حجاب و فقهای قدرت طلب, پیرامون مفهوم آیه ۵۹ سوره احزاب- عباد عموزاد


حجاب و فقهای قدرت طلب

پیرامون مفهوم آیه ۵۹ سوره احزاب

در این پژوهش تلاش بر این است مفهوم آیه ۵۹ سوره احزاب به روش پازل تبعین گردد.

آیه مذکور: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً» فهم رایج از این آیه بدین گونه است: ای پیامبر، به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو: «پوشش­های خود را بر خود فروتر گیرند. این برای آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند [به احتیاط] نزدیکتر است، و خدا آمرزنده مهربان است.

قبل از پرداختن به فهم رایج آیه پرسش­های زیر مطرح است:

۱ـ آزاری که به مؤمنان می‌رساندند چه نوع یا انواعی بوده است؟

۲ـ چرا می‌گوید «نساء المؤمنین» یعنی زنان (همسران و دختران) مؤمنان و نمی‌گوید زنان مؤمن؟

۳ـ جلباب چگونه پوششی بوده است که فعل «یدنین»، یعنی نزدیک کردن یا فروتر گرفتن بدان تعلق می‌گرفته است؟

۴ـ «مِن» در «مِن جلابیهن» چه معنایی را افاده می‌کند؟

۵ ـ زنان در صورت به خود فروتر گرفتن جلبابهایشان به چه شناخته می‌شدند؟ و این چه شناختی بوده است که وقتی حاصل می‌آمده دیگر مورد آزار قرار نمی‌گرفتند؟ و چرا؟

۶ ـ چرا در آخر آیه ۵۹ می‌فرماید: «و کان الله غفوراً رحیما»؟

گام اول : تشخیص محدوده گروه آیه و تفکیک آن به عبارتها

در گام اول، محدوده گروه آیه را مشخص می نماییم و آن را به عبارتهای تشکیل دهنده که دارای استقلال نسبی در معنا باشند تفکیک می کنیم.

۱- یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ

۲- یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ

۳- ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ

۴- فَلَا یُؤْذَیْنَ

۵- وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا

گام دوم : حالات معانی متصور عبارتها

در گام دوم، معانی متصور برای هر یک از عبارتها را برمی شماریم:

  1. ای پیامبر بگو زنان خویش و دختران خویش و زنان مومنین که فروهلند بر خویشتن از روپوش های خویش این نزدیک تر است بدان که شناخته شوند پس آزار نشوند و خدا است آمرزنده و مهربان است. (ترجمه محمد کاظم معزی)
  2. ای پیامبر به زنان و دخترانت و زنان مومن بگو پوشش های خود را بر خود بپیچند این که برای آنان که [به عفیف بودن] شناخته می شوند و مورد تعرض [هوسبازان] قرار نگیرند نزدیک تر است، و خدا آمرزنده و مهربان است. (ترجمه ابوالفضل بهرام پور)
  3. ای پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مومنان بگو: پوشش های خود را به خود فروگیرند این برای آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند به [احتیاط] نزدیک تر است، خدا آمرزنده مهربان است. (ترجمه محمد مهدی فولادوند)
  4. ای پیغمبر گرامی با آنان و دختران خود و زنان مومنان بگو که خویشتن را به چادر فروپوشند که این کار برای اینکه آنان به عفت و حریت شناخته شوند تا از تعریض و جسارت هوس رانان آزار نکشند بر آنان بسیار بهتر است و خدا در حق خلق آمرزنده و مهربان است. (ترجمه مهدی الهی قمشه ای)
  5. ای پیغمبر گرامی به زن ها و دخترانت و همچنین به بانوان مسلمان و مومن بگو خویشتن را به حجاب و چادر بپوشانند اینکه پوشش و موستوری برای آنها بهتر است که به عفت و پاکدامنی شناخته شوند و گرفتار آزار مردان هوس باز نشوند و باید بدانند که خداوند آمرزنده و مهربان است. (ترجمه سید محمد ابراهیم بروجردی)
  6. ای پیامبر به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنین بگو روپوش هایشان را به خود بپیچند و بخود بگیرند این مناسبت تر و نزدیکتر به شناخت ایشانست که اذیت نشوند و خدا آمرزنده رحیم است. (ترجمه ابوالفضل برقعی)
  7. ای پیامبر به همسرانت و دخترانت و زنان مسلمان بگو که روسری های خود را بر خود بپوشند، که به این وسیله محتملتر است که شناخته شوند و رنجانده نشوند و خداوند آمرزگار مهربان است. (ترجمه بهاءالدین خرمشاهی)
  8. ای پیامبر به همسرانت و دخترانت و زنان مومن بگو چادر های شان را بر خود نیک بپوشند، این (کار) برای اینکه یه (پاکدامنی) شناخته شوند و آزار نبینند نزدیک تر است و خداوند آمرزنده ای بخشاینده است. ( ترجمه سید علی گرمارودی)
  9. یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ:
    1. ای پیامبر بگو به زنان خویش و دختران خویش و زنان مومنین
    2. ای پیامبر به زنان و دخترانت و زنان مومن بگو
  10. یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ:
    1. فروهلند بر خویشتن از روپوش های خویش
    2. پوشش های خود را بر خود بپیچند
    3. پوشش های خود را به خود فروگیرند
    4. خویشتن را به چادر فروپوشند
    5. خویشتن را به حجاب و چادر بپوشانند
  11. ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ:
    1. این نزدیک تر است بدان که شناخته شوند
    2. این مناسبت تر و نزدیکتر به شناخت ایشانست
    3. این برای آنکه شناخته شوند به [احتیاط] نزدیک تر است
  12. فَلَا یُؤْذَیْنَ:
    1. پس آزار نشوند
    2. گرفتار آزار مردان هوس باز نشوند
  13. وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا:
    1. خدا آمرزنده و مهربان است

گام سوم : اعتبارسنجی حالات معانی هر عبارت

پس از برشمردن حالات معانی متصور برای هر یک از عبارتها در گام دوم، در این مرحله نوبت اعتبارسنجی هر یک از حالات معانی می شود. برای این منظور؛ یک به یک حالات معانی هر عبارت را با حالات دیگر عبارات در نظر گرفته و اعتبار آنها را می سنجیم.

در عبارت اول «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ»، حالت یک و دو را مورد بررسی قرار می دهیم. در عبارت اول “وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ” بکار رفته است که نوعی خطاب عام می باشد یعنی هم زنان مومن و هم زنان مومنان را در بر می گیرد اما چون زنان(دختران و همسران) مومنان به مغهوم عام نزدیک تر است پس بهتر است در ترجمه از زنان مونان استفاده شود. پس گزینه دوم عبارت اول رد می شود.

در عبارت دوم « یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ»، حالت یک، دو، سه، چهار و پنچ را مورد بررسی قرار می دهیم. قبل از بررسی حالت ذکر چند مورد مورد ضروری است. در تشخیص معنای جلابیب که جمع جلباب می باشد با مصادیق و موارد متعددی مانند روسری کوچک، روسری بلند، مقنعه، ملحفه و چادر بلند، پیراهن گشاد و … رو به رو هستیم. در اینکه جلباب چه نوع لباسی را گویند، بدست آورد معنای صحیح آن کلمه دشوار است به همین دلیل بهتر است معنای کلی اش را “پوشش” در نظر بگیریم. مسئله بدی این عبارت این است که در آیه کیفیت و حدود پوشش تعیین نشده است. با این تفاسیر حالت های پنچ، چهار، دو و یک حذف می شوند و حالت دوم باقی می ماند.

در عبارت سوم «ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ»، حالت یک، دو و سه و عبارت چهارم « فَلَا یُؤْذَیْنَ » حالت یک و دو را با هم مورد بررسی قرار می دهیم. در این بخش از عبارت آیه که به نوعی علت اصلی نزول آیه را ارائه می دهد دغدغه و مسئله آزار جنسی و پدیده ایذاء است. البته می توان پدیده هایی از قبیل آزار لسانی را به گفته الحاق کرد. یعنی با نزدیک سازی جلباب به اندام، مسئله و مورد ایذاء واقع نشود. و معلوم می شود حکم آیه پوشش را وابسته و مقید به پدیده ایذاء دانسته است. نکته بعدی کلمه ” یُعْرَفْنَ” می باشد. سوال ایجاد می شود که مسئله شناخت چیست؟ شناخت چه چیزی از یکدیگر؟ عده ای به خطا رفته اند و شناخت را زنان آزاد از کنیزان دانسته اند که این مسئله با صفات و ویژگی ها حق یعنی حق خالی از تبعیض است و بنابرین هر تبعیضی ناحق است. در معنی آیه باید بدان توجه نمود که انسانیت کنیزان را نباید فراموش کرد و شان نزول را تبیض آمیز و ضد حق تحمیل کرد. بنابرین گزینه های یک و دو عبارت سوم و گزینه دو عبارت چهارم مناسب نمی باشند.

عبارت پنجم «وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا» هم تنها می توان یک معنا برداشت کرد و مناقشه ای بر سر آن نیست اما پیدا است که غفران ناظر بر گناهی است که از زنان سر می زند که به ندای دورن توجه نکردند و در نتیجه در گرداب گناه گرفتار شدند. حال می توانیم معنای کلی آیه را بدست آوریم:

گام چهارم : چیدمان معانی عبارت در کنار هم و یافتن مراد آیه

  1. یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ

ای پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مومنان بگو

  1. یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ

پوشش های خود را به خود فروگیرند

  1. ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ

این برای آنکه شناخته شوند به [احتیاط] نزدیک تر است

  1. فَلَا یُؤْذَیْنَ

پس آزار نشوند

 

  1. وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا

و خدا آمرزنده و مهربان است.

 

اما هنوز در مفهوم آیه بیان مفاهیم زیر قابل طرح است:

حجاب و پوشش امری، مطلق نبوده و نیست و آن یک مسأله سنتی، اقلیمی، اجتماعی و مقید به زمان و مکان و شرایط اجتماعی است و علاوه بر محفوظ نگهداشتن آدمی از سرما و گرما، به منظور تکمیل زیبایی آفرینش و صیانت جنسی و اعلام پرهیز از آلودگی نیز مورد بهره برداری قرار می گیرد. کوشش قرآن بر این بوده و هست که سلامت جنسی را در جامعه بی بند و بار آن روز و در هر عصر و زمانی به گونه ای که رابطه تن با تن در چارچوب قانونی و مشخص برقرار شود و زنان از اذیت و آزار جنسی، و جامعه از اثرات رواج فحشا، در امان بمانند را تحقق بخشد. در چنین شرایطی است که آیات قران را به عنوان احکام هستی مند، امر مستر واقع دانست که هر مکان و زمان بحث آزار پیش آمد نخست زن مدافع خویش است. با توجه حکم آیه معلوم است که هدف و منظور “ایمن سازی” زنان مومن، چه آزاد چه کنیز به منظور منتفی شدن بحث جواز ایذاء و از بین بردن بهانه های فاسدان. مسائلی که در بالا شرح شد روشن است ظرف اجرای حکم آیه مربوط به زمان ایذاء است که حکم آیه متعلق به شرایط خاص و آن هم زمانی است که زن در معرض ایذاء واقع شده است. البته عده بحث عفیف و غیر عفیف را مطرح می کنند. بنابر گزارش قرآن « ذَلِک أَدْنی أَن یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ»، از عوامل عدم آلودگی و آلوده نشدن می تواند جلباب باشد. یا بهتر است بگویم “جلباب” تاکیدی بر هویت اخلاقی است و علامتی که یک زن مومن می تواند عدم تمایل خود به آلودگی جنسی را ابراز کند. پس بدون شک آنانی که با قدرتمداری و تخیل از آیه ۵۹ احزاب، معنای پوشاندن سر و صورت را گرفته اند جای بسیار تاسف دارد. آنچه مسلم می باشد این است که این آیه هیچ ربطی به حجاب شرعی و یا نوع پوشش ندارد، بلکه برای جلوگیری از آزار جنسی و شناخته شدن زنان و دختران پیامبر و زنان مؤمن از زناکاران است. نمی توان از جلباب، حجاب ساخت. “جلباب” وضعیتی براى ایستادگى در برابر زور است، بزور چماق بر سر زن کردن حجاب و اردوگاه بد حجابان و بى حجابان تشکیل دادن، نه غیراسلامى که ضداسلامى است.

عباد عموزاد

تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - ارو‌پا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است