کمتر پهنه جغرافیایی در گیتی یافت میشود که همچون خلیج فارس دارای پشتوانه‌هایی قوی و بسیار در بیان نام باشد و یکی از ارزشمند‌ترین آنها، نوشتار و نقشه بازمانده از هزار سال پیش در کتاب المسالک و ممالک جغرافی‌دان و جهانگرد نام آوازه ایرانی، ابراهیم استخری فارسی است که در سده چهارم هجری و دهم میلادی نوشته شده است.
به روزگار شاهنشاهی شاه عباس بزرگ، ایران که بر دشمنان باختری و خاوری،عثمانی و ازبکان چیره شده بود، بر آن شد تا به سیطره اروپایی ها و پرتغالیها در جتوب که بیش از یک سده ادامه داشت پایان دهد.پس از فتح کلیه شهرهای جنوبی و بندر جرون، در چنین روزی در سال ۱۶۲۲ میلادی، سپاه ایران به فرماندهی فرمانده کل جنوب و فارس، امام قلی خان، پرتغالی ها را شکست داد و با فتح هرمز ، هیمنه این ابرقدرت آن روزگاران در هم شکست و ایران توانست راهی جایگزین برای صدور کالاهای راهبردی بویژه ابریشم خارج از خاک عثمانی برای خود داشته باشد.
پس از فتح هرمز ایران تا دو سده بعد توانمند ترین قدرت خلیج فارس شد و این پهنه آبی به عنوان یک دریای درون مرز در خاک ایران جای داشت.
وصف تصرف هرمز از کتاب تاریخ عالم آرای عباسی خواندنیست:
ز فتوحات که درین سنه مبارکه مطابق احدی و ثلثین و الف(۱۰۳۱ قمری) به نیروی اقبال قرین حال اولیاء دولت بیزوال گردید، فتح و تسخیر بلده هرمز است که بسعی امامقلیخان امیر الامرا فارس بوقوع پیوست و در سال گذشته اشعاری شد . که بنابر ظهور بی‌ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه مقیم آنجا… امیر الامرا مذکور لشکر بتادیب ایشان فرستاده خود نیز متعاقب رفت… در این وقت که فرنگیه پای از دایره ادب بیرون نهاده به اموری که بتحریر پیوست اقدام نمودند…القصه‌امام قلی خان شجاعت شعار با جنود قاهره فارس متوجه آن صوب گشته خود در بندر گمبرو که الیوم به بندر عباسی موسوم است اقامت کردند و افواج قاهره از دریا با کشتی‌ها و سفاین عبور نموده داخل جزیره هرمز شدند… القصه بعد از دو ماه و چند روز امتداد ایام محاصره و جنگ و جدال به نیروی دولت و اقبال که همواره قرین حال این دودمان والاست، قلعه رفیع بنیان هرمز که در متانت و حصانت شهره جهان و از کارنامه‌های نادره فرنگیان است، مسخر اولیای دولت ابد پیوند گردید… چون خبر فتح هرمز رسید، جناب خانی (امام قلی خان) مورد تحسین و آفرین شاه (عباس) و سپاه گردید و آن خبر بهجت اثر بر مبارزان قلعه گشای رکاب همایون مبارک و میمون آمده در همان روز قلعه قندهار نیز بتوفیق کردگار مفتوح گشت.. از هر طرف که چشم گشایی نشان فتح… وز هر طرف که گوش نهی مژده ظفر.
azariha