برنامه جشن هیچ گاه رسما اعلام نشده بود و هیچ یک از میزبانان هم حاضر به صحبت در باره آن نشد.
نگاهی به ماجرای پنهانی میان کشوری با ٩۵ درصد جمعیت شیعه و بزرگترین سازمان یهودی امریکا.
١۴ دسامبر ٢٠١۶
قاعدتا باید تصور کرد جشن پراز شادی هانوکای* یهودیان برای آزادی مذهبی و تنوع و گوناگونی که مشترکا توسط یک سازمان یهودی امریکایی و یک کشور مسلمان در یک هتل لوکس در نزدیکی کاخ سفید برگزار می شود، یک رویداد پرطنین و چشمگیر طی تعطیلات عید باید باشد، نه یک ماجرای پنهانی میان طرفهای برگزارکننده.
لکن، نه مجمع روسای بزرگترین سازمانهای یهودی امریکا و نه سفارتخانه جمهوری آذربایجان در واشنگتن، هیچ یک علاقمند به تبلیغ راجع به رویدادی که قرار بود چهارشنبه در هتل بین المللی ترامپ Trump International Hotel برگزار شود، نبودند. نه فقط مطبوعات اجازه ورود به محل جشن را نداشتند، بلکه هیچ یک از برگزارکنندگان مایل به صحبت در باره آن نبود. به هیچ کدام از تماسهای تلفنی و پیامهای الکترونیک متعدد هاآرتص به هردو حامی و اسپانسر جشن برای اطلاع از چند وچون قضیه پاسخی داده نشد.
لازم به یادآوری است که از ابتدای کار موضوع جشن محرمانه نگه داشته شد. هیچگاه رسما چیزی در باره آن اعلام نگردید. فقط هنگامی که عضوی از گروههای دعوت شده به مجمع نسخه ای از دعوت نامه را به مطبوعات درز داد، موضوع در سرتیتر مطبوعات قرار گرفت.
از اینجا بود که مشکل شروع شد. بعضی از سازمانهای وابسته به مجمع از اینکه راجع به برنامه با آنها مشورت نشده بود، به ویژه در جایی که موضوع به مکان برگزاری جشن مربوط می شد، ناخشنود بودند. پس از اینکه موضوع علنی شد، صدا های انتقاد نیز از هرسو برخاست. بسیاری از اعضای مجمع اعلام کردند به این دلیل که محل جشن هتل ترامپ است، در جشن حضور نخواهند یافت. دو گروه هم اعلام کردند که “نمی خواهند در اشتراک با دولت آذربایجان، یعنی رژیمی که مخالفان را با خشونت سرکوب می کند، جشن برگزار کنند”.
ائتلافی از اعضای سطوح عامی سازمانها موسوم به “اگر نه اکنون”، که هدف اعلام شده اش پایان بخشیدن به حمایتها از اشغال فلسطین و تشویق ارزشهای پیشرو در جامعه یهودیان امریکاست، اعلام کرده است که درنظر دارد در هنگام جشن در هتل، تظاهرات اعتراضی در بیرون هتل برپا کند. مورتون کلِین، رییس سازمان صهیونیستی امریکا، به هاآرتص گفت که ابتکار برگزاری مشترک جشن از جانب آذری ها بوده است. وی اضافه کرد: “این فکر از آن آذری ها بود. آنها از سازمانهای یهودی خواستند که همراه دولتشان مشترکا جشن را برگزار کنند. آذری ها با سازمانهای یهودی ارتباط برقرار کرده و خواستند که عید هانوکا را با ما جشن بگیرند و ما هم البته پاسخ مثبت دادیم. این یک کشور مسلمان دوست اسراییل است. چه چیزی می توانست بهتر از نزدیک ساختن هرچه بیشتر یک کشور مسلمان به اسراییل باشد؟”. گرچه، کلین اعتراف کرد که اینکار خیلی رسم نیست و تا آنجا که وی به خاطر دارد سابقه ندارد که سازمانهای یهودی امریکایی با یک کشور بیگانه مشترکا چنین برنامه ای را اجرا کنند، بااینحال گفت که وی از این فکر استقبال می کند: “اگر آنها چنین چیزی پیشنهاد می کنند دلیلی ندارد ما آن را رد کنیم. آنها بودند که با ما تماس گرفتند. اگر پنج کشور دیگر هم با ما تماس می گرفتند و چنین پیشنهادی می دادند، مطمئنا به همه آنها پاسخ مثبت می دادیم.
قرار است، جشن روز چهارشنبه، در همان روز جشن هانوکا (جشن روشن کردن شمعها در کاخ سفید)، برگزار شود، به طوری که رهبران یهودی در هردو رویداد بتوانند شرکت کنند. برای کسانی که می خواستند روابط حسنه آذربایجان، یهودیان و دولت اسراییل را جشن بگیرند زمان برگزاری ایدآل بوده است، زیرا قرار بود جشن روز بعد از سفر بنیامین ناتانیاهو، نخست وزیر اسراییل به باکو، پایتخت آذربایجان، برپا شود. طی این دیدار، الهام علی یف، رییس جمهور آذربایجان، اولین بار آنچه را که روزنامه نگاران، کارشناسان و ناظران مدتهاست ازآن آگاهند، به صدای بلند اعلام کرد: اینکه کشورش ظرف چند سال گذشته میلیاردها دلار – به گفته صریح علی یف ٨۵/۴ میلیارد دلار – سلاح و تجهیزات امنیتی از اسراییل خریداری و وارد کرده است.
فروش تسلیحات، که در طول سالها تدریجا افزایش یافته، فقط یک جنبه از دوستی دیرپا و همکاری نزدیک میان آذربایجان و اسراییل است. این رابطه، با توجه به اینکه ٩۵ درصد جمعیت آذربایجان شیعی مذهب و کشور با ایران، یعنی یکی از مصمم ترین دشمنان اسراییل، هم مرز است، بسیار قابل توجه است. ایران به روابط میان اسراییل و آذربایجان به شدت بدگمان است.
بنابر گزارشی از مرکز مسایل عمومی ژروزالم (ورشلیم) در روز سه شنبه، بدگمانی های ایران “از گزارشهایی بر می خیزد که گاه به گاه در رسانه ها ظاهر می شود” مبنی براینکه “موساد از آذربایجان به عنوان یک پایگاه مقدم برای جمع آوری اطلاعات درباره ایران و به ویژه برنامه هسته ای آن استفاده می کند”.
نوشتاری در ٢٠١٢ تحت عنوان “پایگاه تهاجمی اسراییل” در نشریه “فارین پالیسی” Foreign Policy از یک سلسله “تفاهمهایی” مبنی بر دسترسی اسراییل به چهار پایگاه هوایی متروک شوروی سابق در آذربایجان در نزدیکی مزر ایران، درصورتی که اسراییل تصمیم به حمله بگیرد، پرده بر می داشت.
ناتانیاهو تنها نخست وزیر اسراییل است که به آذربایجان سفر کرده است. توقف شش ساعته وی در باکو در روز سه شنبه، دیدار دوم وی از آن کشور بود. اولین سفر وی در ١٩٩۶، طی اولین دوران تصدی اش به عنوان نخست وزیر صورت گرفت، یعنی پنج سال پس از آنکه اسراییل، در ١٩٩١ جمهوری مستقل آذربایجان را به رسمیت شناخت.
شروع روابط گرم میان دو کشور مدیون جامعه کهن یهودیان آذربایجان است، که به بقا ادامه داده و درحال رشد است. جامعه، از حمایت مقامات و مراجع رژیمی که به خودکامگی و اعمال خشونت نسبت به مخالفانشان اشتهار دارد برخوردار است. باوجود تعدا بسیار کم – حدود ٢٠٠٠٠ نفر در یک کشور مسلمان ده میلیونی – جامعه با آنتی سمتیسم بسیار اندکی مواجه است. پرزیدنت علی یف از مراکز یهودی دیدن کرده و دررابطه با یک جلد تورات پول هدیه کرده و برای بازسازی یک کنیسه یهودی کمک مالی داده است.
لکن، روابط این دو بسیار فراتر از ارتباط مسلمان و یهودی می رود. آنچه درعمل دو کشور را به یکدیگر متصل می کند فروشهای انبوه تسلیحات و سامانه های دفاعی است که به گفته علی یف در کشمکش ارضی کشورش با ارمنستان اهمیت حیاتی دارد. ناگفته نماند که این معاملات مورد انتقاد جریانهای چپ اسراییل است. اسراییل، به نوبه خود در زمینه نفت و انرژی به شدت متکی برآذربایجان است. جمهوری آذربایجان یکی از بزرگترین فروشندگان نفت و گاز به اسراییل به شمار می رود.
در سال ٢٠٠٩ ، یکی از تلگرامهای دولت امریکا که در ویکی لیکس ظاهر شد، حاوی نقل قول بسیار مشهوری از علی یف راجع به روابط آذربایجان – اسراییل بود. علی یف گفته بود که روابط آذربایجان و اسراییل “به یک کوه یخی می ماند، زیرا نه دهم آن زیر آب است”.
در تلگرام آمده است که “هر یک از این دو کشور به راحتی مشکل ژئوپلتیک دیگری را درک می کند و هردو ایران را به عنوان یک خطر حیاتی برای امنیت خود تلقی می کنند. تولیدات صنایع دفاعی اسراییل که از شهرت جهانی برخوردار است همراه با خاطرجمعی از پایگاه فروشش، با نیازهای دفاعی اساسی آذربایجان، که مورد بی توجهی ایالات متحده و اروپا به دلایل مرتبط با مناقشه قره باغ بوده است، کاملا می خواند.
پاره ای از مفسران براین نظرند که انگیزه باکو در برگزاری جشن در هتل ترامپ از قصد وی دایر بر جلب نظر مساعد دولت ایالات متحده ناشی می شود. آذربایجان هرسال میلیونها دلار صرف لابی گری نزد دولت امریکا می کند و از این منظر برگزاری مشترک جشن در ترامپ اینترنشنال هتل را نیز می توان در همین راستا قرار داد. (مالکولم هونلِین، رییس مجمع روسای سازمانهای یهودی به نشریه نیو یورک تایمز گفته است که محل جشن را آذری ها انتخاب کردند).
واقعیت ناگفته ای که بر همگان آشکار است، اینست که کشورهایی برای استفاده از نفوذ سازمانهای یهودی امریکا با دولت اسراییل رابطه برقرار می کنند تا از این طریق با سازمانهای یهودی در ارتباط قرار گیرند. بدینسان، اعضای مجمع روسای سازمانهای یهودی در مارس گذشته به باکو سفر و با علی یف دیدار کردند.
گرچه، سفارت جمهوری آذربایجان در ایالات متحده راجع به جشن روز سه شنبه سکوت اختیار کرد، لکن مشتاقانه دیدار ناتانیاهو از آن کشور و دوستی آذربایجان با اسراییل را به طور برجسته در اینترنت گزارش نمود. صفحه فیسبوک سفارت در واشنگتن تماما به اخبار مربوط به ناتانیاهو اختصاص داشت. روز سه شنبه، درپی هر حرکت نخست وزیر اسراییل در باکو، حداقل هشت اعلان در آن صفحه پدیدار می شد. تارنمای سفارت به صورت وبسایت یک سازمان یهودی در آمده بود که نه فقط دیدار ناتانیاهو را گزارش می کرد، بلکه هم چنین مقاله ای از یک خاخام اسراییلی در قدردانی از کمک ارسالی آذربایجان به اسراییل دررابطه با آتش سوزی های اخیر در این کشور و نیز نوشتاری در مدح و ثنای شیمون پرز، رییس جمهوری مرحوم، به قلم یکی از رهبران جامعه یهودی آذربایجان، را منتشر کرده بود.
___________________________________________________________
منبع: www.haaretz.com
* Haarets قدیمی ترین روزنامه عبری که از سال ١٩١۵ منتشر می شود و به اتخاذ مواضع چپ گرایانه شهرت دارد.
* Hanukkah از اعیاد قدیمی یهودیان که مدت یک هفته طول می کشد