مجمع عمومی سازمان ملل بیست و یکم سپتامبر را “روز جهانی صلح” نام نهاده است. انگیزه مجمع عمومی سازمان ملل از نامگذاری این روز به این عنوان، ترویج صلح در میان ملتهای مختلف جهان بوده است. به احترام این روز در مناطق جنگی آتش بس بیست و چهار ساعته برقرار می شود. طرفداران صلح در سراسر جهان برنامه های هنری و سیاسی متنوعی چون موسیقی ، تئاتر، جلسات، کنفرانس ها و تظاهرات تدارک می بینند و نصب پوسترها، نمایشگاه ها وآکسیون های گوناگونی برای بزرگداشت این روز صورت می گیرد.
* صلح و حقوق بشر
حقوق بشر و صلح ارتباط تنگاتنگ و تاثیری متقابل بر یکدیگر دارند. می توان تاکید کرد که صلح بدون وجود حقوق بشر و برعکس نمی تواند به طور کامل مورد احترام و رعایت قرار گیرد. حق برخورداری از صلح به عنوان اساس و یکی از حقوق بنیادین بشر مدتهاست که در نهادهای بین المللی مانند حقوق بشر مطرح شده است. در این راستا است که احترام به حقوق بشر و رعایت کامل این حقوق بدون صلح امکانپذیر نمی باشد و دستیابی به صلح پایدار و واقعی نیز بدون احترام به حقوق بشر و رعایت کامل این حقوق امکانپذیر نیست. بر این اساس همه ملت‌ها و دولت‌ها باید کوشش کنند تا از طریق احترام بیشتر به حقوق بشر در جهت تأمین و تقویت صلح در جهان بکوشند و با خودداری از اقداماتی که صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازند نقش خود را در جهت تحقق کامل حقوق بشر در سطح جهان ایفاء نمایند.
* جنگ، خشونت و فقر
آمارهای ارگان های مختلف سازمان ملل و سازمان یونیسف حاکی از این است که در حال حاضر بیش از ٨۲۰ میلیون مرد، زن و کودک در دنیا هر شب گرسنه می خوابند. گرسنگی باعث کوتاهی عمر می شود و خسارات جبران ناپذیری به صلح وارد می سازد. این پدیده نیاز به اقدامات عاجلی دارد که تنها تهیه غذا نبوده، بلکه ریشه یابی علل گسترش جهانی گرسنگی، پایداری و تداوم آن است.
مطابق برآورد سازمان یونیسف، روزی سی هزار کودک از فقر می میرند. آنها به آرامی در برخی از فقیرترین روستاهای جهان بدور از نظاره و آگاهی جامعه جهانی می میرند. این رقم، یعنی دویست و ده هزار کودک در هفته و یا فقط اندکی کمتر از یازده میلیون در سال فقط از میان کودکان زیر ۵ سال را تشکیل می دهند. اگر کمتر از یک درصد هزینه های نظامی جهان برای آموزش هزینه شود همه کودکان جهان می توانند از گرسنگی رهایی یابند و از حق تحصیل نیز برخوردار شوند.
تعداد کودکان در جهان، نزدیک به دو ونیم میلیارد نفر است. کودکانی که در فقر زندگی می کنند، هم معادل یک میلیارد نفرند. یعنی از هر دو کودک، یک کودک در فقر زندگی می کند. گرسنگی باعث کاهش رشد بیش از ۱۵۱ میلیون کودک زیر پنج سال در سال ۲۰۱۷ میلادی شده است و به این ترتیب این کودکان کوتاهتر از حد نرمال هستند. در آسیا از هر ۱۰ کودک زیر پنج سال، یک کودک دچار کم وزنی است؛ این رقم در آمریکای لاتین و کارائیب یک کودک در هر ۱۰۰ کودک است.
این حقیقتی است که جنگ علیه تروریسم هیچگاه به موفقیت نمی انجامد مگر آنکه بر فقر غلبه شود. جهان هر روز۲/۲ میلیارد دلار برای مرگ سازی هزینه می کند. در صورتی که ۹ روز هزینه نظامی جهان کافیست تا غذا، تحصیل و بهداشت همه کودکان محروم روی کره زمین را تامین کند.
پنج کشور از بزرگ ترین تولید کنندگان و فروشندگان سلاح ( امریکا، روسیه، چین، انگلستان و فرانسه ) همان کشورهایی هم هستند که از حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد بهره می برند. آیا همین که تضمین کنندگان صلح جهانی همزمان خود بزرگترین تامین کنندگان سلاح کره زمین هستند نمی تواند اعتماد و تکیه به این ارگان های بین المللی را خدشه دار سازد؟
مجموع بودجه نظامی کشورهای جهان در سال ۲۰۰۶ به بیش از یک تریلیون و پانصد میلیارد دلار بالغ می شود که در برگیرنده ۶/۲ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان است. دراین میان ۱۵ کشور جمعاً ٨۲ درصد رقم فوق را به خود اختصاص داده اند و آمریکا به تنهایی ۴۷ درصد از سهم کل بودجه نظامی جهان را در اختیار دارد. چین نیز با اختصاص ٨/۲٨٣ میلیارد «یوآن» معادل ٣۵ میلیارد دلار ۷/۱۴ درصد بودجه نظامی خود را افزایش داده است که با واکنش آمریکا روبرو شده است. دمکراتیزاسیون نهادهای بین المللی بدلیل حضور قدرتهای بزرگ جهان از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.
* وضعیت خاور میانه
در منطقه خاورمیانه انباشت سرمایه های کلان نفتی، وجود فقر، نابرابری‌های اجتماعی، گرسنگی، بی عدالتی، خشونت، بی سوادی، بی فرهنگی، نا امنی ، بی توجهی به حقوق زنان و اقلیت های قومی، تعصبات قومی و مذهبی، ظرفیت محدود در تحمل نظر مخالف و تقویت ناسیونایسم ملی و فرقه گرایی مذهبی در مجموع شرایط سیاه و ویرانگری را برای مردم منطقه رغم زده است. این وضعیت باعث شده است که این منطقه به بازار مطلوبی برای کمپانی های بزرگ اسلحه سازی و دولتهای آنها تبدیل شود. منافع آنان در تزریق احساس نا امنی و بی ثباتی در جهت امنیتی کردن منطقه است و در این راستا تلاشهای موثر و موفقی نیز داشته اند. در صورتی که روند توسعه مدنی اجتماعی و صلح عادلانه زمانی آغاز می شود که اولویت شرایط امنیتی به اقتصادی تبدیل شود. و تلاش در جهت آگاهی منطقه ای تنها مختص به عرصه سیاسی نشود و در سطح اجتماعی نیز بخوبی پیش رود. این واقعیتی است که برای ایجاد ساختاری مناسب در جهت صلح و همگرایی، منطقه خاورمیانه بیش از پیش نیاز به ارتقای سطح گفتگوهای ملی به گفتگوهای منطقه ای و حتی جهانی بین حکومت ها، روشنفکران، کنشگران و مردم منطقه با نظارت سازمان ملل دارد. بهبود شرایط این منطقه منوط به این است که تلاشهای کشورهای منطقه برای طی روندی به سمت دموکراسی و توسعه با مداخلات خارجی به شکست کشانده نشود.
تنها در چنین وضعیتی این فرصت و شانس بوجود می آید که منطقه خاورمیانه روی صلح، ثبات و امنیت را ببیند. تمام تجربیات مربوط به منطقه و حتی دیگر کشورهای جهان نشان می دهد که جنگ عامل عمده ناامنی، بی‌عدالتی، ستمگری و توسعه‌نیافتگی در جهان است و علاوه بر کشتار و ویرانی که به همراه می آورد سبب می شود که افراد زیادی درطول زندگیشان ازآثار درد آور آن رنج ببرند. جنگ نه تنها بر رنج و آلام نسل باقی مانده بلکه تا دهه ها روی نسل دیگر اثر منفی بجا خواهد گذاشت.
* کشورهای قدرتمند خاور میانه
کشورهای منطقه خاور میانه از جمله جمهوری اسلامی که در آن حقوق بنیادین بشر مانند حق حیات، حق انتخاب، حق آزادی بیان، دسترسی به اطلاعات، حق ابراز عقاید، حقوق اقلیت ها، خدمات بهداشتی و اجتماعی و حقوق شهروندی و انسانی و غیره همواره مورد نقض شدید قرار دارد، طبعا” نمیتوانند با قوانین مورد توافق سایرکشورها در زمینه حقوق بشر هماهنگ باشند. در این وضعیت ادعای سازگاری این کشورها با قوانین بین المللی تقریباً ناممکن است. سیاست های منطقه ای ایران، عربستان، اسرائیل و ترکیه در خاورمیانه، به ویژه دخالت در کشورهایی مانند لبنان، فلسطین، عراق و سوریه و یمن موجب تضعیف روابط بین المللی برخی از این کشورها در منطقه و جهان شده است. کشورهای قدرتمند خاور میانه با مداخله مستقیم و غیرمستقیم در امور داخلی کشورهای منطقه اصول برابری حاکمیت ها و عدم مداخله در امور داخلی کشورها را نقض کرده و همواره در صدد توجیه اقدامات خود تحت عنوان تأمین و حفظ صلح در منطقه بوده اند، آنها با نفوذ خود در امور داخلی برخی کشورهای منطقه جایگاه خود را به یک قدرت منطقه ای ارتقاء داده اند. منطقه خاور میانه نیاز به صلح و همزیستی مسالمت آمیز دارد و هیچ صلح پایداری بدون آمادگی برای حل مسالمت‌آمیز نزاع‌ها از طریق گفتگو و جلوگیری از نزاع‌های آتی بوجود نمی آید.
* صلح و نقش سازمان ملل متحد در جهان
بعد از جنگ جهانی دوم سازمان ملل متحد با هدف تثبیت و ارائه صلح در جهان تشکیل شد. این سازمان تا کنون قطعنامه‌های بسیاری را برای برقراری صلح به تصویب رسانده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۲٨ سپتامبر ۲۰۰۱، تصویب کرد که تاریخ برگزاری “روز جهانی صلح” از اجلاس ۵۷ مجمع به بعد، از سومین سه شنبه هر سال به ۲۱ سپتامبر برابر با ٣۰ شهریور تغییر یابد. بر اساس این قطعنامه، از این تاریخ به بعد بزرگداشت روز جهانی صلح به عنوان روز جهانی آتش بس، عدم خشونت و دعوت از همه ملت ها و اقوام به محترم شمردن قطع مخاصمات در طول این روز اعلام گردید و همه کشورهای عضو سازمان ملل، سازمان های نظام ملل متحد، سازمان های غیردولتی و افراد به برگزاری مناسب روز جهانی صلح به منظور آگاه سازی عمومی و آموزش و همکاری با سازمان ملل در ایجاد آتش بس جهانی دعوت گردیدند.
* نیاز به صلح در جهان
امروز بیش از هر زمانی جامعه جهانی برای عبور از هیولای وحشت‌انگیز جنگ به فرهنگ زیبای صلح و دوستی نیاز دارد. برای ایجاد جامعه‌ای صلح طلب، انسانی و رشد یافته باید از تکیه بر سلاح‌های کشتار جمعی گذر کرد و به فرهنگ زندگی یعنی صلح روی آورد. هنوز افکار رشد نکرده ای در بعضی کشورهای قدرتمند جهان و منطقه وجود دارد که راه حل هر مشکلی را تهدید، تحریم و در نهایت جنگ می دانند. آنها زورگویی، دخالت در امور دیگر کشورها و جنگ‌طلبی را برای حل مشکلات بشری لازم می بینند. تسلیحات نظامی آنها قدرت تخریبی وحشتناکی دارند، اما تجربه نشان داده است که این ماشین های جنگی فاقد ظرفیت برای ایجاد تعامل، مشارکت و صلح در جهان هستند.
صلح نیاز بزرگ انسان قرن بیست و یکم است. روز جهانی صلح می تواند گام کوچکی در جهت ارتقای آگاهی جهانی از مصائب ضد انسانی و خشونت آمیز ناشی از جنگ ها بردارد. امروز شبح جنگ بر بخش هایی از جهان در گردش است و می بایست علیه آن مشارکت همگانی صورت پذیرد. باید به دنبال تحقق صلح درهمه مناطق جهان بود. تحقق صلح منوط به تعریف ارزش‌های مشترک از طریق گفتگو، مذاکره، روا داری، تفاهم و احترام به حقوق انسانی می باشد. بنیان تحقق صلح در زندگی روزمره تمام جوامع و کشورهاست. فراموش نکنیم که برپائی و حفظ صلح با تامین امنیت؛ امنیت بین المللی، امنیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی وعدالت هر کشور پیوند تنگاتنگ دارد.
صلح بیانگر شرایطی است که در آن همه انسان‌ها، برخوردار از کرامت واقعی انسان و زیست‌‌انسانی باشند. یعنی انسان‌ها فارغ از نوع عقیده، نژاد، رنگ پوست، جنسیت بتوانند از رفاه نسبی، شادی، تفریح، آموزش، بهداشت، شغل، برابری در مقابل قانون، حق انتخاب، حقوق انسانی و شهروندی، عدالت و…، برخوردار شوند و بدون داشتن بیم و ترس از ابراز عقاید خود در امنیت به سر برند. هر عامل یا عواملی که مولفه‌های چنین زیستی را در معرض آسیب قرار دهد تهدید کننده صلح خواهد بود. بنابراین صلح، ضامن تحقق آینده پایدار برای جهان است و روز جهانی صلح، روزی است که ما دوباره تعهد خود را به این هدف ارزشمند و جهانی تصریح می کنیم.
روز صلح بر همه زنان، مردان و کودکان جهان فرخنده باد! بر همه آنانی که به انسان و کرامت انسانی ارزش و احترام می گذارند؛ و جنگ و خشونت را امری غیرانسانی برای بشریت می دانند و برای صلح دوستی و صلح در جهان مبارزه هدفمندی را در عرصه ملی، منطقه ای و جهانی پیش می برند؛ روز جهانی صلح بر همه صلح طلبان خجسته باد!
روزی ما دوباره کبوترهایمان را پیدا خواهیم کرد
و مهربانی دست زیبایی را خواهد گرفت.
روزی که کمترین سرود
بوسه است
و هر انسان
برای هر انسان
برادری ست.
روزی که دیگر درهای خانه شان را نمی بندند
قفل افسانه ایست
و قلب
برای زندگی بس است.
روزی که معنای هر سخن دوست داشتن است
تا تو به خاطر آخرین حرف دنبال سخن نگردی.
روزی که آهنگ هر حرف، زندگی ست
تا من به خاطر آخرین شعر رنج جستجوی قافیه نبرم.
روزی که هر حرف ترانه ایست
تا کمترین سرود بوسه باشد .
روزی که تو بیایی، برای همیشه بیایی
و مهربانی با زیبایی یکسان شود .
روزی که ما دوباره برای کبوترهایمان دانه بریزیم…
و من آنروز را انتظار می کشم
حتی روزی
که دیگر
نباشم.(۱)
علی صمد
۲۰ سپتامبر ۲۰۱٨
۱ – افق روشن –(شعر از احمد شاملو)
۲- آمارها از سازمان یونیسف و برخی مقالات آماری بزبان فارسی گرفته شده است.
اخبار روز