل در باره ابعاد سیاسی و حقوقی این مسئله به گفت و گو نشستیم:
آقای دکتر باوند، الان بیش از دو هفته از حملات گسترده اسرائیل علیه مردم غزه می گذرد که از سال ۲۰۰۵ تاکنون چنین حملاتی بی سابقه بوده است لطفا در ابتدا بفرمایید دلایل حمله اسرائیل علیه غزه چیست؟
اسرائیل در شرایط موجود مایل به تشکیل یک کشور مستقل فلسطین نیست همانطور که شارون گفته بود که ما حاضریم هزار سال برای مذاکره کردن میل به تشکیل فلسطین منتظر بمانیم. در حقیقت بهانه اسرائیل همواره این بوده که هر گونه توافق حماس که موضع ضد اسرائیلی دارد با دولت خودگردان عباس بی نتیجه بماند و از همین رو باعث می شد همیشه به تاخیر بیفتد و غیر عملی شود. اما زمانیکه حماس بدلایل حوادثی که در منطقه پیش آمد وحدت با دولت خودگردان را پیش گرفت این موضوع برای اسرائیل سخت و نگران کننده بود. چراکه زمانیکه به دولت خودگردان ملحق می شود یعنی نظرات دولت خودگردان را تلویحا نسبت به مذاکرات صلح با اسرائیل را پذیرفته است. بنابراین بهانه اسرائیل از بین می رفت و از این موضوع ناراضی بود. از همین رو در پی فرصتی بود تا این یگانگی و وحدت را بشکند و به همین دلیل هم حماس را به ربودن و کشتن سه نوجوان اسرائیلی در کرانه باختری متهم کرد که البته حماس بارها اعلام کرد که این اقدام از سوی آنان نبوده است اما اسرائیل هدفش این بود که وارد درگیری شود و بخاطر همین حمله گسترده ای را در پیش گرفته است.
در هر حال اسرائیل قصد دارد با این اقدامات نظامی مردم نوار غزه را به یک نقطه استیصال برساند که در مقابل حماس جبهه بگیرند. یعنی از دو زاویه باید به این موضوع نگاه کرد، اول اینکه دولت خودگردان خود را از این قضیه برکنار می داند و این وحدتی که ایجاد شده بی رنگ می شود. دوم اینکه مردم نوار غزه بخاطر تلفات انسانی و آسیب های روحی و فیزیکی و تخریب های وارد شده که تحت محاصره و تحریم هم هستند بر علیه حماس شوند. بنابراین هدف اسرائیل بلند مدت و با یک دید استراتژیک برای عدم تحقق و استمرار وحدت است که بنظر می رسد در این رهگذر با توجه به قرائن موفق هم شده است.
آیا اقدامات اسرائیل از نظر جنایت جنگی قابل پیگیری است؟
در حقوق بین الملل و کنوانسیون های ژنو اصلی بنام اصل تناسب است یعنی اگر بر فرض محال آنهم در کرانه باختری نه در نوار غزه سه اسرائیلی کشته شده و بعد هم یک فلسطینی را آتش زدند و بخاطر همین افراد غیرنظامی بخصوص کودکان آماج حملات قرار بگیرند و چند هزار نفر هم زخمی شوند مسلما عدم رعایت کنوانسیون های ژنو و حقوق بین الملل است و ابعاد گسترده حمله در منطقه ای که جمعیت متمرکزی در یک محدوده کوچک دارد جنایت علیه بشریت است. بنابراین اصل تناسب، اصول بنیادی حقوق بشری و اصول کلی حقوق بین الملل و قوانین بین المللی حقوق بشری برای رسیدگی به ابعاد انسانی این جنایات نادیده گرفته شده است. یعنی به استناد دفاع از خود یک تناسبی وجود دارد در حالیکه از میان اسرائیلی ها به گفته اخبار یک نفر کشته شده است که با کشته شدگان فلسطین قابل قیاس نیست.
پس با توجه به این مسئله می شود از اسرائیل بدلیل عدم رعایت حقوق بین الملل در دیوان بین المللی کیفری شکایت کرد؟
به موجب ماده پنج اساسنامه دیوان کیفری بین المللی یعنی از موارد اینکه دیوان صلاحیت دارد یکی تجاوز مسلحانه است که اسرائیل الان دارد انجام می دهد و نکته دوم تناسب خسارت هایی است که بعنوان جنایت جنگی و علیه بشریت تلقی می شود و البته کشورها به اساسنامه دیوان کیفری بین المللی ملحق شده باشند یعنی امضاء و تصویب کرده باشند. اما اگر نکرده باشند شورای امنیت می تواند این مسئله را به دیوان کشوری بین المللی احاله کند. اما متاسفانه مسئله حق وتوی آمریکا در شورای امنیت است. در مورد ارجاع به دیوان دادگستری بین المللی رسیدگی باید با رضایت طرفین باشد در غیر اینصورت امکان رسیدگی وجود ندارد. اما در شرایط موجود مسئولیت اعضای دائمی شورای امنیت برای حفظ صلح و امنیت درون کشورها است بعبارت دیگر مسئولیت برای حمایت و مسئولیت برای دو حمایت. بنابراین در اینجا مسئله صلاحیت شورای امنیت است و اینکه شورا می تواند از دیوان کیفری بین المللی بخواهد رسیدگی کند.
اگر مروری به مواضع آمریکا در دولت دوم آقای اوباما داشته باشیم تلاش آمریکا برای پیشبرد مذاکرات صلح بوده که مورد پسند اسرائیل هم نبود اما الان می بینیم که صحبت از جنگ دفاعی اسرائیل می کنند علت این سیاست دو گانه چیست؟
اسرائیل تمام آزادی عملی که دارد بخاطر حمایت آمریکا یعنی کنگره آمریکا از اسرائیل است. اما صحبت اوباما در مورد اقدامات دفاعی اسرائیل غیرمنصفانه است و همانطور که می بینیم اسرائیل یک کشته داده و اقداماتی که دارد انجام می دهد یک جنایت علیه بشریت است. بنابراین مواضع آمریکا که عضو دائمی شورای امنیت در رابطه با اسرائیل است منصفانه نیست. از سوی دیگر اسرائیل هم خیلی خوشحال می شود که با این اقدامات، به هدف خود که تضعیف دولت وحدت الفتح و حماس است برسد و از سوی دیگر می داند که قبول پیشنهاد مذاکره یک دور باطل جدید است.
به نظر شما ارتباطی بین گسترش درگیری ها در منطقه و آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه وجود دارد یعنی اسرائیل از این موقعیت برای حمله و از بین بردن فلسطینی سوء استفاده کرده است؟
اینکه از این موقعیت سوء استفاده کرده یا نکرده را نمی دانم اما در عمل چنین شده است. اسرائیل از فضایی وارد این اقدامات سرکوب گرایانه شده که در عراق و سوریه و جاهای دیگر منطقه درگیری های گسترده ای با تلفات زیاد است و از این نظر آثار این رویدادها، بار سنگین اقدامات اسرائیل را تعدیل می کند. یعنی در این شرایط که هر روز شاهد کشته شدن افراد در کشورهای منطقه هستیم اسرائیل هم در این شرایط ناامن منطقه، نگرانی اش برای اقداماتش کمتر شده است.
طرح آتش بس مصر هم مورد موافقت حماس قرار نگرفت علت آن چیست، آیا علت ناکام ماندن این میانجیگری ها به مواضع دولت مصر بر می گردد؟
دولت السیسی مصر و هم کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس حماس را در زمره گروه تروریست بین المللی معرفی کردند و برخوردهایی هم بین دولت مصر و حماس صورت گرفت چون متهم به ارتباط با اخوان المسلمین بودند. بنابراین از نظر حماس، مصر در این مقطع زمانی همسو با اسرائیل است و پیشنهاد این طرح از سوی حماس بعنوان یک اقدام مشترک و همسویی مصر و اسرائیل تلقی می شد. از همین رو حماس پیشنهاد مصر را نه بعنوان یک کشور دوست و عرب، بلکه بعنوان کشوری که در مقابل حماس و فلسطین ایستاده رد کرد.
ایران چگونه می تواند در حل این مسئله کمک کند؟
ایران تا الان هم متهم هست همانگونه که رابطه حماس و ایران بعد از حوادث منطقه دچار تغییر شد. یعنی بعد از بحران سوریه حماس همسو با آزادی خواهان موضع گرفت و به رابطه ای نزدیک در آن تاریخ با مصر و ترکیه رسید و از ایران دور شد؛ اگرچه حوادث بعدی سبب شد که خود حماس در آماج انتقاد کشورهایی که فکر می کرد رابطه نزدیک با آنها دارد قرار گیرد. بنابراین از آن طرف رانده و از این طرف مانده شد و راهش را وحدت با دولت خودگردان فلسطین تشخیص داد. به اعتقاد من در حال حاضر ورود ایران به ماهیت این قضیه به نفع ایران نیست زیرا اثری هم در فرآیند مسئله نخواهد داشت بلکه بیش از پیش این اتهام سنتی را تشدید خواهد کرد. البته افکار عمومی به نفع مردم فلسطین و علیه اسرائیل در ایران بسیار قوی است که نشان از درک مشترک نسبی جامعه بشری است که البته متفاوت است یعنی در برخی کشورها محدود باشد اما در برخی کشورها زیاد باشد.
به متفاوت بودن درک مشترک جامعه بشری اشاره کردید طی روزهای اخیر شاهد تظاهرات های گسترده ای در کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلیس بودیم اما در جهان عرب واکنش قابل توجهی به جنایت اسرائیل و کشتار مردم فلسطین نشان داده نشد، علت آن چیست؟
علت این است که یک بهار عربی و دلخوشی در جهان عرب پدیدار شد اما فرآیند این بهار نه به دموکراسی بلکه به استبدادی از نوع دیگر بدل شد. از این رو یک سرخوردگی وجود دارد و نکته دیگر هم این است که اتحادیه عرب از سال تاسیسش در سال ۱۹۴۵ که سال آخر جنگ بود تا امروز نتوانسته در مورد مسائل مشترک جامعه عرب که مسئله برخورد با اسرائیل است خط مشی همه جانبه ای داشته باشد، تنها قطعنامه هایی که در اتحادیه عرب به اتفاق آراء تصویب شده در مورد جزایر ایران است حتی در مورد اسرائیل چه مستقیم و چه غیر مستقیم وحدت نظری نمی بینیم.