گفتگوی اختصاصی ایسنا با پژوهشگر تاریخ معاصر کردها:
با یورش داعش به مناطق کردنشین شمال عراق و اشغال برخی از مناطق تحت کنترل پیشمرگه‌های کرد توسط این گروه، موضوع اقلیم کردستان بار دیگر به صدر اخبار عراق باز گشته است. اما سوالی که در این میان مطرح است این است که با وجود آمادگی کامل پیشمرگه و تاکید مسولان اقلیم بر توانایی‌های خود در مقابله با داعش، چگونه ظرف چند ساعت این مناطق به اشغال داعش در آمد و آیا دستانی در اقلیم پشت این موضوع قرار دارد؟
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خبرنگار سرویس بین الملل ایسنا در این باره و نیز تاثیر انتخاب نخست وزیر جدید عراق بر تحولات جاری در اقلیم کردستان با عرفان قانعی فرد، پژوهشگر تاریخ معاصر و نویسنده خاطرات جلال طالبانی گفتگویی انجام داده که مشروح آن به شرح زیر است:
قانعی فرد که خود کُرد است و سال‌هاست در حال پژوهش پیرامون تاریخ معاصر با محوریت مساله کردها و سیاست های سیاستمداران کرد است به ایسنا گفت: شاید برای کردها نوعی هشیاری سیاسی لازم‌تر باشد تا ابراز احساسات و هیجان زدگی و محاسبه‌های نادرست. کردها بایدعقلانیت سیاسی در پیش بگیرند و نگاه هشیارانه‌ای به واقعیت‌های موجود و سیر حوادثی داشته باشند که پیرامون کردها در هر ۴ کشور دارای مناطق کردنشین در حال جریان است و ببینند که اوضاع و احوال برچه منوالی است و آیا آتش شعله ور در کردستان عراق، زبانه می کشد و یا با عقلانیت و سیاست حکومت مرکزی جدید عراق، خاموش می‌شود.
وی در پاسخ به سوالی پیرامون نخست وزیر آتی عراق و تاثیر سیاست های دولت جدید بغداد بر تحولات اقلیم کردستان نیز گفت: با اطلاعاتی که به ما رسیده دکتر فواد معصوم، رئیس جمهوری عراق امروز (پنجشنبه) به شکل رسمی نوری مالکی را برای دوره سوم مسئول تشکیل کابینه می کند و مالکی امروز برای یک دوره دیگر بر کرسی نخست وزیری عراق تکیه خواهد کرد. با حمله داعش به مناطق کرد نشین این بار نوری مالکی به کمک کردها شتافت و نیروی نظامی پشتیبانی فرستاد تا تروریسم و داعش را بخشکاند و این ندای انتخاب نخست وزیری جدید دولت مرکزی بغداد است؛ بدون توجه به ایجاد حساسیت‌ها و فتنه‌های قومی اگر دوباره مالکی نخست وزیر باشد به نفع مصالح عراق و همسایگان است. امروزه در بغداد هم یافتن بدیلی برای مالکی بسیار سخت است زیرا برخی از سنی‌ها با بارزانی همراه هستند و حتی احتمال وجود کودتای نظامی هم وجود دارد که این بار عراق را به ورطه نابودی بکشاند.
قانعی فرد که دیدارهایی با مسعود بارزانی داشته و از منتقدین سیاست‌های وی محسوب می شود درباره سیاست های بارزانی و نقش وی در تحولات اخیر در اقلیم کردستان به ایسنا گفت: مسعود بارزانی در همراهی با سیاست محور ترکیه – قطر – عربستان که حامل فتنه ای بزرگ علیه تمامیت ارضی عراق و مردم این کشور بود، با شکست روبرو شد و خسران و زیان زیادی را هم به مردم عراق و کردستان تحمیل کرد. افسوس که در جهان سوم و در کشوری آشفته و کودتاخیز مانند عراق، نمی توان آنطور که باید و شاید عدالت را اجرا کرد وگرنه جنایت های بزرگی در این ایام عراق رخ داد که عاملان آن باید در دادگاه های بین المللی محاکمه شوند. همکاری با داعش، بی هیچ ابهامی، جزو جنایات جنگی است حال اگر بضاعت و توان عدالت به اجرای این مهم نرسد چیزی را عوض نمی کند. مردم جهان دیدند که چگونه مردمان سامرا، موصل، تکریت، انبار و اکنون شنگان اعم از سنی و شیعه و کرد و ایزدی گرفتار این آتش فتنه شده‌اند.
وی افزود: یقینا تحرکات نظامی بارزانی و سیاست های وی در قبال مناطق مورد مناقشه یک اشتباه تاریخی بود. فرستادن پیشمرگ ها به کرکوک که محمد حسنین هیکل در مصاحبه با روزنامه مصری الاهرام آن را “گشودن درهای جهنم بر روی کردها و مشابه ورود صدام به کویت” نامید یکی از این تحرکات بود که هدف اولیه آن پیشبرد پروژه استقلال کامل کردستان از عراق بود و هدف ثانویه نیز تضعیف حکومت مرکزی عراق و کنار زدن مالکی، اما خواب مسعود بارزانی تعبیر نشد. ایران و آمریکا و بعد جامعه جهانی، هم به ندای تجزیه طلبی وی روی خوش نشان نداد.
حزب اتحادیه میهنی کردستان (یکی از دو بازیگر اصلی سیاست کردهای عراق) هم همان سیاست جلال طالبانی را پیروی کرد و با تعیین دکتر فواد معصوم به ریاست جمهوری عراق، بار دیگر بر این امر تکیه کرد که هم موافق آرامش و امنیت و صلح درعراق است و هم مشتاق ترمیم ارتش ملی این کشور و تمایلی هم به تجزیه طلبی ندارند. اتحادیه میهنی تمامیت ارضی عراق برایشان مهم تر از همه چیز است و معتقد است که باید کردها با همکاری عراق، تهدید داعش و بعثی را رفع کنند. در کنار موضوع امنیت ملی عراق، در داخل کردستان نیز فعلا اتحادیه میهنی کردستان توجه و وقعی به وعده های بارزانی ندارد.
به گفته قانعی فرد، وضع کردستان روزبروز مبهم تر می شود و بارزانی کردها را با موضوع فروش غیرقانونی نفت با مشکل بودجه روبرو کرده و وضع اقتصادی عراق و کردستان را به چالش کشیده است و حتی بازار و روابط اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس و ایران و چین با کردستان نیز تحت تاثیر سیاست های وی قرار گرفته است. وی پیش از عید فطر هم به ترکیه رفت تا شاید حمایتی جلب کند و چاره‌ای برای فروپاشی اقتصادی بیابد اما موفق نبود و با بازدید از مناطق تحت کنترل کردها به موصل و کرکوک و… رفت و سعی کرد همه چیز را تحت کنترل نشان دهد که حوادث اخیر -اگر توطئه نباشد- خلاف این را ثابت کرد. در جبهه جنگ نیز که فرزند جوانش را به عنوان فرمانده نیروی نظامی منصوب کرده بارزانی ایستاد و به پیشمرگه ها وعده سلاح سنگین داد که بزودی به شیوه احسان و صدقه و خیرات به دست کردها می رسد. اما هرچه که هست هنوز همان سلاح ها – تانک و زره پوش و سلاح سنگین و ادوات نظامی – بوده و هست که از ارتش عراق در شهرهای موصل و کرکوک به غنیمت گرفته شده و در مصیف صلاح الدین انبار شده که بارزانی هنوز این تجهیزات را به نیروی پیشمرگه هم نداده است.
قانعی فرد عقب نشینی پیشمرگه ها از برخی مناطق تحت تصرف کردها را یک توطئه میداند و به خبرنگار ایسنا در این باره گفت: در روزهای اخیر ما شاهد بودیم که ظرف چند ساعت پیشمرگه ها بی مقاومت پایگاه های خود را ترک کردند و دودستی تحویل داعش دادند. هنوز چند ساعتی نگذشته بود که داعش و بعثی ها به شکل صوری و نمایشی، رفیق نیمه راه بارزانی شدند و شهرهای شنگال و زمار قربانی سیاست های اشتباه بارزانی شدند که از این امر چند منفعت استراتژیک به بارزانی باز می گردد اول اینکه اگر پیشمرگه ها در این نبرد داعش را عقب برانند و پسر بارزانی که ریاست نیروهای امنیتی کردستان عراق را بر عهده دارد در بازپس گیری این شهرها موفق عمل کند، به قهرمان جنگ تبدیل می شود و جایگاه وی و پدرش در بین کردها بهبود می یابد اما موضوع به همین جا ختم نمی شود و این بار کمی جدی تر از این حرف هاست. مساله دوم این است که این شهرها در مرز موصل هستند و مرز طایفه مذهبی ایزدی‌های کردستان عراق محسوب می شود که این طایفه از کردهای هوادار حزب طالبانی، رقیب تاریخی مسعود بارزانی محسوب می‌شود و می توان گفت که با ورود داعش به منطقه ایزدی‌ها هم برخی بهره برداری‌های سیاسی- نظامی برای بارزانی محقق می‌شود و هم نوعی انتقام جویی از این طایفه مخالف با خاندان بارزانی روی می دهد. آنچه در این چند روز بر آنها رفت در طول تاریخ عراق بی سابقه بود و هیچ گاه به آنها چنین ظلم و ستمی روا نشده بود. البته در همان سال ۱۹۹۱ که مسعود بارزانی پس از ۱۶ – ۱۷ سال دوری از کردستان به عرصه سیاسی کردستان عراق بازگشت، فورا و در اوایل تشکیل منطقه اقلیم کردستان به جلال طالبانی فشار آورد که بنا به وعده ایی که به صدام داده باید در ازای دریافت مصیف صلاح الدین (منطقه محل استقرار تشکیلات بارزانی) شهر شنگال را به نیروهای صدام تسلیم کنند زیرا از دید صدام، شنگال ضامن امنیت موصل است و طالبانی نیز بنا به سیاست خود این مساله را پذیرفت. زمانی که حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق تازه تاسیس شده بود، ادریس بارزانی – برادر مسعود – و هیات رئیسه موقت تشکیلات بارزانی به اولین گروه اعزامی اتحادیه میهنی کردستان عراق به مناطق ایزدی نشین حمله و ۱۰۰۰ نفر را قتل‌عام کردند که از جمله آن می توان به تیرباران دکتر خالد و علی عسگری – از سران اتحادیه میهنی – که همراه شیخ حسین بابه، شیخ مشهور ایزدیان بودند، اشاره کرد.
وی تاکید می‌کند: ادعا و اعلان رسمی مسعود بارزانی در جلولا و وعده رسانه‌ای برای ارسال سلاح سنگین به پیشمرگه دو نوع برداشت امنیتی داشت : ۱- ارسال نوعی سیگنال به داعش برای ورود به این مناطق (نه برای دوستی با مردمان کرد گرمیان و کرکوک). ۲.نوعی تلافی سیاسی. چون این مناطق پیرو و طرفدار جلال طالبانی هستند و در انتخابات هم آرا متعلق به حزب بارزانی چیزی نزدیک به صفر بود. روز حمله داعش، مردم شنگال از پیشمرگه های بارزانی خواستند که سلاح در اختیارشان بگذارند تا خود از ناموس و خاک و کیان خود دفاع کنند اما آنها از شهر فرار کردند، چون نه توان و نه خیال مبارزه داشتند و ساعتی بعد در عملی از قبل طراحی شده، داعش براحتی بدون کمترین اقدامی، وارد آن مناطق شد و کار نخست هم ربودن ۵۰۰ دختر و زن جوان کرد ایزدی و تجاوز به آنها بود. کار دوم هم اصرار به مسلمان شدن کل ایزدیان به زور! کار سوم داعشی ها هم منفجر کردن همه مرقدها و ضریح های مذهبی همانند آنچه که درحسکه سوریه انجام دادند بود. به راستی اگر داعش مصیف صلاح الدین را تسخیر می کرد بازهم ۷۰۰ پیشمرگه بارزانی به خاک کردستان سوریه فرار می کردند ؟ فرماندهان فدایی بارزانی که تعدادشان بنا به گفته فاضل مطنی میرانی، از پیشمرگه های نزدیک به بارزانی به ۳۰۰۰ نفر می رسد کجا بودند؟ خلاصه نیروهای تحت فرماندهی مسعود بارزانی و مسرور بارزانی گریختند. افرادی که فرزندان بارزانی، موسی گردی ، سربست بابیری ، وحید کوفلی، شیخ علو، کوهدار محمد سعید کونجی ، هکار محسن ئامیدی، سعید کیسته‌یی، سمی بویه‌لی و عمید حاجی خدر، سید عزو، هاشم سیتە ی، سالم سلیفانه‌یی، نورەدین هەرکی، عمر محمد خالد، عثمان قاسم، شیخ عه‌تو سورچی، دلیر فرزنده زیباری، حسین سادق هه‌رنییه، تارق سلیمان هەرنی و…. هستند و با همراهی داعش و فرار از میدان جنگ، جنایت انسانی شنگال را رقم زدند!
این تحلیلگر و پژوهشگر تاریخ معاصر کردها به خبرنگار ایسنا گفت: از سویی این مساله به دستاویزی برای مسعود بارزانی و فرزندش – مسرور ؛ رئیس اداره امنیت اقلیم تبدیل شده تا از آمریکا و اروپا سلاح سنگین و استراتژیک دریافت کنند. ادعاها درباره نبود سلاح غیر واقعی است و آمریکا و حکومت مرکزی عراق هم توجهی به آن نکردند زیرا بارزانی ها تنها در پی جمع آوری سلاح سنگین هستند. مالکی هم اعلام کرد که این کار صرفا نوعی توطئه بارزانی است. از سوی دیگر در این چند روز هم دوباره بارزانی در رسانه ها اعلام کرد که پیشمرگه ها باید از کردستان سوریه کمک کنند. اما هرگز کردهای سوریه اجازه دخالت و ورود حزب بارزانی به کردستان سوریه را نخواهند داد زیرا بارزانی به هر شیوه‌ای در راستای تحقق سیاست ترکیه، خواهان نفوذ در کردستان سوریه است و به ترکیه هم وعده داده که هرگز اقلیم دوم در کردستان سوریه درست نشود و کردستان سوریه هم نه استقلال و نه خودگردانی محلی داشته باشد. بهرحال امروزه، وضع امنیتی عراق به خاطر حضور داعش – و سیاست های مسعود بارزانی – در نابسامانی است. امروز، طرح بعث و ترکیه و عربستان، توانسته که عراق را دچار این آشوب کند و بارزانی هم در حل معضل ناتوان مانده است تا ببیند نخست وزیر جدید عراق چه سیاستی را در پیش می گیرد.