از ۱۲ دسامبر جاری، شماری از شهروندان جمهوری آذربایجان که خود را «کنشگران محیط زیست» معرفی می‌کردند، گذرگاه لاچین، یعنی تنها راه ارتباطی منطقه آرتساخ (یا قره باغ، منطقه مورد مناقشه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان)* با جهان خارج را مسدود ساختند. تضمین عبور و مرور آزاد این گذرگاه طبق سند امضا شده در ۹ نوامبر ۲۰۲۰ توسط روسیه، آذربایجان و ارمنستان به عهده نیروهای حافظ صلح روسی گذاشته شده است، که ظاهرا از دور کردن آذربایجانیان از معبر و آزاد کردن مسیر ناتوان مانده و یا احتمالا به دستور مقامات بالاتر خود مایل به ایفای وظیفه خود نیستند.
نتیجه آن شده که جمعیت ارمنی منطقه، که به شکل یک جمهوری خودگردان اداره می‌شود تحت محاصره قرار گرفته و امکان رساندن آذوقه، سوخت و کمک‌های دارویی و انساندوستانه به آنها وجود ندارد. تا اینجا یک بیمار (قلبی) به دلیل عدم امکان انتقال به بیمارستان‌های ایروان برای معالجه، جانش را از دست داده است و ده‌ها بیمار در انتظار اقدامات فوری پزشکی هستند.
گذرگاه لاچین تنها جاده میان منطقه ارمنی نشین آرتساخ و جمهوری ارمنستان است و فعلا صلح‌بانان روسی آزادی رفت و آمد از این مسیر و دسترسی ساکنان قره باغ به ارمنستان و دنیای خارج را تامین می‌کنند.
تارنمای رسانه ارمنستانی (آرمن پرس) گزارش داد که مسئولان این منطقه به منظور اجتناب از کمبود ملزومات و وقوع بحران با صاحبان مشاغل و کسب و کار در زمینه صرفه‌جویی در مصرف سوخت مشورت و تبادل نظر کرده و توافق‌هایی انجام داده‌اند.
در این راستا، پمپ بنزین‌ها اولویت را به سوختگیری آمبولانس‌ها، وسایل نقلیه عمومی و خودروهای خدمات ویژه خواهند داد. مسئولان جمهوری خودخوانده آرتساخ از شهروندان نیز خواسته‌اند تا در مصرف سوخت صرفه‌جویی کرده و خودروهای خود را تنها در مواقع ضروری به حرکت درآورند.
هم اکنون پاره‌ای از مغازه‌ها و کسب و کارها به دلیل عدم رسیدن مواد تعطیل شده‌اند.
دلایل ادعایی این اقدام آذربایجانیان مسائل محیط زیستی و استخراج «غیرقانونی» معادن و «آلوده کردن محیط زیست» است. این در حالیست که مناطق بسیاری از خاک آذربایجان به علت ستخراج بی‌رویه نفت و منابع کانی دچار آلودگی شده‌اند. درواقع آذربایجان کشوری است که کمتر از همه حق ادعای حفاظت از محیط زیست را دارد. در جنگ ۴۴ روزه، ارتش باکو، از جمله سلاح‌های شیمیایی حاوی فسفر سفید به نواحی مسکونی آرتساخ شلیک کرد که اثرات آن هنوز باقی است. به مسائل محیط زیستی آذربایجان در سطور زیر بیشتر خواهیم پرداخت.
بعلاوه، هیچکس سند و مدرکی دایر به آلوده شدن محیط زیست بر اثر فعالیت کانی در آرتساخ ارائه نداده است و ادعاهای این «کنشگران محیط زیست» دروغین آشکارا هدف تحریک و ایجاد بحران در منطقه را دنبال می‌کند.
چگونه می‌توان به نام حفاظت محیط زیست (گیرم که باکو در ادعای خود صادق است) به یک بحران انسانی با این ابعاد دامن زد و توده‌ای از مردم را از حق حرکت آزاد، امکانات پزشکی، آذوقه سوخت و غیره محروم ساخت؟ محاصره یک منطقه و بستن راه‌های ارتباطی آن با جهان خارج خود یک اقدام جنایتکارانه است و دست زدن به یک چنین عمل ضد انسانی با ادعای حفظ محیط زیست در هیچ جامعه متمدنی پذیرفته نیست.
حال ببینیم این «مدافعان محیط زیست» که تحت این نام جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازند که هستند؟
طبق تحقیقات مراجع آرتساخ، گردانندگان این نمایش از اعضای ارگان‌های امنیتی آذربایجان هستند. اعضای گروه اولتراناسیونالسیت ترکی «گرگ‌های خاکستری» نیز در میان آنها حضور دارند که شعارهای ضد ارمنی می‌دهند.
پاره‌ای از اینها، از جمله بانوی سخنگویشان، پالتوی پوست بر تن دارند، که ماهیت واقعی این «مدافعان محیط زیست» را به خوبی نشان می‌دهد. این خانم سخنگو ضمن مصاحبه با یک گزارشگر کبوتری در دست داشت که مدام گلوی آن را فشار می‌داد تا اینکه حیوان بیچاره بی‌جان شد و از دستش افتاد! به ویدئو نگاه کنید.
در ضمن، این «کنشگران محیط زیست» با خود ۴۴ کبوتر همراه آورده بودند که آنها را رها کردند. کبوتر البته نشانه و سمبل صلح است، اما حاشا که این «کنشگران محیط زیست» قصد صلح داشته باشند. انتخاب رقم ۴۴ درواقع اشاره غیر مستقیم بود به جنگ ۴۴ روزه و تهدید به اینکه احتمال تعرض دیگری در راه است.
تا اینجا از مقاصد «صلح‌طلبانه» «کنشگران محیط زیست» جمهوری آذربایجان.
جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری با فاجعه محیط زیستی معروف است. بسیاری از دانشمندان شبه‌جزیره آبشرون را که محل سکونت پنجاه درصد اذربایجانیان است، فاجعه‌آمیزترین منطقه از لحاظ محیط زیست در جهان می‌شناسند.(۱)
پاره‌ای از تارنماهای اپوزیسیون آذربایجانی نیز به موارد تردید برانگیز «کنشگری محیط زیستی» در این کشور اشاره کرده‌اند مثلا در تلویزیون «میدان» مستقر در برلین گفته شد: در حالی که گروهی آذربایجانی در گذرگاه لاچین جمع شده و در رابطه با محیط زیست اعتراض می‌کنند، دیده‌بانان محیط زیستی شناخته شده ده‌ها سند حاوی آلودگی‌های ناشی از بهره‌برداری از معادن آذربایجان توسط خانواده علی‌یف منتشر ساخته‌اند که حاکی است همگی تحت کنترل اعضای خانواده علی‌یف است و الزامات حفاظت محیط زیستی را رعایت نمی‌کنند. با وجود این، تا حال هیچ کنشگر محیط زیستی نسبت به آن اعتراض نکرده است. (۲)
ظاهرا زمامداران جمهوری آذربایجان و این «محافظان محیط زیست» جامعه بین‌المللی را هم مثل خودشان احمق حساب کرده‌اند.
نکته دیگر اینکه، دولت آذربایجان مدعی است که گروهی که گذرگاه را بسته‌اند «کنشگر مدنی» هستند که از حق اعتراض خود استفاده می‌کنند و کاری در این مورد نمی‌تواند انجام دهد. جالب است که در روز نگاشتن این سطور عده‌ای از آذربایجانیان که در باکو دست به اعتراض زده و آزادی یک زندانی سیاسی به نام «بختیار» را خواستار بودند، ظرف مدت کوتاهی توسط پلیس دستگیر و به حبس برده شدند. (۳)
هم اکنون صدها کنشگر سیاسی در کشور زندانی هستند و معترضان ظرف چند دقیقه توسط ماموران امنیتی دستگیر و زندانی می‌شوند. مسخره است که در کشوری با حکومت دیکتاتوری موروثی خانواده حاکم، که ثروت‌های نجومی غیرقانونی انباشته، در حدی که نامشان در «پرونده پاناما» در لیست پولشویان بزرگ بین‌المللی آمده و صدها زندانی سیاسی در زندان‌ها دارد، گروهی «کنشگر مستقل محیط زیستی» قادر شده است نقش مرکزی در امور سیاسی و ژئوپلیتیک کشور بازی کند.
تجمع بزرگ در میدان مرکزی استپاناکرت پایتخت آرتساخ
یکشنبه گذشته در چهاردهمین رور محاصره ناجوانمردانه آرتساخ، ساکنان منطقه طی یک تجمع بزرگ در میدان مرکزی استپاناکرت، پایتخت آرتساخ، عزم خود به مقاومت در برابر تجاوز تازه حکام باکو و محاصره کشورشان توسط جمهوری آذربایجان و بی‌عملی و انفعال جامعه جهانی در برابر این عمل جنگی (محاصره) را محکوم کردند. گزارش‌ها خبر از از حضور ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر از ساکنان، یعنی حدود نصف جمعیت منطقه داده‌اند و این در شرایطی است که ذخایر سوخت در حال اتمام است و بسیار از شرکت‌کنندگان از نقاط دوردست ارتساخ می‌بایستی خود را به آنجا برسانند. لازم است گفته شود که رسانه‌های ترکی و آذربایجانی کل جمعیت آرتساخ را ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر ذکر می‌کنند.
در این تجمع، نمایندگان همه اقشار سکنه آرتساخ، از کارگر گرفته تا معلم، نظامی و صاحب‌منصب دولتی، یکصدا اعلام کردند که ارمنیان آرتساخ، برخلاف تصور و توهم دیکتاتور باکو، حاضر به تسلیم نیستند و نخواهند شد. همچنین از رهبران ارمنستان نیز خواستند که به خاطر آرتساخ به هیچ نوع عقب‌نشینی و امتیاز‌دهی در برابر دیکتاتور باکو تن در ندهند.
این تجمع درواقع ضربه دیگری بر اعتبار ادعاهای مکرر علی‌یف، که «مسئله‌ای به نام قره باغ دیگر وجود ندراد»، وارد کرده است.
قصد و هدف اصلی آذربایجان
محاصره آرتساخ بنا به ادعای صریح مقامات آذری و ترک، برای اجبار ارمنستان به باز کردن دالان کذایی زنگه‌زور است.
پیشتر تارنمای آمریکایی اوراسیانت در گزارشی تحت عنوان «باکو به دنبال زمینه‌سازی برای انسداد و تصرف گذرگاه لاچین است»، به نقل از یک مقام ارشد دولت آذربایجان که نام وی را فاش نساخت، نوشت که «باکو تا ابد منتظر اجابت خواسته‌اش در زمینه تحویل گذرگاه زنگه‌زور و خلع سلاح ارامنه قره باغ نمی‌ماند». (۴)
اخیرا نیز احمد داووداوغلو نخست وزیر سابق ترکیه و رهبر حزب «آینده» نیز به مسئله عادی‌سازی روابط با ارمنستان اشاره کرده و گفته است: «اکنون زمان مناسبی برای تنظیم روابط با ارمنستان است. آذربایجان با حمایت ترکیه توانست بخش مهم و قابل توجهی از اراضی اشغالی را از ارمنستان تصرف کند. ارمنستان مشکلات سیاسی و اقتصادی دارد و اکنون زمان مناسبی برای ترکیه است تا آنچه را می‌خواهد از ارمنستان بگیرد.»
از زمان جنگ ۴۴ روزه، علی‌یف دیکتاتور باکو دچار این توهم شده که اکنون که ارمنستان ضعیف شده می‌تواند بدون مانع و رادعی هر شرایطی را که بخواهد به ارمنستان تحمیل و موافقت نامه صلح به دلخواه خودش با وی امضا کند.
جمهوری آذربایجان ظرف دهه گذشته با استفاده از درآمدهای نفتی، غیر از خرید تسلیحات مدرن از غرب و شرق، بابت آنچه که جنگ هیبریدی خوانده می‌شود مبالغ هنگفتی هزینه کرده است. علی‌یف به ویژه در غرب شبکه‌های تبلیغ و جنگ روانی وسیعی را برای ایجاد تصویر مثبت از این کشور در افکار عمومی، پخش اخبار کذب در باره جنگ و تخریب حیثیت و اعتبار ارمنستان در صحنه بین‌المللی ایجاد کرده است.
بعلاوه، جمهوری آذربایجان از حربه گاز نیز، هم در اروپا و هم نسبت به روسیه استفاده می‌کند، بدین ترتیب که گاز روسیه را که تحت تحریم است خریداری و آنرا به اروپا می‌فروشد و خود را ناجی و دوست اروپا جا می‌زند.
تملق‌گویی‌های غربیان نیز وی را به نوعی دچار بلندپروازی‌های مالیخولیایی کرده است، به نحوی که ظرف سال گذشته دست به چند ماجراجویی خطرناک زد که همگی منجر به خراب شدن تصویر کاذبی شد که در اذهان عمومی از خود به وجود آورده و واکنش‌های سختی را از جانب شرکای غربی‌اش به دنبال داشته است.
در ۱۳ سپتامبر گذشته، ارتش آذربایجان حمله غافلگیرانه وسیعی را به مناطق شرقی ارمنستان آغاز کرد که مدت دو روز طول کشید و باعث کشته شدن حد اقل شش غیر نظامی و ۲۰۰ نظامی از جانب ارمنستان و تعداد اعلام نشده‌ای تلفات از سوی آذربایجان شد.
این اقدام جنایتکارانه واکنش‌های شدید بین‌المللی به دنبال داشت، بیشتر کشورهای بزرگ غربی این عمل دیکتاتور باکو را محکوم و تهدید کردند که در صورت ادامه عملیات جنگی تحریم‌هایی علیه وی وضع خواهند کرد.
پس از مدتی آرامش نسبی، در ۱۲ ماه جاری گروهی آذربایجانی با لباس‌های شخصی، که شماری با پالتوی پوست، که خود را محافظان محیط زیست معرفی می‌کردند و شرح آنان در بالا رفت، گذرگاه را سد کردند و عبور و مرور ساکنان (ارمنی) آرتساخ را به خارج از منطقه قطع کردند. این انسداد تا کنون و تا لحظه نگاشتن این سطور ادامه دارد و «صلح‌بانان» روسی نیز که طبق توافق‌نامه سه‌جانبه عهده‌دار وظیفه تضمین رفت و آمد آزاد ساکنان از منطقه و به منطقه هستند، قادر به جلوگیری از اقدام این «محافظان محیط» زیست نیستند و یا اینکه (احتمالا به دستور مقامات بالاتر خود از این کار خودداری می‌کنند. در نتیجه، حدود ۱۲۰۰۰۰ نفر سکنه منطقه مدت دو هفته است که دچار کمبود آذوقه، سوخت، کمک‌های پزشکی، دارو و نیازهای دیگر شده‌اند.
طبق اعلام مراجع ارمنستان، تداوم محاصره از طرف حکومت آذربایجان، جلوه ادواری خشونت نظام‌مندی است که با هدف پاکسازی قومی علیه مردم قره‌باغ کوهستانی صورت می‌گیرد. اقدامات جمهوری آذربایجان حاوی هشدارهای مشخص در زمینه سیاست نسل‌کشی توسط دولت این کشور است.
فراخوان‌های مراجع بین‌المللی و رهبران کشورها برای گشودن گذرگاه تا کنون توسط دیکتاتور باکو نادیده گرفته شده است. دولت ارمنستان نیز مسئله را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کرده و خواستار رسیدگی و اجبار آذربایجان به پایان بخشیدن به این عمل جنایتکارانه شده است.
بحران لاچین در شورای امنیت سازمان ملل
در نشست اضطراری ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲ شورای امنیت سازمان ملل موضوع بسته شدن کریدور لاچین را کرد مطرح و اعضای شورای امنیت نظر و موضع دولت خود در باره بحران ایجاد شده توسط جمهوری آذربایجان در منطقه را ارائه نمودند. (۵)
تقریبا همه اعضای شورای امنیت، از جمله نمایندگان کشورهای آفریقایی عضو، از وضعیت به وجود آمده ابراز نگرانی کرده و خواستار رفع انسداد گذرگاه توسط مسئولین حفاظت از آن شدند. چند کشور از جمله ایالات متحده، انگلستان، فرانسه، ایرلند، نروژ و غیره مشخصا عمل انسداد را محکوم و از جمهوری آذربایجان خواستند که مانعی در رفت و آمد آزاد دو طرفه در مسیر گذرگاه به وجود نیاورد.
روسیه «متحد ارمنستان» اما با گفتن عبارات دو پهلو و مبهم از نام بردن مبدع و آغازگر این بحران خودداری و با مساوی قرار دادن طرفین، آنها را دعوت به حل مسئله با مذاکره کرد.
موضع جمهوری اسلامی و گرجستان
شایسته یادآوری است که همسایه غربی ارمنستان، یعنی گرجستان، تا اینجای بحران سکوت اختیار کرده و جمهوری اسلامی نیز پس از گذشت یک هفته، از زبان سخنگوی وزارت امور خارجه‌اش، اظهارات نرمی درباره لزوم باز بودن گذرگاه بر زبان راند.
اینبار نیز ارمنستان در برابر تعرض مشترک باکو و ترکیه، که از کمک و همراهی روسیه نیز برخوردار است، از سوی همسایگانش تنها گذاشته شده است، در حالی که تبعات تعرض جدید این ائتلاف شوم سه‌گانه دامنگیر آنها نیز می‌تواند بشود.
با بستن گذرگاه لاچین، آذربایجان درواقع هرگونه امکان ادامه مذاکرات برای رسیدن به موافقت‌نامه صلح میان دو کشور را بست. آذربایجان نشان داد که خواهان صلح نیست و اشتهایش سیری‌ناپذیر است.
به نظر می‌رسد محاصره آرتساخ حداکثر اقدام و تلاشی باشد که آذربایجان برای کسب/ اخذ حداکثر مزیت از پیروزی‌اش در جنگ ۴۴ روزه علیه ارمنستان به عمل می‌آورد. اما، این اقدام سنگدلانه نیز با وجود ادامه بحران انسانی در آرتساخ، به سنگ خورده و در شورای امنیت سازمان ملل، جایی که ارمنستان علیه جمهوری آذربایجان شکایت برده، اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورا، از جمله ایالات متحده، فرانسه، انگلستان، ایرلند، نروژ و حتی شماری از کشورهای آفریقایی اقدام جنگی علی‌یف را محکوم کردند.
بعلاوه، این وضعیت کاربرد نظر حقوقی معروف به «جدایی چاره‌ساز» را در وضعیت و موقعیت فعلی قره باغ کوهستانی معتبرتر محتمل‌تر می‌سازد، برای اینکه هیچگونه دورنمایی برای اینکه ارمنیان آرتساخ بتوانند در صلح و آرامش در جمهوری آذربایجان زندگی کنند، به چشم نمی‌خورد.
دورنمای آینده؛ استقرار ناظران، صلح‌بانان بین‌المللی
یکی از نتایج جنگی که روسیه در اوکراین شروع کرده یک رشته بازی‌های کثیف است که کشور روسیه در قفقاز با همدستی آنکارا و باکو آغاز کرده و هدف از آن زیر فشار گذاشتن ارمنستان برای عقب‌نشینی در مسئله کذایی «دالان زنگه‌زور» و موافقت با گشودن دالان تورانی- روسی از داخل خاک‌اش است.
از ۲۴ فوریه گذشته، یعنی زمان آغاز تجاوز گسترده روسیه علیه اوکراین، روسیه از جمله مشکلات و محدودیت‌هایی که به دست خود برای خودش درست کرد، از دست دادن توان مخالفت با خواست‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان بوده است. خواست دوررس ایندو هم گشایش کریدور ارتباطی از آذربایجان به منطقه نخجوان، یعنی ترکیه است، که قرار است از داخل خاک ارمنستان بگذرد و تحت اداره روسیه باشد. هدف اصلی در واقع تکه‌پاره کردن و نهایتا محو ارمنستان است، که ترکیه اکنون بیش از صد سال است بطور هدفمند دنبال می‌کند و اکنون این طرح شوم را از طریق عامل خود در منطقه، جمهوری آذربایجان و همکاری پشت پرده روسیه، عملی می‌سازد.
به هر جهت، از جنگ ۴۴ روزه به بعد، سناریو تعرض باکو به ارمنستان، پیشنهاد «میانجیگری» روسیه برای حل مسئله و بی‌عملی و مهر تایید ضمنی روسیه به تجاوز باکو، بارها تکرار شده است. روسیه از گفتن، به قول معروف، بالای چشمت ابروست، به آذربایجان، ابا دارد. روسیه با این رفتار خیانتگرانه نسبت به متحدش ارمنستان، به زبان بی‌زبانی می‌گوید که قادر یا مایل به انجام تعهد نظامی-سیاسی- راهبردی‌اش در برابر وی نیست.
این رفتار مشکوک روسیه، ادعای خریداری شدن دستگاه حکومتی پوتین توسط علی‌یف را که سوابق متعددی در ارتشاء به مراجع اروپایی و غربی و پولشویی‌های کلان در بسیاری نقاط جهان دارد، تایید می‌کند.
در این ضمن، اتحادیه اروپا در مورد استقرار بلند مدت هیات ناظران خود در ارمنستان می‌اندیشد. در پرتو رفتار مشکوک صلح‌بانان روسی در مساله انسداد گذرگاه لاچین، گزینه اروپایی می‌تواند جانشین یا مکمل خوبی برای گروه صلح‌بانان یاد شده باشد.
جوزپ بورل مقام عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و امنیتی اتحادیه اعلام کرده است که اتحادیه وارد مرحله تازه‌ای از حضور و مشارکت در منطقه قفقاز جنوبی می‌شود و اکنون در مسیر ایجاد مقدمات لازم برای ماموریت‌های صلح‌بانی بلندمدت میان آذربایجان و ارمنستان است.
________________________________________
پانویس:
(۱) Baku In Azerbaijan: Pollution Levels (ukessays.com)
(۲) https://massispost.com/2022/12/who-are-the-azerbaijani-eco-activists/
(۳) «Վերջ Ալիևին, ազատություն Բախտիարին». Բաքվում «մաքրել են» փողոցները բողոքից – YouTube
(۴) https://www.irna.ir/news
(۵) https://evnreport.com/politics/turning-the-tables-the-unsc-emergency-meeting-on-the-blockade-of-nagorno-
تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - اروپا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است