در «جبهه ملی ایران» چه می گذرد؟ کودتا، انشعاب و یا یک بازی سیاسی- احمد تاج الدینی


از سوی تعدادی از اعضای جبهه ملی ایران در روز بیست و هفتم آبان ۱۳۹۷ بیانه ای با عنوان «اعلام موجودیت جبهه ملی ششم» انتشار یافت. چند روز پس از بیانیه نخست، در تاریخ اول آذر ماه بیانیه دومی با عنوان «تجدید ساختار در راه تحقق میثاق در شرایط بحرانی» صادر گردید. کورش زعیم، جمال درودی و علی رشیدی از شخصیت های شناخته شده جبهه ملی هستند که نامشان را به همراه عده ای دیگر از اعضای جبهه ملی در زیر بیانیه ها گذاشته اند.

آقای بختیاری از امضاکنندگان بیانیه در باره علت اعلام موجودیت جبهه ملی ششم چنین می گوید: « ما براین عقیده ایم که کار سیاسی برای رسیدن به هدف دموکراسی و حقوق بشر برای همه شهروندان الزامی نیست چرا که حکومت بر این آزادیخواهان هزینه های سنگینی ایجاد می نماید ولی اگر شخصی وارد یک جریان سیاسی چون جبهه ملی ایران شد بایستی به این نتیجه رسیده باشد که نمی توان هم از اعتبار سیاسی جبهه ملی بهره برد و هم همسو با نیروهای اطلاعاتی در راه جلوگیری از پیشبرد اهداف سیاسی این جریان عمل کرد. پس با ایجاد جبهه ملی ششم برگی نو در جهت شکوفایی این یادگار دیرین دکتر محمد مصدق برداشتیم».(جبهه ملی ایران، مهستان). به این ترتیب آقای بختیاری بخشی از رهبران جبهه ملی را به همسویی اطلاعاتی با رژیم و جلوگیری از پیشبرد اهداف سیاسی جبهه ملی منتسب می کند، و می خواهد بگوید که تاسیس جبهه ملی ششم گسستن از سیاست های همسویی اطلاعاتی با نظام و در پیش گرفتن راهی مستقل است.

جبهه ملی ششم چیست؟

جبهه ملی تشکیلاتی است که سازماندهی حزبی ندارد و از ابتدا تشکیلاتش را به صورت جبهه ای از احزاب سازمان یافته و شخصیت های سیاسی منفرد سازمان داده است. در این مجموعه همواره نقش شخصیت ها مهمتر و برتر از تشکل های سیاسی عضو آن بوده است. جبهه ملی به تعداد شماره های ترتیبی که پس از آن ذکر می شود، منحل گردیده یا از فعالیت بازمانده و دوباره تجدید حیات سیاسی نموده است. دوران های فعالیت های ششگانه جبهه ملی(با احتساب اعلام موجودیت جدید) به شرح زیرند:

۱-جبهه ملی اول از ۱۳۲۸ تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲٫ در این دوره جبهه ملی بوسیله یک هیئت مؤسس ۱۹ نفری از شخصیت های سیاسی معروف آن دوران به رهبری مصدق تشکیل می گردد. تشکیل این جبهه ارتباطی با ملی شدن نفت نداشت. اما با مطرح شدن مساله نفت این جبهه نقش مهمی در تدوین لایحه ملی شدن نفت و تصویب آن در مجلس شورای ملی و مجلس سنا ایفا کرد. جبهه ملی پس ازنخست وزیری مصدق(۱۳۳۰) انسجام خود را از دست داد. بسیاری از مؤسسان جبهه ملی در دور دوم نخست وزیری مصدق به مخالفان سیاسی او مبدل شدند. پس از رویداد ۲۸ مرداد جبهه ملی فعالیتش تعطیل شد.

۲- جبهه ملی دوم: ۳۰ تیرماه ۱۳۳۹-۱۳۴۳٫ جبهه ملی با آنکه بر ملی گرایی تاکید فراوان دارد، اما فعالیت های سیاسی اش متاثر از شرایط بین المللی و بیرونی است. آغاز فعالیت سیاسی جبهه ملی دوم در پیوند با سیاست های فضای باز سیاسی جان. اف کندی بود. در آغاز این دوره یک مجمع ۳۰ نفره متشکل از شخصیت های مذهبی و سکولار رهبری این جبهه را در دست گرفتند. مهدی بازرگان، محمود طالقانی، سنجابی ، الهیار صالح و صدیقی از جمله اعضای هیئت رهبری بودند. شورش خمینی و طرفدارانش که چپ ها و جبهه ملی ها نیز در عمل از آن حمایت کردند در این دوره اتفاق افتاد. با شکست شورش اسلام گرایان، و پیشرفت های اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مورد پشتیبانی شاه، جبهه ملی دوم دچار بحران شد و فعالین جبهه ملی به دو بخش مذهبی و سکولار تقسیم شدند. بخش سکولار نام جبهه ملی را حفظ کرد و بخش مذهبی نهضت آزادی نامیده شد. هر دو جناح با مصدق در احمد آباد مرتبط بود و زیر اتوریته او قرار داشتند. جبهه ملی دوم در ۱۳۴۳ خود را منحل کرد.

۳- جبهه ملی سوم در سال ۱۳۴۴با تلاش مصدق برای فعال کردن دوباره جبهه ملی شکل گرفت. در جبهه ملی سوم اسلام گرایان با تشکیل نهضت آزادی موقعیت خود را تقویت کردند. با دستگیری و زندانی شدن تعدادی از فعالان جبهه ملی ، در عمل جبهه ملی سوم کارآیی سیاسی خود را از دست داد. اما در عوض سازماندهی جبهه ملی در اروپا و آمریکا شدت یافت. از سوی دیگر در میان نسل جدید تری که از ادبیات سیاسی حزب توده و جبهه ملی تغذیه شده بودند، مبارزه مسلحانه ترویج و عملی گردید. تعدادی از وابستگان جبهه ملی و نهضت آزادی و نیروهای چپ نیز برای ترویج، تبلیغ و آموزش به مصر و فسطین و الجزایر و کوبا سفر کردند. پس از انقلاب اسلامی و علنی شدن برخی از اسناد و خاطرات شخصیت های شرکت کننده در این تحرکات رد پای بیگانگان در این اعمال مشاهده می گردد.

۴- جبهه ملی چهارم- از سال ۱۳۵۶با روی کارآمدن کارتر و فشار به شاه برای باز کردن فضای سیاسی، بار دیگر جبهه ملی به میدان آمد. شاه در حالی که گام به گام در مقابل تقاضاهای سیاسی مخالفان عقب نشینی می کرد، با رهبران جبهه ملی برای پذیرش مسؤلیت و خارج کردن کشور از بحران سیاسی وارد مذاکره شد. شورای مرکزی جبهه ملی مصوبه ای را به تصویب رساند و در آن اعضای خود را از پذیرش حکم نخست وزیری منع کرد. سنجابی رهبر جبهه ملی به پاریس رفت و رژیم سلطنتی را غیر قانونی اعلام کرد. ریسک بختیار در قبول نخست وزیری در شرایط بحران انقلاب سبب اخراج او از جبهه ملی گردید. جبهه ملی و نهضت آزادی راه را برای استقرار فاشیسم دینی گشودند. برنامه جبهه ملی هرگز ایجاد دولت دینی نبوده است. اما همکاری تنگ جبهه ملی با نهضت آزادی اسلام گرا عملا آنها را به آلت دست اسلام گرایان مبدل کرد. در سال های نخستین انقلاب و ابراز مخالفت جبهه ملی با قوانین مجازات اسلامی با واکنش شدید خمینی روبرو شد. از آن پس جبهه ملی سیاست های پر ابهام و متناقضی را از همراهی و انتقاد از رژیم از خود بروز داد و عملا تعطیل بود. در این دوره گروه های مستقلی از پیروان جبهه ملی در خارج فعال بودند، اما هیچگونه تاثیری بر سیاست های داخلی جبهه ملی نداشتند.

۵- جبهه ملی پنجم. پس از مدت ها انفعال در سال ۱۳۷۳ ادیب برومند از فعالان قدیمی جبهه ملی اقدام به سازمان دهی مجدد جبهه ملی کرد. شیوه کار سیاسی و موضع گیری های سیاسی او موجی از اعتراضات در میان فعالان جبهه ملی بر انگیخت. با مرگ ادیب برومند، اختلاف نظر در هیئت رهبری جبهه ملی بالا گرفت. این اختلاف خود را در پس دوچهره از اعضای قدیمی جبهه ملی سازمان می داد. یکی کورش زعیم و دیگری سید حسین موسویان. بنا بر اطلاعات محدودی که از علت اختلاف علنی گردیده است، کورش زعیم با طرح مجلسی به نام مهستان خواستار بازتر شدن سیاست های جبهه ملی است. اما موسویان همچنان بر روش های اساسنامه و برنامه های مصوب گذشته پای می فشرد. اما به نظر می رسد که علت اصلی شکاف در جبهه ملی طوفانی است که در جامعه برپا ست و بنیادهای نظام را به لرزه درآورده است. این طوفان سهمگین سازمان های سیاسی خواب آلوده را بیدار و به تحرک واداشته است.

۶- جبهه ملی ششم . اعلام جبهه ملی ششم به این معناست که از نظر بخشی از جبهه ملی تشکیلات پیشین جبهه ملی منحل گردیده و وجود خارجی ندارد. این در حالی است که سایت های جبهه ملی همچنان حسین موسویان را عالی ترین مقام جبهه ملی می دانند. مهستانی ها – زعیم و همفکرانش- راه خود را از تشکیلات سنتی جبهه ملی جدا کرده اند. حال در این که این کار مهستانی ها انشعاب است، یا کودتا و یا یک بازی طراحی شده از سوی از ما بهتران بعدا روشن خواهد شد.

بحران ژرف در صندوقچه اسرار

در جبهه ملی شخصیت های پاک دامن و درست کار فراوانند. اما سازماندهی و تشکیلات جبهه ملی از ابتدا به گونه ای بوده است که اختیار تصمیم گیری در دست گروهبندی کوچکی متمرکز بوده است. بین شخصیت، کردار و طرزفکر سیاسی بسیاری از پیروان این تشکیلا ت و رهبران جبهه ملی فاصله بسیار است. تشکیلات جبهه ملی در اصل بر پایه کیش شخصیت مصدق شکل گرفته است. آنچه در این تشکیلات اصالت دارد پیشوایی مصدق است. هسته رهبری جبهه ملی از احمد آباد یک امام زاده و از مصدق یک قدیس ساخت. و این سیاست را پنجاه سال پس از مرگ او نیز همچنان ادامه می دهند. رهبران جبهه ملی همواره موجوداتی اسرار آمیز و تشکیلاتشان مانند یک صندوقچه جادویی به نظر امده است. بیرون زدن مهستانی ها شاید آغازی بر باز شدن این صندوقچه جادو و بیرون ریختن اسرار آن باشد.

احمد تاج الدینی

۲۶٫نوامبر.۲۰۱۸/پنجم آذرماه ۱۳۹۷

تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - ارو‌پا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است