شاید وقتی مری الیزابت تراس -که بعدها با نام مخفف لیز شناخته شد – در ۸ سالگی و در یک تئاتر دانش آموزی نقش مارگاریت تاچر بانوی آهنین سال های دهه ۱۹۸۰ بریتانیا را ایفا می کرد حتی خودش هم حدس نمی زد که ۳۹ سال بعد و در ۴۷ سالگی بر همان جایگاهی در زندگی واقعی تکیه زند که روزگاری روی صحنه اجرایش کرده بود. مری الیزابت در سال ۱۹۷۵ در شهر دانشگاهی آکسفورد در نزدیکی در خانواده ای چپ گرا و متمایل به حزب کارگر متولد شد از پدری که استاد ریاضیات دانشگاه بود و مادری پرستار. در دانشگاه آکسفورد در سه رشته فلسفه، علوم سیاسی و اقتصاد تحصیل کرد و از همان دوره دانشجویی علاقه اش به سیاست را نشان می داد و به دنبال فرصتی برای ورود به سیاست بود. چنانکه پولیتیکو نوشته لیز جوان و آرمان خواه احتمالا تحت تاثیر محیط خانوادگی اش ابتدا جمهوری خواه بود و به حزب لیبرال دموکرات پیوست، اما خیلی زود و در ۲۱ سالگی راه خود را از حزب لیبرال دموکرات جدا کرد و به جرگه محافظه کاران پیوست. در آن سال ها در بخش حسابداری شرکت هایی چون شل، کیبل و وایرلس نیز کار کرد. در انتخابات مجلس در سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۵ شرکت کرد، اما آن سال ها سال های تونی بلر و حزب کارگر بود و لیز ۲۶ و ۳۰ ساله بخت چندانی برای ورود به پارلمان نداشت. سال هایی که در پی زمامداری ۱۸ ساله محافظه کاران از ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۷ و پشت سر گذاشتن دو نخست وزیر محافظه کار چون مارگاریت تاچر و جان میجر جامعه بریتانیا چنان خسته از محافظه کاران بود که باید دست کم ۱۳ سال نیز به حزب کارگر رای می داد! لیز تراس نهایتا در انتخابات شهرداری های سال ۲۰۰۶ توانست به عنوان عضو شورای شهر منطقه گرینویچ لندن انتخاب شود و بدین ترتیب ستاره بختش در سیاست رو به درخشش نهاد. از سال ۲۰۰۸ مسوولیت معاونت یک اتاق فکر راست میانه به نام «اصلاح» را بر عهده گرفت و با افول حزب کارگر تحت رهبری گردون براون در انتخابات ۲۰۱۰ توانست به عنوان نماینده ساوث وست نورفولک وارد پارلمان بریتانیا شود. در همین سال بود که او نخستین گام جدی را در راه تاچر شدن با پذیرش اندیشه تاچریسم برداشت و به جرگه مدافعان این نظریه پیوست که بریتانیا برای بازیابی جایگاه خود در عرصه بین الملل باید مداخله دولت در اقتصاد را به حداقل برساند و در همین راستا در میان نویسندگان کتاب «بریتانیای بدون زنجیر» جای گرفت. به این ترتیب لیز تراس با جایگیری در جناح راست حزب محافظه کار جزو مدافعان سرسخت اقتصاد بازار آزاد قرار گرفت. در سال ۲۰۱۲ وارد دولت ائتلافی محافظه کار-لیبرال دموکرات شد و به رغم اختلاف نظر مداومش با نیک کلگ رهبر حزب لیبرال دموکرات به معاونت وزارت آموزش و پرورش رسید و در سال ۲۰۱۴ به مقام وزارت محیط زیست دست یافت در حالی که ۳۹ سال بیشتر نداشت و ۸ سال دیگر وقت لازم بود تا به نخست وزیری برسد.
لیز تراس در کنگره حزب محافظه کار در سال ۲۰۱۵ گام بلند دیگری در راستای ارتقا در این حزب برداشت و آن سخنرانی آتشینی بود که به دلیل شروع با این جمله که «۲/۳ پنیرمان را وارد می کنیم و این برای بریتانیا بسیار شرم آور است.» به نطق پنیر معروف شد. نطقی که تا مدت ها موجب مناقشه و انتقاد در حزب شد، اما نتوانست مانع از ارتقای لیز در حزب شود. سال ۲۰۱۶ وقتی دیوید کامرون قمار بزرگ برگزیت را کلید زد لیز نیز احتمالا همانند کامرون هیچ شانسی برای پیروزی طرفداران خروج از اتحادیه اروپا قائل نبود و شاید به همین دلیل بود که خانم تراس دست به قلم شد و با نگارش مقاله ای در روزنامه سان به حمایت از تداوم عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا و مخالفت با برگزیت پرداخت. اما با پیروزی باور نکردنی طرح برگزیت در رفراندوم ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶ لیز که پیش تر یک بار تجربه تغییر موضع بنیادین و چرخش از حزب لیبرال به حزب محافظه کار را داشت به جمع مدافعان برگزیت پیوست و با استعفای دیوید کامرون مغموم که فکر می کرد به اندازه کافی قوی نیست که بار برگزیت را بر دوش کشد، در کابینه ترزا می و این بار به عنوان وزیر دادگستری جای گرفت. خانم تراس در سال ۲۰۱۹ زمانی که ترزا می نتوانست لایحه توافقنامه برگزیت با اتحادیه اروپا را از مجلس عوام بگذراند و استعفا داد تا راه برای نخست وزیری بوریس جانسون، وزیرخارجه نه چندان محبوب و شبیه به ترامپ باز شود این بار در کنار جانسون ایستاد و ابتدا به عنوان وزیر تجارت بین المللی و در یک سال اخیر به عنوان وزیرخارجه در کابینه جانسون حضور داشت.
لیز تراس در دوره وزارت خارجه اش کاری را انجام داد که بوریس جانسون به رغم سفرش به تهران در دوره وزارت خارجه و دیدار و مذاکره با جواد ظریف و البته پس از آن نتوانسته بود: حل و فصل بدهی بریتانیا از بابت قرارداد تانک های چیفتن در پیش از انقلاب و نیز آزادی نازنین زاغری و انوشه آشوری و بازگشت آنها به لندن. اما این تنها کارنامه تراس درباره ایران نبود. او به حمایت بریتانیا از برجام و مذاکرات روند احیای آن در وین ادامه داد و به عنوان نزدیک ترین بازیگر عضو برجام به امریکا با اعزام استفانی القاق مذاکره کننده ارشد بریتانیا در مذاکرات وین تلاش کرد تا همراه با میانجیگران اروپایی به تسریع احیای برجام کمک کند. هر چند که تلاشش بیشتر متضمن منافع و خواست های امریکا بوده باشد. تلاشی که نهایتا در ۲۲ اسفند گذشته به موضع گیری استفانی القاق مبنی بر نهایی شدن توافق و پایان حضور هیات های کارشناسی سه کشور اروپایی در سطح معاون وزیر خارجه انجامید و با توجه به آغاز جنگ اوکراین روند پر فراز و نشیبی را پیمود. اما از دیگر نکات برجسته وزارت خارجه لیز تراس موضع سفت و قاطع او در برابر روسیه و کنفرانس مطبوعاتی جنگ سرد او در کنار سرگئی لاوروف در مسکو پیش از آغاز جنگ اوکراین در ۲۴ فوریه بود.با آغاز جنگ نیز او یکی از تندترین مواضع را علیه روسیه در حزب محافظه کار گرفت و خواستار پاکسازی تمامی نیروهای روس از اوکراین شد. او همچنین به تشویق شهروندان بریتانیا پرداخت که داوطلب حضور در اوکراین و کمک به ارتش آن کشور می شوند. تراس همچنین حامی سرسخت انتقال سنگین سلاح به اوکراین و حمایت لجستیکی تمام عیار از این کشور در جنگ با روسیه بود. سیاستی که با رویکرد بوریس جانسون نیز در این زمینه کاملا انطباق داشت.کارنامه تراس اما درباره اتحادیه اروپا انتقادانگیزترین بخش کارنامه او در مقام وزارت خارجه بود.در این دوره اخلال و عدم پایبندی از سوی بریتانیا در توافقنامه برگزیت درباره ایرلند شمالی، مناسبات پادشاهی متحد با اروپای متحد را دچار چالش کرد. همچنین پاسخ تراس به پرسش «فرانسه دوست بریتانیاست یا دشمن آن؟» که با جمله «هیات ژوری در حال بررسی است.» ادا شد خشم و طعنه امانوئل مکرون رییس جمهور ملی گرای فرانسه در سیاست خارجی را برانگیخت.
با استعفای بوریس جانسون از رهبری حزب محافظه کار در تیرماه گذشته که با میدان داری ریشی سوناک وزیر سابق دارایی و در پی چند رسوایی جانسون صورت گرفت اگرچه در ابتدا شانس ریشی سوناک هندی تبار برای جانشینی جانسون بیشتر از دیگران به نظر می رسید اما در طول ۲ ماه لیز تراس توانست در ماراتن انتخابات داخلی حزب محافظه کار بر سوناک پیشی گیرد و سه شنبه روانه خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ شود. اگر چه درباره دلیل پیروزی تراس بر سوناک برخی ناظران این عقیده را مطرح می کنند که جامعه بریتانیا و به ویژه حزب راست گرای محافظه کار هنوز آمادگی پذیرش رهبری آسیایی تبار را ندارد، اما به نظر می رسد مهم تر از این امر، این جذابیت برنامه تراس برای مقابله با بحران انرژی و تورم برای ثروتمندان حزب محافظه کار بوده که او را به پیروزی رسانده. برنامه ای که بیش از هر چیز یادآور مارگاریت تاچر و آن چیزی است که از آن به تاچریسم یاد می شود. در حالی که برنامه سوناک برای مقابله با تورم و بحران انرژی متضمن تداوم رویکرد اقتصادی گذشته به علاوه تخصیص بسته های حمایتی به لایه های کم درآمد و آسیب پذیر در برابر تورم و بحران انرژی بود و به نوعی برنامه های دولت های رفاه کارگری و چپ حزب محافظه کار را یادآوری می کرد. خانم تراس در مناظره خود با سوناک بر ناکارآمدی سیاست اقتصادی دولت های ۲۰ سال اخیر بریتانیا در رشد اقتصادی این کشور تاکید کرد و وعده کاهش مالیات را داد تا اقتصاد با افزایش نقدینگی و سود کسب و کار به سوی رونق پیش رود. کاهش مالیات ها اگر چه درد چندانی از لایه های پایین جامعه دوا نمی کند و احتمالا موجب شکستی سنگین برای حزب محافظه کار در انتخابات دو سال آینده خواهد شد و حتی ممکن است کار را به انتخابات زودهنگام بکشد، اما کافی بود تا نظر مثبت رای دهندگان عموما ثروتمند و پرداخت کننده مالیات در درون حزب محافظه کار را به خود جلب کند و این در حالی است که بسیاری از اقتصاددانان بریتانیا بر این باورند که کاهش مالیات موجب افزایش نقدینگی و افزایش نرخ تورم خواهد شد و از آنجا که تورم خود یک مالیات پنهان است در واقع مالیات برای ثروتمندان کاهش می یابد و بین لایه های کم درآمد توزیع می شود! اما به هر حال تراس معتقد است با کاهش مالیات بر مصرف از ۲۰ درصد به ۱۰درصد خواهد توانست مصرف را بیشتر کند تا به این ترتیب کسب و کارها رونق گیرند و اقتصاد بزرگ تر شود.از سوی دیگر تراس با تعلیق ۱۸ ماهه قبوض انرژی (برق و گاز) این امکان را به شهروندان خواهد داد که با پشت سر گذاشتن دوره رکود تورمی و در شرایط رونق اقتصادی قبوض شان را بپردازند.
به این ترتیب اهم برنامه اقتصادی تراس بدین صورت خواهد بود:
– کاهش مجدد حق بیمه تامین اجتماعی که سال گذشته افزایش یافته بود.
– ممانعت از افزایش مالیات شرکت ها از ۱۹ به ۲۵ درصد که برای ۲۰۲۳ برنامه ریزی شده بود.
– تعلیق مالیات هزینه توسعه انرژی های پاک از قیمت حامل های انرژی.
– امکان تقسیط در بلندمدت برای بدهکاران مالیاتی و نیز بدهکاران وام های کرونا به دولت.
– ایجاد مناطق آزاد تجاری در مناطق مختلف بریتانیا.
– رساندن بودجه دفاعی کشور به ۲٫۵درصد تولید ناخالص ملی تا سال ۲۰۲۶ و ۳درصد تولید ناخالص ملی تا سال ۲۰۳۰٫
به این ترتیب با برنامه ای مواجه هستیم که همانند سال ۱۳۵۸ که خانم تاچر به عنوان اولین نخست وزیر زن بریتانیا به قدرت رسید متضمن کاهش مالیات در سیاست داخلی و افزایش هزینه های نظامی در سیاست خارجی است.امری که از بریتانیای جدیدی در پسابرگزیت خبر می دهد که هر چه بیشتر از کرانه شرقی آتلانتیک فاصله می گیرد تا سرنوشتش را به سوی دیگر آن پیوند بزند و در این میان شاید بتواند خاطراتی باشکوه از امپراتوری را تداعی کند که روزگاری آفتاب در آن غروب نمی کرد.
اعتماد