مروری بر اندیشه‌های دکتر امیر ناصر کاتوزیان / بمناسبت سالگرد فقدان این چهره ملی – ضیاء مصباح



استاد در خصوص اندیشه‌ و آزادی بیان و عدالت بر این باور بود که: آدمی اگر نتواند آن گونه که می‌اندیشد افکارش را بیان بکند و یا جرأت بیان فکرش را نداشته باشد در بحث عدالت در خم اول خواهیم ماند و این حاصل نمی‌شود مگر زمانی که هر کس هر آنچه می اندیشد را بیان کند و برخورد اندیشه‌ها بر اثر همین اصل ساده میسر می‌گردد و …
گامی به سوی عدالت، فلسفه‌ی حقوق، نظریه‌‌های عمومی حقوق، کلیات حقوق، آزادی اندیشه و بیان نمونه‌ای از آثار ماندگار اوست.
شادروان دکتر امیر ناصر کاتوزیان در سال ۱۳۱۰ در تهران متولد شد و فامیل کاتوزیان به معنای پارسایان به حق زیبنده‌ی او بود، او سال ششم ادبی شاگرد اول بود و مدال علمی کشور را به دست آورد و شاید کسی تصور نمی‌کرد این جوان آرام و بلند قامت روزی اعتبار ملی و جهانی رشته‌ی حقوق را به دست آورد.
همزمان با پایان بردن تحصیلات دانشگاهی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۹ اولین دانشجوی ایرانی بود که موفق به اخذ مدرک دکترای حقوق از دانشگاه تهران شد.
دکتر سید حسن امامی ناصر را جانشین خود در تدریس حقوق در دانشکده‌ی محل تحصیلش انتخاب کرد و نگارنده در همان زمان افتخار شاگردی او را داشت.
دکتر کاتوزیان حدود پنج دهه از حیات با برکت خویش را به تدریس و آموزش دانش حقوق در دانشکده‌های حقوق ایران در سطوح ارشد و دکتری پرداخت و نسل حقوقدان دیروز و امروز کشور ما از شاگردان مکتب اویند که بیشتر در کسوت قضاوت، وکالت، سردفتری و یا به عنوان همکاران دانشگاهی به ادامه‌ی راه او مشغولند.
شادروان ناصر کاتوزیان در خلال سال‌های ۳۴ تا ۴۵ به امر قضا پرداخت و همزمان به تدریس نیز مشغول بود
فعالیت او در تهیه و تدوین پیشنویس قانون اساسی ایران در سال ۱۳۵۸ و شرکت در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی به نمایندگی از جبهه‌ی ملی ایران او را یکی از شاخص‌ترین چهره‌های فعال حقوقی سیاسی ایران بیشتر و بیشتر مطرح نمود.
روحیه‌ی آرام و پژوهنده‌ی وی باعث شد که صرفاً به مطالعه و پژوهش علم حقوق بپردازد و علاوه بر آثار ، تحقیقات ،کتب حقوقی …کارنامه‌ی ارزشمند علمی و تحقیقاتی بسیار آموزنده‌ای را در علم حقوق ایران بنیان گذارد، چنانکه آثار استاد در کتابخانه‌های دانشکده‌ها ، دادگاه‌ها و دفاتر حقوقدان‌ها و .. موجود و هیچ حقوق‌دانی خود را بی‌نیاز از اندیشه‌ها و آثار استاد نمی‌یابد
این بزرگ مرد با تسلط به زبان انگلیسی و فرانسه به دلیل علاقه به فقه و متون فقهی به زبان عربی نیز مسلط بود و نخستین مقاله‌ی کاتوزیان در سال ۱۳۳۲ در مجله‌ی کانون وکلای وقت منتشر شد.
امیر ناصر رسیدن به آرزو را به مثابه توقف می‌داند و می‌گوید: قانون، بخشی از حقوق رسمی است که توسط قوه‌ی مقننه و مجریه وضع می‌شود، این اندیشه‌ها ، جامعه و سازمان‌های اجتماعی هستند که حقوق را می‌سازند و زمینه‌های اصلی‌اش را فراهم می‌سازند.
استاد در خصوص اندیشه‌ و آزادی بیان و عدالت بر این باور بود که: آدمی اگر نتواند آن گونه که می‌اندیشد افکارش را بیان بکند و یا جرأت بیان فکرش را نداشته باشد در بحث عدالت در خم اول خواهیم ماند و این حاصل نمی‌شود مگر زمانی که هر کس هر آنچه می اندیشد را بیان کند و برخورد اندیشه‌ها بر اثر همین اصل ساده میسر می‌گردد و …
گامی به سوی عدالت، فلسفه‌ی حقوق، نظریه‌‌های عمومی حقوق، کلیات حقوق، آزادی اندیشه و بیان که به سفارش سازمان ملل متحد در مورد آزادی اندیشه و بیان نوشته شد نمونه‌ای از آثار ماندگار اوست.
ایشان رسیدن به آرزو را در حکم توقف می‌داند و می‌گوید وقتی میکلانژ مجسمه‌ی پتیا را ساخت که بسیار در کلیسا مورد توجه بود گریه می‌کرد وقتی از او پرسیدند چرا گریه می‌کنی گفت برای اینکه این پایان کار من است چون از این کار خوشم آمده، این گفته‌ی کاتوزیان نشان می‌دهد که تلاش او برای نگه داشتن روحیه‌ی نارضایتی از خود، سازنده‌ی ابتکارات علمی حقوقی او بوده است
این چهره ماندگار ملی بزرگترین معضل نظام حقوقی را این می‌داند که حقوق‌دانان فکر می‌کنند که همه چیز در قانون باید گفته شود در حالی که حقوق غیر از قانون است و قانون بخشی از حقوق رسمی است که وضع می‌شودو دلیل عقب افتادگی ما را چسبندگی بیش از اندازه‌ی جامعه به قانون می‌داند.
شادروان کاتوزیان فلسفه و هدف علم حقوق را اجرای کامل عدالت و مسئولیت و دوری از ظلم و بی‌عدالتی می‌‌داند و می‌گوید: انقلاب مشروطیت در واقع قیامی برای دموکراسی نبود بلکه حکومت عادل می‌خواستند و عدالتخانه
جمله‌ی زیر بخوبی خصلت‌های علمی ـ انسانی ـ فرهنگی ـ اجتماعی و … این استاد مسلم حقوق را نشان می‌دهد :
«آنچه که به هنگام یادآوری خاطره‌ها و مرور بر کارنامه‌ی گذشته موجب خشنودی‌ام می‌شود نکاتی است که در آنها انگیزه‌ی اصلی حفظ حرمت و کرامت انسانی بوده و مواردی که توانسته‌ام اصول حقوق را بر پای عدالت و ندای وجدان بریزم و پاسدار اخلاق و عدالت باشم» روانش شاد »

تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - ارو‌پا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است