براساس ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار موظف است هر سال میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور و یا صنایع مختلف تعیین کند. این شورا برای تعیین دستمزد دو معیار دارد: درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی اعلام می‌شود و اینکه حداقل مزد باید به اندازه‌ای باشد که زندگی یک خانواده با تعداد اعضای متوسط را تامین کند.با نگاهی به حداقل هزینه معیشت که از طرف ستاد مزد شورای عالی کار برای سال ۱۳۹۶ اعلام شده و تطبیق آن با آمارهای اعلام شده از سوی بانک مرکزی درباره ترکیب گروه‌های درآمدی مربوط به سال ۱۳۹۴، می‌توان گفت در سال ۹۴ حدود دو سوم خانوارهای شهری درآمدی کمتر از حداقل هزینه معیشت داشتند.
حداقل هزینه‌های سالانه خانوار در سال ۱۳۹۴
اسفند ۱۳۹۵ نمایندگان کارگران، کارفرمایان و دولت حداقل هزینه معیشت برای یک خانوار ۳.۵ نفره را برای سال ۱۳۹۶ ماهانه ۲ میلیون و ۴۸۹ هزار تومان اعلام کردند، یعنی حدود ۳۰ میلیون تومان در سال. طبیعتا هنوز نمی‌دانیم درآمد خانوارهای شهری در سال آینده چه میزان خواهد بود.
با نگاهی به حداقل هزینه معیشت که از طرف ستاد مزد شورای عالی کار برای سال ۱۳۹۶ اعلام شده و تطبیق آن با آمارهای اعلام شده از سوی بانک مرکزی درباره ترکیب گروه‌های درآمدی مربوط به سال ۱۳۹۴، می‌توان گفت در سال ۹۴ حدود دو سوم خانوارهای شهری درآمدی کمتر از حداقل هزینه معیشت داشتند.
این ارقام برای سال ۱۳۹۵ هم هنوز منتشر نشده، ولی ارقام مربوط به سال ۱۳۹۴ از سوی بانک مرکزی منتشر شده و در این مقاله سعی می‌کنیم با کسر تورم ببینیم با توجه به حداقل هزینه معیشت خانوار، وضع خانوارهای شهری در سال ۱۳۹۴ چگونه بوده است.
بر اساس آخرین اطلاعات، بانک مرکزی تورم ۱۲ ماه منتهی به بهمن‌ماه سال ۱۳۹۵ را ۸.۷ درصد اعلام کرده. اگر فرض کنیم در محاسبات ستاد مزد همین تورم برای سال آینده پیش‌بینی شده، می‌توانیم مجموع این دو درصد، یعنی ۱۷.۴ درصد، را از رقم حداقل هزینه معیشت بالا کم کنیم و به رقم ۲ میلیون و ۶۰ هزار تومان (ماهانه) برسیم. بر اساس این محاسبه، حداقل هزینه‌های معیشت یک خانوار شهری متوسط در سال ۱۳۹۴ حدود ۲۵ میلیون تومان بوده است.
چند درصد مردم حداقل‌ها را داشتند؟
بانک مرکزی سالانه گزارشی از هزینه و درآمد خانوارهای شهری را منتشر می‌کند. در بخشی از این گزارش خانوارها بر اساس ۱۵ گروه درآمدی دسته‌بندی شده‌اند و درصد خانوارها در هر گروه درآمدی نیز مشخص شده است. در نمودار زیر این گروه‌ها را ملاحظه می‌کنید. توجه داشته باشید که در این نمودار، پنج گروه پردرآمد (بیش از ۹۷.۳ میلیون تومان در سال) را به خاطر کوچکی درصد در یک گروه قرار داده‌ایم.
همان طور که ملاحظه می‌کنید، شش گروه از ۱۵ گروه مذکور در گزارش بانک مرکزی در سال ۱۳۹۴ عملا کمتر از ۲۵ میلیون تومان در سال درآمد داشته‌اند. این شش گروه روی هم بیش از ۶۶ درصد خانوارهای شهری را به خود اختصاص می‌دهند. به بیانی می‌توان گفت از هر ده خانوار در مناطق شهری ایران، شش خانوار حتی به اندازه حداقل‌های هزینه‌های معیشت نیز درآمد نداشته‌اند.
حدود ۳۰ درصد از خانوارهای شهری در ایران نیز درآمدشان پایین‌تر از ۱۳ و نیم میلیون تومان – یعنی تقریبا نصف حداقل هزینه‌های معیشت – بوده است.
————————————————————————-
این گزارش با استفاده از این داده‌ها از پایگاه داده باز ایران نوشته شده است:
پایگاه داده باز ایران، پروژه نوآوری است برای جمع‌آوری داده‌های مربوط به ایران در یک جا و ارائه آن‌ها در قالب‌هایی که به راحتی قابل دسترس باشند. رادیو فردا با همکاری این نهاد مجموع مقالاتی را منتشر می‌کند.